🔹الْهیمِ
▪️درباره ماده «هیم» اغلب گفتهاند که دلالت دارد بر عطش شدید؛ بویژه که «هیام» نام مرضی است که شتر میگیرد و عطشش رفع نمیشود و «هَيَمان» به عطش، و «هَيْمَان» و «هَائِم» به شخصی گویند که دچار عطش شدید شده باشد؛ و «هَيْماء» هم به چاهی گویند که آب نداشته باشد و «هِيم» (فَشارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ؛ واقعة/55) به شتر تشنهای گویند که از فرط تشنگی این سو و آن سو میرود و از چریدن خودداری میکند (معجم المقاييس اللغة، ج6، ص26 ؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص848 ؛ كتاب العين، ج4، ص101 )
▫️که البته «هِيم» جمع است؛ که مفرد آن را «أهیم» یا «هیماء» دانستهاند (مجمع البیان، ج9، ص333 ؛ التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج11، ص310)
و گاه عرب آن را به عنوان جمعِ «هَيْمَان» و «هَائِم» نیز به کار میبرد (معاني القرآن، ج3، ص128 ؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص848).
▪️البته برخی با توجه به اینکه به رملی که کاملا ریز و خشک باشد و اگر به دست بگیریم اصلا باقی نماند «هَيَام» گفته میشود معنای محوری این ماده را عبارت دانستهاند از خشکی درون چیزی و خالی بودن کامل آن از هرگونه تری و هرچیزی که بتواند یک حالت تماسک (چسبندگی و به جای گیر کردن) بیاورد و عطش را هم ناشی از وجود همین حالت در شخص دانستهاند (المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم، ص۲۳۱۹)
▪️این ماده برای کسی که بشدت مبتلا به عشق شده استعاره گرفته شده است به خاطر اینکه همچون شتر تشنهای شده که حرکات و رفت و آمدش توجیه ندارد و بلکه برای هرکسی که ثمره کارش حیرت و سردرگمی باشد و ظاهرا به همین مناسبت در آیه «أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وادٍ يَهِيمُونَ« (شعراء/225) (معجم المقاييس اللغة، ج6، ص26؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص848) و برخی سعی کردهاند این را هم جزء معنای حقیقی این ماده بدانند و ظاهرا به همین مناسبت اصل این ماده را «رفتن متحیرانه به این سو و آن سو معرفی کردهاند که هم چنین انسان و شتری را دربرگیرد و هم به نحوی معنای عطش را از حیث اثری که در فرد میگذارد شامل شود (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج11، ص310 ) که به نظر میرسد این سخن حاوی نوعی تکلف در معنا باشد.
▪️ضمنا برخی گمان کردهاند که «هامة» به معنای سر هم از همین ماده است (المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم، ص۲۳۱۹) اما دیگران تذکر دادهاند که از ماده «هوم» است (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج11، ص310) و البته از این ماده کلمهای در قرآن نیامده است.
📿ماده «هیم» تنها در همین دو آیه در قرآن کریم به کار رفته است.
@yekaye