.
1️⃣) «وَ أَصْحابُ الشِّمالِ»
تعبیر «اصحاب الشمال» که ناظر به جهنمیان است تنها در این آیه قرآن آمده است.
🔹درباره وجه تسمیه جهنمیان به اصحاب شمال میتوان گفت:
▪️اینها کسانیاند که نامه عملشان به دست چپشان داده میشود (مجمع البيان، ج9، ص333) چنانکه در جای دیگر با تعبیر «مَنْ أُوتِی كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ» از آنان یاد کرد.
▪️کسانیاند که شومی و بدبختی ملازم آنان است (مجمع البيان، ج9، ص333)؛ چنانکه در همین سوره ابتدا با تعبیر «وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ» (واقعه/۶) از آنان یاد کرد.
▪️اینان کسانیاند که آنان را از سمت چپ میگیرند و به جهنم میاندازند. (مجمع البيان، ج9، ص333 )
▪️مقصود دشمنان پیامبر ص [و اهل بیت ع) و اصحاب آناناند (تفسير القمي، ج2، ص349 ) که این معنا سازگار است با اینکه مصداق «یمین» امیرالمومنین ع دانسته شده بود (توضیح این معنا در
جلسه ۹۹۴، تدبر۱.ج گذشت)
▪️اینان کسانیاند که در عالم ذر از دست چپ حضرت آدم آفریده شدند (قسمت احادیث، بویژه
حدیث۳)
🤔البته همچنان این سوال مطرح است که سمت چپ چه خصوصیتی دارد و چه ویژگیای در سمت چپ هست که جهنمی شدن را با این وصف بیان میکند؟
🍃الف. سمت چپ نشانه شومی و بدیُمنی است و اینان به خاطر اینکه جهنمی شدهاند انسانهای شومی محسوب شدهاند.
🍃ب. ماده «شمل» چنانکه در نکات ادبی گذشت بریک حالت شمول و تحت شمول قرار گرفتن دلالت دارد. چهبسا این تعبیر اشاره دارد به کسانی که اصلا بر اوضاع و احوال خویش هم مسلط نیستند؛ در دنیا گناهانشان بر آنان احاطه دارد (بَلى مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطيئَتُهُ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ؛ بقره/81) و در آخرت جهنم و عذابهایش (وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحيطَةٌ بِالْكافِرينَ، توبه/49 و عنکبوت/۵۴؛ إِنَّا أَعْتَدْنا لِلظَّالِمينَ ناراً أَحاطَ بِهِمْ سُرادِقُها، کهف/۲۹؛ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ مُحيطٍ، هود/84) و آنان تحت شمول عذابها هستند و این عذاب است که بر آنان مسلط است و آنان را در احاطه خود گرفته و امکان هرگونه آزادی عملی را از آنان سلب کرده است؛ برخلاف اصحاب یمین، که اشاره شد که تعبیر چیزی را در درست راست گرفتن کنایه است از کاملا بر اوضاع و احوال آن چیز مسلط بودن و بهشتیان چون همه چیز در اختیارشان است و هر کاری بخواهند میتوانند انجام دهند صاحبان دست راست نامیده شدهاند. (
جلسه ۹۹۴، تدبر۱.ب).
🍃ج. در
جلسه ۹۹۴، تدبر۱.ج اشاره شد که «الیمین» که معرفه است چهبسا اشاره به حضرت امیرالمومنین ع است که دست راست پیامبر ص محسوب میشد؛ و از همان ابتدای شروع اسلام در دست راست پیامبر ص نماز میخواند و در محشر نیز ایشان در سمت راست عرش ویا سمت راست رسول الله ص قرار میگیرد. اکنون اگر به تقابل «الشمال» با «الیمین» توجه شود (یعنی اینکه شمال آن سمتی است که یمین نباشد) چهبسا وجه تسمیه جهنمیان به اصحابِ «الشمال» از این جهت است که آنان اصحابِ «الیمین» (یعنی امیرالمومنین ع) نبودند.
🍃د. ...
@yekaye