⭕️ سوال
⁉️ شرک خفی و شرک آشکار به چه معناست و معیارش چیست؟
🔰 یکی از اقسام توحید که در علم کلام بحث میشود «توحید در عبادت» است؛ به این معنا که عبادت و بندگی تنها و تنها باید برای خداوند متعال باشد، این اصلی است که بین تمام فرق اسلام مورد اتفاق است و تمام ادیان توحیدی بر آن تاکید دارند. به حکم اینکه او مالک و سلطان عالم است و حق پرستش مختص به اوست.
✅ قرآن نیز هدف از بعثت پیامبران را دوری از شرک بندگان در عبادت معرفی میکند: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا في كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا الله وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوت(نحل/36) میان هر امتی پیامبری را برانگیختیم تا به مردم بگوید خدا را بپرستید و از پرستش طاغوت دوری گزینید.» اصولا نمیتوان فردی را موحد یا مسلمان خواند، مگر آن که اصل «إِيّاكَ نَعبُدُ وَإِيّاكَ نَستَعينُ» را بپذیرد؛ هدف اساسی از اعزام پیامبران، گسترش این اصل است.
🔶 این توحید در واقع مربوط به نیت آدمی است؛ یعنی انسان باید تمام دستورات عبادی خود را به نیت اطاعت امر خداوند متعال انجام دهد و اخلاص در عمل داشته باشد. شهید مطهری در این باره میفرماید: «توحید عملى یا توحید در عبادت یعنى یگانهپرستى، و در جهت پرستش حق، یگانهشدن، یعنى تنها خدا را مطاع و قبله روح و جهت حركت و ایدهآل قرار دادن، و طرد هر مطاع و جهت و قبله و ایدهآل دیگر... .»
❇️ مقابل توحید در عبادت «شرک در عبادت» است، به این معنا که انسان عملی عبادی را به نیت غیر خدا انجام دهد، با توجه به این مطلب گاهی آدمی غیر خدا را موثر در عالم میداند، مانند مشرکین صدر اسلام که بتها را میپرستیدند؛ در این صورت انسان مرتکب «شرک جلی» یا آشکار شده و از جرگه اسلام خارج میشود.
🔺 اما گاهی آدمی در اعتقاد موحد است و معتقد است که تنها موثر در عالم، خداوند متعال است اما در مقام عبادت غیر خدا را نیز در عبادات خود شریک میکند و به نیت آنها عملی را انجام میدهد؛ در این صورت، او مرتکب «ریا» شده که همان «شرک خفی» یا شرک پنهان است. در روایات اسلامی بیان شده که ریا از مراتب نازل شرک به خداوند متعال است.
💠 «اخلاص» نیز به معنی خالص كردن، ویژه كردن، ارادت صادق داشتن است. بر این اساس، مخلص كسی است كه عبادات و تمامی اعمال صالح خود را از هرگونه آلودگی و آمیختگی به غیر خدا خالص كرده، انگیزهای جز تقرّب به درگاه خدا ندارد.
#استاد_محمدی_شاهرودی