🔹يَغُضُّونَ
درباره ماده «غضض»
▪️برخی بر این باورند که این ماده در اصل برای دو معنا به کار رفته است؛
▫️یکی دلالت دارد بر خودداری کردن و کاستن، چنانکه کاربردش در مورد دیدن (غضُّ البصر) معروف است؛ و
▫️دوم در معنای طراوت و تازگی است چنانکه به شکوفه‌ای که تازه شکفته است «غضیض» گویند
📚(معجم مقاييس اللغه، ج4، ص383 )؛
و چیزی که تاحدودی می‌تواند موید این تفاوت باشد این است که اگرچه مصدر «غَضّ» برای هر دو معنا به کار می‌رود، اما به طور خاص برای تازگی و طراوت از مصدر «غَضِيض» و برای کاستن از نگاه از مصدر «غَضاضة» استفاده می شود
📚(كتاب العين، ج4، ص341 )
اما بسیاری از اهل لغت کوشیده‌اند این دو معنا را به یکی برگردانند:
▪️برخی گفته‌اند اصل معنای این نقصان در نگاه و صوت و هرچیز دیگری است و کاربردش در مورد شکوفه از این جهت است که مدت چندانی بر او نگذشته است
📚(مفردات ألفاظ القرآن، ص608 )
به تعبیر دیگر، یک نحوه خودداری کردنی است که با کوتاه آمدن همراه باشد؛ و به همین مناسبت هم بر چیزی که تازگی دارد و حالت نرمی و عدم مقاومتی در او هست اطلاق می‌شود
📚(التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج7، ص235 )
یا به تعبیر سوم، «غض» به معنای درهم شکسته شدنی است که از باب کوچکی باشد؛ چنانکه وقتی که کسی در برابر دیگری کوچکی کند می‌گویند «غض فلان من فلان» و یا هنگامی که از تند و تیز نگاه کردن درماند تعبیر «غض بصر» به کار می‌رود
📚(مجمع البيان، ج9، ص194 ).
▪️برخی گفته‌اند اصل این ماده دلالت دارد بر یک نحوه سستی در یک شیء متراکم و تازگی‌ای که ناشی از نو بودن و عدم نضج کافی در آن است
📚 (المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم، ص۱۵۸۶ ).
📿این ماده فقط ۴ بار در قرآن کریم به کار رفته است:
دو بار در خصوص دیدن «قُلْ لِلْمُؤْمِنينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ» (نور/30) «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» (نور/31)
و دوبار هم در خصوص نحوه سخن گفتن «وَ اقْصِدْ في مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ» (لقمان/19) «إِنَّ الَّذينَ يَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ» (حجرات/3)؛
و در همه کاربردهایش همین معنای فروکاستن مد نظر بوده است؛
فروکاستن از نگاه، که نقطه مقابل تند و تیز نگاه کردن است؛ و
فروکاستن از بلندی صدا در هنگام سخن گفتن، که به معنای آرام و با احترام سخن گفتن است.
@yekaye