🔹الْمُزْنِ
▪️در مورد ماده «مزن» برخی بر این باورند که این ماده در اصل برای سه معنای متفاوت به کار می‌رود؛
▫️یکی به معنای ابر است که کلمه «مُزْن» بدین معناست؛ و به قطعه‌ای از ابر هم «مُزْنَة» گویند. (برخی گفته‌اند که اساسا «مُزْن» جمع است و واحد آن «مُزْنَة» می‌باشد؛ به نقل از لسان العرب، ج13، ص406)
▫️دوم در خصوص مورچه سفید است که به آن «مازن» می‌گویند؛ و
▫️سوم هم به معنای پر کردن است چنانکه عبارت «مَزَنَ قِربَته» به معنای آن است که مشکش را پر کرد؛
و البته احتمال هم داده‌اند که معنای اول اصل این ماده باشد.
📚(معجم مقاييس اللغة، ج5، ص318 ).
▪️برخی همین احتمال اخیر را تقویت کرده، بر این باورند که اصل این ماده در خصوص ابر به کار رفته، و با توجه به صفات و خصوصیات ابر بر امور دیگری هم اطلاق شده است؛ یکی سفیدی آن و سرعت جابجا شدن است؛ که به همین دو مناسبت به مورچه سفید مازن گویند؛ دیگری این خاصیت ابر که باران به همه جا می‌بخشد و زمینها را پر از آب می‌کند موجب شده برای بخشش و بخشندگی ویا پر کردن از آب به کار رود چنانکه هم برای پر کردن مشک و ... به کار می‌رود و هم وقتی می‌گویند فلانی «یتمزن» یعنی سخاوت به خرج می‌دهد و خود را مانند ابر باران‌زا که بر سر همه می‌بارد وانمود می‌کند
📚(التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، ج11، ص103 ؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص766 )
▪️حسن جبل هم با توجه به اینکه معتقد است دو حرف «م» و «ز» به معنانی تجمع دو یا چند چیز در کنار هم است اصل معنای «مزن» را پر شدن درون چیزی از آب و مانند آن دانسته؛ و توضیح داده که به همین جهت است که برای ابر باران‌زا ویا مشکی که پر از آب باشد به کار می‌رود.
📚(المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم، ص۲۰۶۹)
🔸در زبان عربی برای «ابر» دست کم 39 کلمه وجود دارد (فقه اللغة، ص296-297 ) که از این میان کلمات «مزن» و «سحاب» و «غمام» و «عارض» در قرآن کریم آمده است.
در تفاوت اینها گفته‌اند:
▪️«سحاب» (السَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ؛ بقره/164) از ماده «سحب» به معنای کشیده شدن، ناظر به آن هنگامی است که ابر در هوا پخش (انسحب) و گسترده و جاری می‌شود (فقه اللغة، ص296؛ التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، ج11، ص103 )؛
▪️«غمام» (ظَلَّلْنا عَلَيْكُمُ الْغَمامَ؛ بقره/۴۷) از ماده «غمم» به معنای پوشاندن و دربر گرفتن چیزی، از این جهت بر ابر اطلاق شده که نور خورشید را می پوشاند (مفردات ألفاظ القرآن، ص۶۱۳)
و به تعبیر دیگر از این حیث است که چهره آسمان به خاطر آن متغیر می‌گردد. (فقه اللغة، ص296)
▪️«عارض» (فَلَمَّا رَأَوْهُ عارِضاً مُسْتَقْبِلَ أَوْدِيَتِهِمْ قالُوا هذا عارِضٌ مُمْطِرُنا؛ احقاف/۲۴) از ماده «عرض» به معنای پهنا و گستره، بدین جهت به ابر گفته می‌شود که پهنای آسمان را پر می کند (معجم المقاييس اللغة، ج۴، ص۲۷۴) و سایه‌اش همه جا را فرا می‌گیرد (فقه اللغة، ص296)
و یا از این جهت که خود را بر ما عرضه می دارد و آشکار می‌سازد (مفردات ألفاظ القرآن، ص۵۵۹؛ التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج۸، ص۹۲)
▪️و کلمه «مزن» (أَ أَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ؛ واقعه/69) را برخی گفته‌اند به ابر سفید گفته می‌شود (فقه اللغة، ص297)
ویا به ابری گفته می‌شود پر از آب و باران‌زاست (المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم، ص۲۰۶۹).
📿از ماده «مزن» فقط همین کلمه «مُزن» و همین یکبار در قرآن کریم به کار رفته است.
@yekaye