.
2️⃣ «لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ»
اگرچه در این آیه از فرار هر شخصی، از نزدیکترین نزدیکانش سخن گفته است؛ اما آیات دیگری و نیز روایات فراوانی داریم که بهوضوح دلالت دارد که برخی افراد هستند که به دیگران توجه دارند. به نظر که نمونه بارز ایشان پیامبر اکرم ص است که چنانکه در
حدیث ۶ اشاره شد در روایات فراوانی که از شیعه و سنی و در آن واویلایی که هرکس فریاد میزند «نفسی، نفسی» (خودم؛ خودم)، ایشان فریاد میزند (أمتی، أمتی).
چگونه بین این آیه و آن آیات و روایات میتوان جمع کرد؟
🌴الف. قیامت مواقف متعددی دارد؛ و این آیات و روایات ناظر به مواقف مختلفاند.
مثلا:
🌿الف.۱. این موقف یک عمومیتی نسبت به همه دارد اما در مواقف بعدی حال و روز افراد تفاوت میکند؛ و مثلا موقف گفتگوی اصحاب اعراف:
«وَ نادى أَصْحابُ الْأَعْرافِ رِجالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسيماهُمْ قالُوا ما أَغْنى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَ ما كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُون؛ أَ هؤُلاءِ الَّذينَ أَقْسَمْتُمْ لا يَنالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُون» (اعراف/47-48).
🌿الف.۲. در این موقف چناناند که هیچ توجهی به غیر ندارند؛ اما در مواقفی حساب و کتابشان چنان به هم گره خورده که بناچار با همدیگر بحث میکنند؛ همچون آیات زیر:
«إِذْ تَبَرَّأَ الَّذينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذينَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ؛ وَ قالَ الَّذينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَما تَبَرَّؤُا مِنَّا كَذلِكَ يُريهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجينَ مِنَ النَّار» (بقره/۱۶۶-۱۶۷).
🌿الف.۳. ...
🌴ب. برخی از انسانها به مقام مخلَصین میرسند؛ اینان در واقع تمام مراتب عالم را در همین دنیا درنوردیدند و پیش از اینکه به مرگ طبیعی بمیرند به مرگ ارادی وارد عوالم برتر شدهاند؛ و عملا عرصه قیامت را پیشاپیش درنوردیدهاندن و از این رو وقتی همه را در محضر احضار میکنند، اینان فوق محشرند و در زمره احضارشدگان قرار نمیگیرند:
«فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُون؛ إِلاَّ عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصين» (صافات/۱۲۷-۱۲۸)
و از این رو، اضطراب و ترس و دلمشغولیای که شامل حال عموم میشود، شامل اینان نمیشود، چنانکه از قبل بدیشان وعده داده شده که هیچ ترس و نگرانیای نخواهند داشت:
«أَلا إِنَّ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون» (یونس/۶۲)؛
«الْأَخِلاَّءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقين؛ يا عِبادِ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُون» (زخرف/۶۷-۶۸).
🌴ج. در قیامت همه مشغول خویشاند؛ اما برخی از افراد زندگیشان در دنیا به نحوی بوده که لازمه این مشغولیتشان به خود، توجه و امداد نسبت به دیگران است؛ که این میتواند عاملی داشته باشد، مانند:
🌿ج.۱. چنان اهل معروف و کار خیر در حق دیگران بودهاند؛ که همین چنان در وجود آنها راسخ شده، که در قیامت تجلی میکند (احادیث
۷.الف تا ۷.ج)
🌿ج.۲. حقی از جانب دیگران بر آنهاست؛ و این حق موجب میشود که وقتی به خود مشغول شوند ادای آن حق برعهدهشان بیاید و از این باب، به دیگران توجه کنند (
حدیث۷.د)
🌿ج.۳. به خاطر هدایتگریای که نسبت به دیگران داشتهاند به مقام شفاعت میرسند؛ و شفاعت کردن آنان در حق دیگران، از جنس شفاعت رهبری است که بازتاب عمل خودشان است؛ نه امری خارج از وجودشان؛ از این رو هرکسی با امام خویش محشور میشود: «يَوْمَ نَدْعُوا كُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» (اسراء/۷۱)؛
که به این معنا، نهتنها دعوتکنندگان به سوی حق، بلکه امامان باطل نیز نوعی شفاعتگری برای وارد کردن پیروان خود به جهنم دارند؛ چنانکه خداوند در مورد فرعون میفرماید:
«يَقْدُمُ قَوْمَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ» (هود/۹۸)
🌴د. ...
@yekaye
#عبس_37