🔹بسَّتِ / بَسًّا
▪️درباره ماده «بسس»
▫️برخی بر این باورند که در اصل برای دو معنای متفاوت به کار رفته است؛
یکی سوق دادن و چیزی را به حرکت واداشتن،
و دیگری ریزه ریزه کردن (آرد کردن) و درهمآمیختن؛
و در مورد این آیه گفتهاند که هر دو معنا محتمل است: هم به معنای راندن کوههاست [که از این جهت مضمون آن، شبیه آیات «وَ سُيِّرَتِ الْجِبالُ فَكانَتْ سَراباً» (نبأ/20) و «وَ إِذَا الْجِبالُ سُيِّرَت» (تکویر/3) میشود] و هم به معنای خرد و ریزه ریزه کردن کوههاست [که آیه بعد «فَكانَتْ هَباءً مُنْبَثًّا» توضیح آن میشود]
📚 (معجم المقاييس اللغة، ج1، ص181)
▫️ اما اغلب اهل لغت تلفیقی از این معنا را در این ماده دخیل دانستهاند، چنانکه اصل این ماده را
شکستن و تکهتکه کردن [= آرد کردن] (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج1، ص268)؛
ویا خرد و نرم کردن چیزی، آن گونه که گندم و نان را با آب نرم میکنند؛ و یا پخش و پلا کردن دانستهاند، چنانکه «انْبَسَّتِ الحيّات» به معنای آن است که مارها متفرق شدند (مفردات ألفاظ القرآن، ص122)
در همین راستا برخی توضیح دادهاند که اصل این ماده عبارت بوده است از اینکه یک ماده خشک ریزه ریزه [شبیه آرد] را با آمیختن مایعی در آن نرم و روان کنند که مناسب بلعیدن شود (المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم، ص116)
و به زبان سادهتر، اصل کاربرد آن در تلیت کردن بوده است (مجمع البيان، ج9، ص323 )
🔶ماده «بسس» به ماده «بثث» بسیار نزدیک است، در تقاوت این دو گفتهاند که «بثّ» صرف پراکندن است، اما در ماده «بسّ» علاوه بر پراکندن، مفهوم خرد و ریز کردن هم نهفته است
(اقتباس از: التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج1، ص268 )
📿ماده «بس» در قرآن کریم تنها همین دوبار و فقط در همین آیه آمده است.
@yekaye