🔹فَجَّرْنا
▪️ماده «فجر» در اصل به معنای
▫️گشودگی در چیزی
📚(معجم المقاييس اللغة، ج۴، ص۴۷۵) و یا
▫️شکافتن و حصول شکاف گسترده در چیزی میباشد
📚(مفردات ألفاظ القرآن، ص۶۲۵).
▫️برخی توضیح دادهاند که «فجر» شکافی است که همراه با آشکار شدن چیزی باشد
📚(التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج9، ص32)
▪️به صبح «فجر» میگویند (يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ؛ بقره/187)، چون شب را میشکافد 📚(مفردات، ص۶۲۶) و از این شکاف نور آشکار میشود 📚(التحقيق، ج9، ص32)
▪️«فجور» [یکی از مصدرهای فعل فَجَرَ] دریدن پرده دیانت و تقوی است؛ و «فاجر» به معنای کسی است که پردهدری میکند که جمع آن «فُجَّار» (إِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ/ انفطار/14) و «فَجَرَة» (أُولئِكَ هُمُ الْكَفَرَةُ الْفَجَرَةُ؛ عبس/۴۲) است
▫️به خاطر کثرت استعمال این ماده در شکافتن و باز کردن باب گناهان (بَلْ يُرِيدُ الْإِنْسانُ لِيَفْجُرَ أَمامَهُ، قيامة/5)، کلمه «فجور»، به نحو خاص در مورد گناه استفاده میشود، به نحوی که هرکسی که از حق فاصله بگیرد، «فاجر» خوانده میشود؛ و بیشترین کاربرد آن در مورد «دروغگو» 📚(مفردات ألفاظ القرآن، ص۶۲۶؛ معجم المقاييس اللغة، ج۴، ص۴۷۵) و نیز کسی است که اهل زنا و لواط میباشد 📚(الفروق في اللغة، ص225).
▪️و به جوشش چشمه هم از این جهت که زمین را میشکافد و بیرون میزند، «فَجَرَ» گویند؛ «فَجَرَ یَفجُرُ» (شکافت) به خودی خود فعل متعدی است (تَفْجُرَ لَنا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعاً؛ إسراء/90) که پذیرش این فعل، به صورت «انفجر» فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً؛ بقرة/60) میباشد (شکُفت، شکاف خورد) و میگویند «فَجَرْتُهُ فَانْفَجَرَ»؛
▫️اما گاهی به باب تفعیل میرود (فَجَّرْنا خِلالَهُما نَهَراً؛ كهف/33؛ عَيْناً يَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَها تَفْجيراً؛ انسان/6) که برای پذیرش آن، از باب تفعّل (إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ؛ بقره/74) استفاده میشود (فَجَّرْتُهُ فَتَفَجَّرَ) 📚(مفردات، ص۶۲۶) و وقتی به باب تفعیل میرود، شدت کلمه (= استفاده از تشدید) برای نشان دادن کثرت است 📚(لسان العرب، ج5، ص45) و از این رو، در این آیه به صورت «چه بسیار چشمهها را که جوشاندیم» ترجمه شد.
ماده «فجر» و مشتقات آن جمعا 24 بار در قرآن کریم به کار رفته است.
@yekaye