اسلام دين علم و دانش است، اسلام دين تعقل و تفكر است، اسلام ناشر فرهنگ انسان ‏ساز ى و هادى مردم به راه تعالى و تكامل است، اسلام می‏خواهد پيروانش دانا و بينا بار آيند و حداقل از معلومات ابتدايى و قدرت خواندن و نوشتن برخوردار باشند.

پيشوا ى اسلام (ص) بين مردم بى ‏سواد عصر جاهليت مبعوث به نبوت گرديد، مردمی كه از كتاب و درس و از خواندن و نوشتن بهره‏ا ى نداشتند و جز از افتخارات احمقانه و تعصبات جاهلانه سخن نمی‏گفتند. در چنين محيط عقب افتاده و منحطى، اولين آياتى كه از طرف بار ى تعالى به نبى اكرم (ص) وحى شد، حاو ى مطلب علم و قلم و هادى مردم به خواندن و نوشتن بود: اقرء و ربك الاكرم. الذى علم بالقلم. علم الانسان ما لم يعلم. بخوان به نام خداوند كريمتر از هر كريم. خداوندى كه با قلم تعليم داد. و به آدمی آموخت آن را كه نمی ‏دانست.

رسول اكرم (ص) برا ى آنكه از طفوليت، كودكان مسلمين را به راه تحصيل علم سوق دهد و آنان را به درس خواندن مانوس سازد، به پدران فرمود: از حقوقى كه فرزندانتان به شما دارند اين است كه به آنان كتابت را بياموزيد. رسول اكرم (ص) فرمود: من حق الولد على والده ثلاثه يحسن اسمه و يعلمه الكتابه و يزوجه اذا بلغ. سه چيز از جمله حقوقى است كه فرزند به پدر دارد: اول، برا ى او اسم نيكو انتخاب نمايد. دوم، كتابت را به وى بياموزد. سوم، موقعى كه بالغ شد، وسايل ازدواجش را فراهم آورد.

مسلمانان در جنگ بدر بر مشركين پيروز شدند و جمعى از آنان را به اسارت گرفتند و با خود به مدينه آوردند. بنابراين شد كه هر اسير ى مبلغى را فديه بدهد و آزاد شود و چون اسيران از نظر تمكن مالى متفاوت بودند، مقرر گرديد كه هر اسير ى به قدر استطاعت خويش فديه بپردازد. حداقل فديه، هزار درهم بود و حداكثرش از چهار هزار درهم تجاوز نمی‏كرد. آنگاه پيغمبر (ص) با اصحاب فرمود: اسيران را نيكو بداريد و نيكويى كنيد و از مساكين فديه نخواهيد و آن مسكينان كه صنعت كتابت دانستند، حكم رفت كه هر يك ده تن از كودكان انصار را خط بياموزند و آزاد باشند. آيا چنين امر ى در دنيا سابقه دارد كه لشكر غالب از لشكر مغلوب، ياد دادن خواندن و نوشتن را به عنوان غرامت جنگ بپذيرد و اسيران دشمن را آزاد نمايد؟

علم برا ى بشر كمال واقعى و برترى حقيقى است، علم با جوهر ذات عالم آميخته و در همه‏ ى احوال با او هست، اطلاعات و معلومات بشر در چهارده قرن قبل محدود بود و از اسرار نهفته‏ ى جهان آفرينش آگاهى نداشت. امام معصوم علیهم السلام در همان زمان كلمه‏ ى علم را درباره‏ ى دانسته ‏ها ى محدود آن روز به كار برده و فوايد و آثارشان را ذكر نموده‏اند. على (علیه السلام) فرمود: العلوم اربعه: الفقه للاديان، و الطب للابدان، و النحو لللسان و النجوم لمعرفه الازمان. علوم چهار رشته است: علم فقه برا ى شناخت مقررات دينى، علم طب برا ى بدنها، علم نحو برا ى زبان و درست سخن گفتن، و علم نجوم برا ى شناخت زمانها.

