🔹لبِثَ ▪️ماده «لبث» به معنای مکث و درنگ کردن است و وقتی به صورت «لَبِثَ بالمكان» می‌آید به معنای اقامت کردن و در جای خاصی ماندن است 📚(معجم المقاييس اللغة، ج۵، ص۲۲۸؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص۷۳۳) ▪️تفاوت «لبث» با «مکث» در این است که مکث به درنگ کردن اختیاری گویند اما لبث در مورد درنگ کردنی است که به قهر و اجبار و خارج از اراده شخص واقع می‌شود. 📚(التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج10، ص157) ▪️این ماده ۳۱ بار در قرآن کریم آمده که تنها یکبار آن به صورت اسم فاعل (لابث: درنگ کننده) است (لابِثينَ فيها أَحْقاباً، نبأ/۲۳) و همه موارد دیگر به صورت فعل است که تمامی این افعال هم به صورت ثلاثی مجرد (لَبِثَ، یَلبَثُ) است غیر از آیه «ما تَلَبَّثُوا بِها إِلاَّ يَسيراً» (احزاب/14) که به باب تفعّل رفته است. 🔹فما لَبِثَ أَنْ جاءَ ... ▪️این عبارت را به لحاظ نحوی به طرق مختلفی می‌توان تحلیل کرد: 🔸الف. «ما» مای نافیه باشد؛ آنگاه: 🔺الف.1. «أن جاء» در موضع نصب باشد به نزغ خافض؛ یعنی گویی در اصل چنین بوده: «ما لبث و أبطأ عن مجیئه بعجل» (دیری نپایید از اینکه گوساله بریانی بیاورد) 📚(مجمع البيان، ج5، ص271؛ معاني القرآن (فراء)، ج2، ص21؛ البحر المحيط، ج6، ص180) 🔺الف.2. شبیه مورد قبل، با این تفاوت که می‌تواند فاعل «لبث» حضرت ابراهیم ع باشد؛ یعنی حضرت ابراهیم درنگی ناکرد در اینکه گوساله بریانی آورد. 📚(البحر المحيط، ج6، ص180) 🔺الف. 3. «أن جاء» در مقام فاعل باشد برای «لبث» یعنی «ما لبث مجیئه بعجلِ: آوردن گوساله بریان طولی نکشید.» 📚(معاني القرآن (فراء)، ج2، ص21) 🔸ب. «ما» مای مصدری باشد و عبارت مبتدا باشد و «أن جاء» هم که معنای مصدری می‌دهد خبر آن؛ یعنی: درنگ کردنش همان آوردن گوساله بریان بود. 📚(البحر المحيط، ج6، ص180) 🔸ج. «ما» مای موصوله باشد به معنای «الذی لبثه»، آنگاه در خبر، کلمه‌ای مانند «قدر» در تقدیر است، یعنی آن که او را معطل کرد به اندازه این بود که گوسفند بریانی بیاورد» که این سرعت عمل به خرج دادن برای پذیرایی از میهمان را می‌رساند. 📚(البحر المحيط، ج6، ص180) @Yekaye