.
2️⃣ «وَ إِنْ خِفْتُمْ شِقاقَ بَيْنِهِما»
درباره مقصود از «خفتم» دو توضیح داده شده است:
🍃الف. معنای «خفتم» ترس و نگرانی است؛ یعنی علاج واقعه قبل از وقوع بايد كرد. نگرانى از شقاق و جدايى كافى است تا اقدام به گزينش داوران شود. (تفسير نور، ج2، ص64)
🍃ب. «خفتم: نرسیدید» به معنای «علمتم: دانستید» است (ابنعباس)؛
البته بسیاری دیگران تذکر دادهاند که چنین معنا کردنی آیه را لغو میکند، زیرا اگر بدانیم که شقاق حاصل شده، دیگر کاری نمیتوان کرد و نیازی به حَکَمین نخواهد بود (زجاج، به نقل از مفاتيح الغيب، ج10، ص73؛ مجمع البيان، ج3، ص: 70 )
هرچند میتوان پاسخ داد که نیاز به حکمین برای این است که کاری کنند که این شقاقی که حاصل شده برداشته شود. (مفاتيح الغيب، ج10، ص73 )
❇️ تبصره1
حق این است که اگرچه «خفتم» میتواند در معنای «علمتم» هم به کار رفته باشد؛ اما قطعا اگر کسی بخواهد این معنا را بهانهای قرار دهد که معنای اول را انکار کند، اشتباه کرده است. زیرا معنای اولیه «خفتم» همان ترسیدن است؛ یعنی جایی که دیگران بیم شکاف بین این دو را احساس میکنند، کافی است که برای فرستادن حَکَم اقدام کنند؛ نه اینکه حتما این شکاف باید واقع شده باشد.
بله، دیدگاه دوم توضیح میدهد که حتی در جایی که شقاق حاصل شد هم نباید از فرستادن حکمین مایوس بود.
❇️تبصره2
به لحاظ فقهی برخی بر این باورند که این تعیین حَکَم در جایی است که شکاف بین زن و شوهر و خصومت و درگیری به حدی باشد که نه بر ماندن توافق کنند و نه بر جدایی و طلاق (السرائر (ابن ادریس)، ج2، ص730 ).
به نظر میرسد که این سخن، مبتنی بر تحلیلی است که «خفتم» را به معنای «علمتم» دانسته و منکر معنای «ترسیدن» و صرف نگرانی است؛ که اگر چنین باشد، طبق تبصره فوق، قابل دفاع نیست.
بله، ممکن است بگوییم که ایشان در مقام بیان وجوب فقهی بوده است؛ یعنی زمانی تعیین حَکَم بر دیگران (حاکم شرع یا ...) به حد وجوب شرعی میرسد که چنین شکافی رخ داده باشد.
@yekaye