رسول اكرم صل ى الله عليه و آله وارد مسجد شد، ديد جمعى گرد شخصى می‏گردند. فرمود: اين چه صحنه است؟ گفتند: مرد ى است #علامه كه گردش جمع شده‏اند. پرسيد: معلومات او چيست؟ پاسخ دادند عالم به انساب عرب و وقايع ايام جاهليت است. فرمود: ذاك علم لا يضر من جهله و لا ينفع من علمه. اين عملى است كه اگر كسى نداند، ضرر نمی‏برد و اگر كسى بداند، منتفع نمی‏شود.

در جهان كنونى، بشر بر اثر مطالعات گسترده‏ ى خود در كتاب تكوين به پاره‏ا ى از زوايا ى تاريك طبيعت راه يافته و به اسرار نهفته‏ا ى واقف شده است. كاوشها و تحقيقات عالمانه‏ ى دانشمندان سطح معلومات انسانها ى امروز را بالا برده و همچنان به راه خود ادامه می‏دهند. ديروز علم طب را يك رشته می‏دانستند و هر بيمار ى ناچار بود برا ى معالجه‏ ى خود به طبيب عمومی محل مراجعه كند و اغلب نتيجه نمی‏گرفتند. امروز علم طب به صورت رشته ‏ها ى متعدد ى درآمده و دانشگاهها ى بزرگ جهان در هر رشته افراد متخصصى را با معلومات و اطلاعات مربوط به آن رشته تربيت می‏كنند و به وسيله‏ ى آنان نيازها ى جامعه را برآورده می‏سازند. تمام رشته‏ها ى تخصصى طب و همچنين علوم مربوط به ساير رشته‏ها از قبيل فيزيك و شيمی، دانشهايى هستند ارزشمند و مورد نياز بشر و همه‏ ى علوم طبيعى از نظر اسلام مورد تكريم و احترام است.

رسول اكرم (ص) و ائمه‏ ى معصومين عليهم‏السلام راجع به علوم اسلامی دو مطلب را ضمن روايات فرموده‏اند كه درباره‏ ى هيچ علمی چنين سخنى نگفته‏اند. *قسمت اول وجوب فراگرفتن علم بر هر مرد و زن مسلمان. * قسمت دوم لزوم عمل نمودن به علم برا ى نيل به سعادت و مصون ماندن از هلاك و تباه ى. رسول اكرم (ص) فرمود: *طلب العلم فريضه على كل مسلم. طلب علم بر تمام مسلمانان واجب است. *طلب العلم فريضه على كل مسلم و مسلمه. از پى گرفتن علم رفتن، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است. گرچه در حديث اول از «مسلمه» نام برده نشده، ولى كلمه‏ ى «مسلم» بتنهايى زن و مرد را شامل می‏شود.

قال رسول‏الله صلى الله عليه و آله: العلماء رجلان: رجل عالم آخذ بعلمه فهذا ناج، و عالم تارك لعلمه فهذا هالك. افراد عالم دو گروه‏اند: گروه اول به علم خود عمل می‏كنند و نجات می‏يابند، و گروه دوم به علم خويش عمل نمی‏كنند و هلاك می‏شوند.

قسمت اول: https://eitaa.com/sahife2/56862

على (علیه السلام) ضمن يك عبارت كوتاه بيان نموده كدام علم است كه فراگرفتنش بر همه‏ ى مردان و زنان مسلمان واجب عينى است و كدام علم است كه وجوب ندارد. العلم علمان، علم لا يسع الناس الا النظر فيه و هو صبغه الاسلام و علم يسع الناس ترك النظر فيه و هو قدره الله عز و جل. علم دو قسم است، يكى علمی كه مردم مسلمان نمی‏توانند از فراگرفتنش سر باز زنند و بايد حتما تمام مرد و زن مسلمان آن را بياموزند و آن علمی است كه به مردم رنگ مسلمانى می‏بخشد، و آن ديگر علمی است كه بر تمام مردم آموختنش واجب نيست و آن مطالعه در كتاب تكوين و پى بردن به آثار قدرت رب قيوم است.

علوم مربوط به عقايد و اخلاق و احكام كه به آدمی رنگ مسلمانى می‏دهد و تمام مردان و زنان مسلمان بايد آنها را فراگيرند متعدد است،