خداوند برخلاف حكمتش، خواسته احدي را اجابت نمیكند! در نيايش هاي امام سجاد علیه اسلام، اين سخن وجود دارد كه خدايا! با آن كه همه چيز در هستي، تابع اراده تو و بي‏نياز از فرمان لفظي توست، اما هرگز دعاها و نيايش‏هاي ما حكمت تو را تغيير نمي‏دهد. يعني اگر چه اموري مانند عبادت، توسّل، دعا، اقرار_به_گناه و...، وسيله انسان براي حركت به سوي خداست و فراهم آوردن وسيله نيز از فرمان هاي صريح خداي سبحان است كه: (يا أيّها الّذين آمنوا اتّقوا اللّه وابتغوا إليه الوسيلة)[1]، اما هيچ يك از اين وسايل، باعث نمي‏شود كه خدا برخلاف حكمتش، خواسته احدي را جابت كند: (ويا من لاتبدّل حكمته الوسائل)[2]. پس تمام كارهاي خداوند، زير مجموعه حكمت او و حكمت الهي نيز زير مجموعه #علم اوست. يعني خداوند چون عليم است، حكيمانه عمل مي‏كند. از اين رو خداي سبحان، جريان خلافت و جانشيني خويش را از راه #علم، آغاز كرد و تعليم اسماي الهي را سر لوحه اين كار حكيمانه خود قرارداد كه: (وعلّم آدم الأسماء كلّها)[3]. پس راه خلافت الهي، راه علم به اسماي حسناي خداوند است و اگر كسي علم به اسما داشت، خليفه خدا مي‏شود. اما صرف علم به الفاظ و مفاهيم و اصطلاحات، مستلزم خلافت خدا نيست وگرنه شيطان هم از چنين علمِ لفظي و مفهومي، برخوردار بود، امّا از خلافت الهي بهره‏اي نداشت؛ [1] ـ سوره مائده، 35. [2] ـ صحيفه سجّاديه، دعاي 13. [3] ـ سوره بقره، آيه 31 حضرت آیت الله جوادی آملی مدظله العالی صورت و سيرت انسان در قرآن - صفحه 265 ما را در تلگرام و ایتا دنبال کنید @sh_mahdidehghan