کجایی؟ دیگری گفته است اگر می‌خواهی جایگاه خود را بشناسی که در کجا هستی؟ بنگر ببین بر چه پایدار هستی. پدرم به من گفت: وقتی این سخن را از برخی شنیده بود، چنان تأثیری در وی ایجاد کرده بود که از هر کاری که او را یاری نمی کرد، دست برداشت. تفسیر آیه تحبون اللّٰه، تصوف زمخشری به شدت با صوفیان مخالف بود و در کشاف چندین بار آنان را نکوهش کرده است، از جمله ذیل تفسیر این آیه شریفه: إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّٰهَ [۲]، می‌گوید: اگر ببینی کسی دم از محبت خدا می‌زند و با یاد خدا دست می‌زند و پا می‌کوبد و طرب و نعره دارد، مطمئن باش وی خدا را نمی شناسد. و از حقیقت محبت بی خبر است، او نزد خود صورت جوانی را می‌بیند که او را خدا خوانده است، و چون فریفته رخسار او شده است کف می‌زند و... چنان که گاهی لباس او پر از منی می‌شود و عده ای احمق نیز اطراف او هستند و آنان به خاطر رقت قلبشان اشک از چشمشان جاری می‌شود. صاحب کشاف در اینجا به بررسی محبت پرداخته و می‌گوید: محبت ادراک کمال است چون تنها مؤثر در هستی است. و البته هر مقدار ادراک تمام تر و کامل تر باشد، و ادراک کننده بیشترین اثر را از کمال بپذیرد، محبت تمام تر می‌شود. سپس می‌گوید: اگر با دقت تأمل کنی، محبت را در تمام موجودات جاری می‌بینی و آغاز و پایان همه را بر مدار محبت می‌بینی. بحث ما در باره ی محبت نبود و این قسمت استطراداً بیان شد که اگر بحثی در باره ی محبت داشتیم، با اینکه در این باره ضعیف هستم چیزهایی گفتم که دلها را متحیر می‌ساخت و پوست را از مغز جدا می‌کرد. از سوی دیگر بیان این سخنان در ضمن تفسیر قرآن جهالت و بی ادبی است آنهم از کسی که در کنار خانه خداست. فخر رازی و عده ای دیگر نیز ذیل همین آیه، به نکوهش صوفیان پرداخته اند. ---------- [۲]: ۲) - آل عمران، ۳۱. .......: #کشکول شیخ بهاء https://eitaa.com/zandahlm1357