🔹هَباءً
▪️کلمه «هبوة» هر گرد و غباری است که مانند دود در آسمان پخش شود و «هباء» به معنای گرد و غبار ریزی است که روی زمین بلند و پخش میشود؛ و «هباء منبث» به آن گرد وغباری میگویند که وقتی نور از یک دریچه وارد میشود نمایان میگردد (كتاب العين، ج4، ص97 ).
در واقع، «هباء» از حیث ظرافت و نازکی همانند شعاع [نور] است که غالبا همراه با شعاع نور خورشید که از دریچه میتابد دیده میشود (مجمع البيان، ج9، ص323 )
و برخی بر این باورند که اساساً خود «هباء» آن گرد و غبار بشدت ریزی است که جز در چنین حالتی (اینکه نور از یک دریچه در اتاق بتابد و تحت آن نور دیده شود) رویت نمیشود. (مفردات ألفاظ القرآن، ص832 )
▪️بر این اساس برخی بر این باورند که ماده «هبو» در اصل دلالت دارد بر خود گرد و غبار، و رقت و خُردیای که در آن است، هرچند قبول کردهاند که تعبیر «هَبَا الغبارُ» در جایی به کار میرود که گرد و غبار پخش شود. (معجم المقاييس اللغة، ج6، ص31 )
یعنی اصل ماده را خود آن چیزی که ریز و نرم است و در هوا بلند میشود دانسته؛ و گفتهاند این کلمه برای دلالت بر آخرین مرتبه تشتت و پراکندگی، که هیچ اثری از ثبوت و استواری در آن یافت نشود به کار میبرند (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج11، ص237 )
▪️ اما به نظر میرسد که حق با کسانی است که در محور اصلی این کلمه وضعیت این غبار (و نه صرفاً غبار بودنش) دانستهاند یعنی: برخاستن گرد و غبار (و هر چیزی که این اندازه خُرد و ظریف باشد) از جایش به نحوی که پخش و پراکنده شود (المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم، ص72 ).
📿از این ماده تنها همین کلمه «هباء» و فقط دو مورد در قرآن کریم آمده است. (مورد دیگر: وَ قَدِمْنا إِلى ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً؛ فرقان/23)
@yekaye