.
1️⃣ «فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ...»
بعد از اینکه فرمود شما زوجهایی سه گانهاید،
ابتدا شروع میکند این سه را نام بردن؛ و
سپس درباره هریک توضیحاتی میدهد.
جالب اینجاست که در مقام برشمردن، اول از همه، از گروهی که عملا وسط قرار میگیرند، شروع کرد؛ سپس گروه پایینتر و سپس گروه بالاتر را ذکر کرد؛
اما در مقام توصیف احوالات ایشان، بحث را از همان گروه برتر ادامه داد، سپس دوباره سراغ این گروه میانه، و آن گروه پایینتر رفت.
🤔چرا؟
🍃الف. شاید وجهش این باشد که در واقع، ما در اصل با یک تقسیم دوگانهای مواجهیم: بهشتیان و جهنمیان؛ و این سوره هم نظمش را بر همین اساس گذاشته است؛ و اتفاقا در سوره بلد هم با همین تعبیر «اصحاب میمنت و اصحاب مشئمت» (بلد/۱۹-۲۰) فقط به همین دو قسم اشاره کرد؛ و در ادامه سوره هم میخواهد اوضاع و احوال را به همین ترتیب،(یعنی اول بهشتیان و بعد جهنمیان) بیان کند. اما - چنانکه در
تدبر 2 جلسه قبل اشاره شد- تفاوتی که در بین خود این دو گروه بهشتی (اصحاب الیمین و سابقون) هست بقدری زیاد است؛ که مناسب بوده که وقتی قرار است از بهشتیان بحث شود، آنان در دو گروه مطرح شوند؛ و ابتدا آنان که در اوجاند توضیح داده شوند و سپس بقیه بهشتیان. با این اوصاف، گویی آیه ابتدا دو دسته بهشتیان و جهنمیان را مطرح میکند، سپس به توصیف بهشتیان و بعد به توصیف جهنمیان اقدام میکند، و البته وقتی میخواهد توصیف بهشتیان را آغاز کند، ابتدا گریزی میزند به افرادی که چنان مراتب بالایی در بهشت دارد که گویی قسم سومی به حساب میآیند.
(شاید تنها چیزی که این توجیه را ضعیف کند آن است که از ابتدا به سه گروه بودن تصریح شد؛ ولی چهبسا بتوان با احادیثی همانند
حدیث 3 جلسه قبل، و
حدیث1 همین جلسه، چنین پاسخ گفت که این عدد سه، تابع همان تقسیم دوگانه بوده است)
🍃ب. این سوره در مقام بیان قیامت است و وضعیت هولناک آن که مایه خوف و رجای کسانی شود که اهل ترس از عقاب و امید به ثواب هستند؛ اما «سابقون» در مرحله برتریاند [عبادتشان عبادت احرار است، نه خوف عقاب یا شوق ثواب]؛ و در میان این دو هم ابتدا اصحاب یمین را ذکر کرد که کسانیاند که اهل شنیدن هشدار الهیاند؛ سپس در مقام توصیف، ابتدا سابقون را توضیح داد تا اصحاب یمین، با شنیدن چنین درجاتی، انگیزهشان بیشتر شود، و بعد به همان ترتیب قبل (اصحاب یمین و سپس اصحاب شمال)برگشت.
📚(مفاتيح الغيب، ج29، ص388 )
🍃ج. در تقسيم بندى سه گروه، نام سابقون متأخّر آمده، شايد به دليل آنكه تعدادشان كمتر است، ولى در تجليل، ابتدا از آنان تجليل شده است، سپس از اصحاب يمين و ديگران، چون مقامشان والاتر از ديگران است.
📚(تفسير نور، ج9، ص420)
🍃د. ...
@yekaye