🔹رُجَّتِ/ رَجًّا
▪️ماده «رجج» در اصل دلالت دارد بر اضطراب (معجم المقاييس اللغة، ج2، ص384)،
آن هم نه اضطرابی معمولی، بلکه اضطراب شدید (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج4، ص49) و به طور شدید به حرکت درآوردن و تکان دادن (مفردات ألفاظ القرآن، ص341)
و از این جهت به مفهوم «زلزله» بسیار نزدیک است (مفردات ألفاظ القرآن، ص341؛ التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج4، ص49)
و وقتی کسی در سخن گفتن مطالب را ملتبس کند و مضطرب [پریشان و بدون نظم] سخن بگوید، میگویند «ارتجّ الکلام» (معجم المقاييس اللغة، ج2، ص384؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص341)
▪️برخی توضیح دادهاند که اصل این ماده اضطراب در چیزی به خاطر سستی و غیرمحکم بودن آن است، که این سستی به خاطر این است که چیزی مایعمانند در آن نفوذ کرده و سریان داشته باشد، چنانکه به آب گل آلودی که در جایی جمع شده باشد و به خاطر تکانهایی که خورده همچنان کدر باشد «رَجرَجة» گویند (المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم، ص756)
🔸کلمه «رجّ» به کلمات «اضطراب» و «زلزله» و «رجفة» و «دکّ» و «شقّ» و «حرکت» نزدیک است؛
تفاوتشان در این است که:
▫️«حرکت» به مطلق جابجایی گفته میشود؛
▫️«اضطراب» حرکات متوالی در جهات مختلف است که گویی اجزای شیء بر همدیگر ضربت وارد میکنند؛ و شخص مضطرب گویی کسی است که ضربت خوردن بر خویش را برگزیده است
▫️«زلزلة» از ماده «زلّ» است که به معنای لغزش است، و بیشتر ناظر است به جایی که انسان بارها بیاختیار میلغزد و میافتد؛
▫️«شقّ» تکه تکه شدن و از هم پاشیدن است؛
▫️و «رجفة» زلزله شدید و عظیم است؛ (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج4، ص49 )؛ [رجف اضطراب و تکان شدیدی است که گویی شیء مورد نظر از جای خود قرار است برکنده شود (المعجم الإشتقاقي المؤصل، ص765]
📿ماده «رجج» تنها همین دوبار در قرآن کریم به کار رفته است.
📖اختلاف قراءات
🔹رُجَّت الْأَرْض
▪️در اغلب قراءات به همین صورت فعل مجهول و نایب فاعل (رُجَّتِ الْأَرْضُ) قرائت شده است؛
▪️اما در یکی از قرائات غیرمشهور (زید بن علی) به صورت فعل معلوم و مفعول (رَجَّتِ الْأَرْضَ) قرائت شده است.
📚معجم القراءات ج۹، ص290
@yekaye