ادامه ماده «روح»
▪️کلمه دیگری که به این کلمه بسیار نزدیک است کلمه «رَوح» است: «فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعيمٍ« (واقعه/89)؛ برخی گفتهاند «رَوح» مصدر، و «روح» اسم مصدر است (شبیه غَسل و غُسل) (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج4، ص257 )
این کلمه هم به معنای «خنکیِ نسیم» [کاملا متناسب با کلمه «ریح»] و هم به معنای «خوشحالی و سرور و رحمت» به کار میرود: «لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكافِرُونَ (یوسف/87) (كتاب الماء، ج2، ص558 ).
از ظاهر سخن برخی از اهل لغت برمیآید که معنای اصلی این کلمه راحتی و استراحت است که در خصوص زندگی پاک و دلچسب، رحمت و فرج و گشایش در مکان، خوبی و مطبوع بودن هوا و خنکی نسیم هر هوایی که حال انسان را خوب میکند (الطراز الأول، ج4، ص326 )
و ظاهرا به همین مناسبت است که تعبیر «اراح» وقتی انسان نفس میکشد به کار میرود و در معنای «راحت و آسوده شد» (هم برای کسی که میمیرد و هم برای کسی که از مریضی به در میآید) نیز استعمال شده است [که شاید همان معنایی را می دهد که در فارسی میگوییم «یک نفس راحتی کشید»] و «مراح» به محل استراحت چارپایان گفته میشود که از همین تعبیر فعل «اراح» به معنای برگرداندن چارپایان از چراگاه [به محل استراحتشان] به کار رفته است: «وَ لَكُمْ فيها جَمالٌ حينَ تُريحُونَ وَ حينَ تَسْرَحُونَ» (نحل/6) (معجم المقاييس اللغة، ج2، ص454 ؛ مجمع البحرين، ج2، ص356 )
▪️کلمه «رواح» (وَ لِسُلَيْمانَ الرِّيحَ غُدُوُّها شَهْرٌ وَ رَواحُها شَهْرٌ؛ سبأ/۱۲) را بسیاری از اهل لغت و مفسران به معنای وقت عصر (بعد از ظهر تا غروب) دانستهاند؛ ودرباره وجه تسمیهاش گفتهاند به خاطر خنکای نسیمی (لرَوحِ الرِّيح) است که غالبا با زوال خورشید میوزد ویا اینکه افراد در آن زمان استراحتی می کنند و حتی این احتمال هم داده شده که تعبیر «أراح» برای بازگرداندن چارپایان از چراگاه به این مناسبت باشد که در این زمان انجام میشود (معجم المقاييس اللغة، ج2، ص454-455 ؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص371 )
▫️هرچند برخی بشدت با این تفسیر از آیه مخالفت کرده و بر آنند که کلمه «رواح» هم به معنای «صبحگاه» (غدوّ) و هم به معنای «رجوع» به کار میرود و جمع دو کلمه «غدو» و «رواح» در این آیه به معنای رفت و برگشت است؛ و شاهد بر این مدعا را آن دانستهاند که عرب این دو کلمه را برای هر مسیری که در هر زمانی از روز و شب طی کند به کار میبرند چنانکه در حدیث نبوی آمده است: «مَنْ رَاحَ إِلَى الْجُمْعَةِ فِى أَوَّلِ النَّهَارِ فَلَهُ كَذَا». که به معنای «رفتن» است و ناظر به صبح (قبل از ظهر) بوده است. (المصباح المنير، ج2، ص243 )
در مقابل برخی بر این باورند که تعبیر «راح» وقتی که برای رفتن به کار میرود از تشبیه آن به «ریح» است خصوصا که برای تند ویا به سهولت راه رفتن به کار میرود یعنی گویی مثل باد میرود (مفردات ألفاظ القرآن، ص371 )
👇ادامه مطلب👇
@yekaye