🔹سَمُومٍ
▪️به نظر می‌رسد اصل ماده «سمم» بر یک نحوه سوراخ و نفوذ کردن دلالت دارد.
▪️برخی این گونه توضیح داده‌اند که اصل جاری در تمامی مشتقات این ماده دلالت دارد بر مدخلی در چیزی همانند سوراخ و ...؛ چنانکه
▫️سَمّ و سُمّ به معنای سوراخ و شکاف در چیزی است: «حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِياطِ» (اعراف/۴۰) [در واقع به همه سوراخهای گوش و دهان و بینی «سموم» (جمع سُم) می‌گویند؛ كتاب العين، ج7، ص206 ]
▫️یا «سم» کشنده و مسموم کننده را بدین جهت چنین نامیده‌اند که جسم را سوراخ می‌کند و در آن وارد می‌شود (برخلاف سایر چیزهایی که انسان می‌چشد که در مسیر عادی گوارش قرار می‌گیرد)
▫️یا به خواص و نزدیکان فرد «سامّه» گویند بدین جهت که به خاطر انسی که با هم دارند در خلوت هم داخل می‌شوند؛
▫️یا به باد داغ «سموم» گفته می‌شود بدین جهت است که با قوت و سوزانندگی در اجسام نفوذ می‌کند ویا بدین جهت که اثر کُشنده‌ای همچون اثر سم دارد؛
▫️ همچنین به اصلاح بین مردم (که جدایی بین آنان را مرتفع می‌سازد و آنان را بر هم وارد می‌کند) نیز سمّ گفته می‌شود. (معجم مقاييس اللغه، ج3، ص62 ؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص424 ).
▪️برخی چنین تعبیر کرده‌اند که معنای محوری این ماده شکافتن یکسان جوانب چیزی است که آن را آماده به هم پیوستن ویا چیزی را در آن فرو کردن می‌نماید. (المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم،ص۱۰۶۵)
▪️برخی هم گفته‌اند که اصل واحد در این ماده نفوذ شدیدی است که به شکافتن و سوراخ کردن منجر شود؛ و به همین جهت است که به سوراخ حاصل از سوزن، اختلال حاصل از ماده خاصی (سم) در بدن، باد داغی که در اشیاء‌نفوذ می‌کند و به خراب شدن آنها منجر می‌شود، خویشاوندان و نزدیکان شخص که در امور شخصی وی نظرشان نافذ است اطلاق می‌گردد.
▫️بدین ترتیب سم اگر به معنای مصدری به کار رود به معنای نفوذ شدید و شکافتن است و اگر به معنای اسمی باشد به آنچه از این نفوذ حاصل می‌شود (یعنی خود سوراخ: چنانکه به سوراخ سوزن «سم الخیاط» گفته شده است)
▫️اینکه در قبال انسان که از گل آفریده شده جنیان از آتش سموم آفریده شده‌اند (وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ وَ الْجَانَّ خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نارِ السَّمُومِ؛ حجر/۲۸) نیز چه‌بسا اشاره دارد به اینکه جن از ماده لطیفی آفریده شده که در مقایسه با گل بسیار نفوذکننده‌‌تر است؛ و یا عذاب سموم در جهنم (وَقانا عَذابَ السَّمُومِ، طور27؛ فِي سَمُومٍ وَ حَمِيمٍ، واقعه/42) اشاره دارد به حرارت شدیدی که در جان آنان نفوذ می‌کند (التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، ج5، ص261-262 )
📿این ماده همین ۴ بار در قرآن کریم آمده است.
@yekaye