💢اخلاق گفت و گو قسمت نخست: بداهت‌انگاری 🔶 طیفی از مسائل ساده اند و بی نیاز از اثبات اند یا اصلا نمی توان اثباتشان کرد اما طایفه ای از مسائل، نظری و پیچیده اند و نیاز به اثبات دارند. هرگاه ما مرز میان این دو سنخ از مسائل را برداریم و بطور فراگیر از بداهت مسائل سخن گوییم در دام بداهت انگاری افتادیم و پرسش فراروی ما این است: چگونه بداهت‌انگاری بر روند گفت و گو و هم اندیشی تأثیر می گذارد؟ اگر من در ریل بداهت انگاری حرکت کنم و بداهت انگاری در من درونی شود، می توانم با دیگری گفت و گوی اثربخشی داشته باشم؟ 🔺«قیمت بنزین تابعی از ۷۵ متغیر است، نمی‌توان ۷۴ متغیر را در نظر نگرفت و فقط با اطلاعات یک متغیر مخدوش درباره قیمت بنزین تصمیم گرفت!» این را یکی از کارشناسان اقتصادی گفت. یکی از تفسیرهای این اظهار نظر این است که وقتی مسأله پیچیده و واجد ابعاد و متغیرهای فراوان را به یک بعد و یک متغیر، فروکاست می دهیم، مسأله به ظاهر، ساده و بدیهی می شود اما از واقعیت دور می شویم و فهم مسأله و حل مسأله را از دست می دهیم. 🔷گاهی «بداهت انگاری» در ذهن خیمه می زند و بساط پهن می کند و گرد و خاک می کند تا در هیاهوی پدید آمده، شناخت دقیق و واضح از مسألة مورد بحث را از ما برباید. 🔺ذات بسیاری از مسائل در حوزة علوم اجتماعی و اقتصادی و نظامی و فلسفی، پیچیده و تو در تو هستند و حصر نظر به نمایی از مسأله و اعلام شتاب زدة بداهت آن، شناخت مسأله را بی نیاز از دیدن نماها و ابعاد و متغیرهای دیگر نمی کند. 🔸«بداهت انگاری» باتلاق تفکر انتقادی است. کسی که همه امور را نسبتا بدیهی می انگارد نیازی به بررسی عمیق تر مساله از مسیر پرسشگری و هم اندیشی و گفت و گو ندارد. «بداهت انگاری» می تواند ما را همسایه ی جزم اندیشی کند. 🔹زمانی که آدم ها به اشتباه تصور کنند که پاسخ‌ها بدیهی هستند، در برابر آرا و اقوال و دیدگاه ها یا نقدهای سازنده دیگران مقاومت می‌کنند و تمایل دارند از دیدگاه ها و ایده‌های خود به‌صورت غیرمنطقی دفاع کنند. این افراد نیازی نمی بینند که در پیش‌فرض‌های دیدگاه شان یا در مقدمات دلایل خود بازنگری کنند. 🔸بنابراین اگر در پی گفت و گوی اثربخش هستیم باید مراقبت کنیم تا بداهت انگاری در ما ریشه نگیرد. عبدالله صلواتی (استاد دانشگاه تربیت دبیر تهران) #اخلاق_گفت_و_گو #بداهت_انگاری #گفت_و_گوی_اثربخش #عبدالله_صلواتی