اقسام نواهی الهی علی الجمله، پس چنان که امر خدای تعالی نسبت به قاطبه ممکنات دو امر است: امر تکوینی - که تمام، اتیان و انقیاد است از غیر امتناع و عصیان - و امر تشریعیِ تکلیفی - که قابل اطاعت و انقیاد و ابا و تمرّد و عصیان است - همچنین در مقابل نهی او هم دو قسمت است: نهی تکوینی، و نهی تشریعی در ایجاد اثر مخصوص، چون حلاوت در شکر امر خدا است در او، ب-«کُنْ حُلْواً» و سلب آن اثر در موجودی دیگر، چون حنظل نهی تکوینی خدا است در او بعدم کونه حلواً. « و نفوذ أمرک » که در عنوان دعا است، اشاره به همان امر تکوینی است، کما قال تعالی: « وَ اللَّهُ غَالِبٌ عَلَی أَمْرِهِ [۳] ». و ایماء به امر و نهی تکوینی است ما ورد فی الحدیث: « أمر اللّه ابلیس بسجدة آدم و لم یشأ، و نهی آدم عن أکل الشجرة و شاء ». [۱] یعنی: خدا امر نمود شیطان را به سجده آدم تکلیفاً و تشریعاً به خطاب: « وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِکَةِ اسْجُدُوا لاِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَی وَ اسْتَکْبَرَ وَ کَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ [۲] ». « و لم یشأ » یعنی: نخواست سجده او را لآدم تکویناً، چه در ذات شیطان قرار داده شده إباء و عصیان ؛ زیرا که اگر اطاعت و انقیاد از برای آدم نموده بود آن هم ملک بود نه شیطان، چون که نافرمانی و تمرّد لازمه ذات شیطان است، چنان که نهی نمود آدم را از اکل شجره منهیه به حسب امر تکلیف و تشریع به موجب خطاب: « یَا آدَمُ اسْکُنْ أَنتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَ کُلاَ مِنْهَا رَغَدًا حَیْثُ شِئْتَُما وَ لاَ تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونَا مِنَ الظَّالِمِینَ [۳] ». « و شاء أکله من آدم تکویناً »، چه از لوازم ذات انسان است قربت به شجره طبیعت و نزول و هبوط او به عالم طبع و تعلّق به بدن ؛ زیرا که قبل از تعلّق او به این شجره خبیثه [۴] لم یکن انساناً بل کان ملکاً، کما قیل: من ملک بودم و فردوس برین جایم بود آدم آورد در این دیر خراب آبادم [۵] و آن که از نقصان عقل و عدم بصیرت ایراد نماید که با نفوذ امر و احاطه علم خدا به قربت انسان به عصیان و اکل او از شجره منهیه، چه مصلحت بود. ---------- [۳]: ۱ - سوره مبارکه یوسف، آیه ۲۱. [۱]: ۲ - الکافی، ج ۱، ص ۱۵۱، باب المشیة و الإرادة، حدیث ۳، با کمی اختلاف. [۲]: ۳ - سوره مبارکه بقره، آیه ۳۴. [۳]: ۴ - همان، آیه ۳۵. [۴]: ۵ - اقتباس از کریمه سوره ابراهیم، آیه ۲۶. [۵]: ۱ - حافظ شیرازی، مطلع غزل: « فاش می‌گویم و از گفته خود دلشادم... ». .......: 📚✍ #شرحی بر صحیفه سجادیه میرزا ابراهیم سبزواری وثوق الحکماء https://eitaa.com/zandahlm1357