#نکتۀ_مداحی
#نکتۀ_علمی
چگونگی اِعراب ترکیبات عربی با وجود هم‌نشین‌ها در اشعار و جملات فارسی
بیان مسأله: در بعضی ترکیبات عربی در اشعار و جملات فارسی، سئوال پیش می‌آید که آیا اِعرابشان باید مثل آنچه در اشعار و جملات عربی قرار می‌گیرند، رعایت و خوانده شوند؛ مثلاً در جملۀ: «خواجه نصیرالدین گفت» آیا حتماً کلمۀ: «نصیر» باید به دلیل جایگاه فاعلی، ضمه بگیرد؟ و چرا معمولاً با کسره استمعال می‌گردد؟
در مبحث اِبدال در فرایندهای واجی، سه حالت در سطح واژه مطرح است، این حالت‌ها معمولاً به دلیل هم‌آواییِ دو حرف نزدیک به هم صورت می‌گیرد و البته در بعضی موارد نیز ممکن است صورت نگیرد:
1.مصوت‌ها، مانند:بعضی افعال امر:بیا-برو-بنشین-بگیر. بعضی افعال منفی:نمی‌نشیند-نمی‌گیرد
2.صامت‌ها، مانند:منبر=ممبر، سنبل=سمبل
3.در نوشتار، مانند:مجتبی=مشتبی-سپید=سفید-لکن=لیکن-اجتماع=اشتماع
مشاهده می‌شود، مسألۀ فوق یک قانون نیست که حتماً در تمام کلمات مشابه اجرا گردد.
اینکه در ترکیبات فارسی چه حالت‌هایی مطرح است نیاز به تحقیق دارد، ولی کاربرد ترکیبات عربی نیز وضعیتی مشابه موارد فوق دارد. در شعر ذیل ترکیبات «امیرالمؤمنین(ع) »، «رب‌العالمین»، «روح‌الامین»، در جایگاه‌های مختلفی از جهت دستوری قرار گرفته‌اند، ولی از جهت هم‌نشینی با مصوت‌ها و حرکت کلمات کناری، می‌توانند مصوت‌های آنان را بگیرند:
مثال1:
با امیرالمؤمنین اَز اَنبیا و اولیا
دل ربودی همچنان گرم دل آرایی شدی
در بیت فوق، مصوت فتحه در «اَز» و «اَنبیا» با امیرالمؤمنین، بیشتر هم‌نشین شده‌اند، بنابراین می‌تواند این‌طور خوانده شود:امیرَالمؤمنین
مثال2:
فاطمه روشنگر اهل یقین آورده‌ای
مرحبا با خود امیرالمؤمنین آوردِه‌ای
در بیت فوق، مصوت ضمه در «خُود» قبل از امیرالمؤمنین، تقریباً بیشتر در هم‌نشینی غلبه کرده است، بنابراین می‌تواند این‌طور خوانده شود:امیرُالمؤمنین
مثال3:
ای حرم مرآت رب العالمین است این پسر
جان احمد، روح قرآن، رکن دین است این پسر
در بیت فوق، مصوت کسره در «مِرآتِ» قبل از رب‌العالمین، بیشتر هم‌نشین شده است، بنابراین می‌تواند این‌طور خوانده شود: ربِ‌العالمین
مثال4:
ظاهراً یک کودک نوزاد می‌بینی وُرا
در حقیقت مرشد روح الامین است این پسر
در بیت فوق، در ترکیب عربی «روح‌الامین»، ضمه در «مُرشد» هم‌نشینی دارد، بنابراین می‌تواند این‌طور خوانده شود: روحُ‌الامین
مثال5:
مؤمنین از چهار سو دور حرم گردید جمع
ای همه مُؤمن، امیرالمؤمنین است این پسر
در بیت فوق، ضمه در «مُؤمن»، هم‌نشینی دارد، بنابراین «امیرالمؤمنین» می‌تواند این‌طور خوانده شود:امیرُالمؤمنین
نتیجه: همان‌گونه که در بعضی افعال امر یا افعال منفی در فارسی، دو حرف کنار هم، هم‌آوا می‌شوند، در اعراب ترکیبات عربی که در اشعار و جملات فارسی می‌آیند نیز می‌تواند با مصوت‌های کلمات کناری، هم‌آوایی رخ دهد و بعضی از این کلمات نیز غلبۀ بیشتری در هم‌آوایی‌ها می‌نمایند و موجب می‌شوند آن ترکیبات، حرکت و اعراب آن‌ها را بگیرند.
✍️مجیدطاهری
نظرات خود را به این آدرس ارسال فرمایید:
@Dr_majid_taheri
کانال ما را به مداحان عالی‌قدر معرفی نمایید:
https://eitaa.com/sher_sabk_maddahi
#نکته_مداحی
#نکته_علمی
#رباعی
#دوبیتی
#مولودی_خوانی
👈نکتۀ مهم در کاربرد رباعی و دوبیتی در مولودی خوانی
یکی از کاربردهای مهم رباعی و دوبیتی در مولودی خوانی، در ابتدا برای صلوات‌گرفتن از اهل مجلس و انتها برای اتمام مجلس است که تأثیر نسبتاً خوبی بر مستمع در نشاط آغازین و حسن ختام دارد؛ اما کاربرد تقریباً نادرست از این قالب شعری، این است که چند رباعی پشت سر هم در ابتدای برنامه خوانده شود؛ البته ممکن است دلیل این اشتباه، کمبود وقت و یا خواندن سرود بیشتر و میل به شورخوانی و کف‌زنی باشد که این هم دلیل صحیحی نیست. مصراع چهارمِ رباعی و دوبیتی، حکم فرود و نتیجه‌گیری دارد و اگر در ابتدا خوانده می‌شود باید از نوعی بهره برد که دارای کلمات صلوات، محمد(ص) و...باشد تا مستمع با شنیدن آن صلوات بفرستد؛ برای انتهای مجلس نیز باید از نوعی بهره جست که دارای فرود و نتیجه‌گیری خوبی باشد، مانند نمونه‌های ذیل:
ـ . رباعی شروع:
بر روشنیِ چشم پیمبر صلــوات
بر آینۀ جمالِ حیـــدر صلـــــوات
میلاد جواد، مظهرِ جود و سخاست
نذر قدمش بخــوان مُکرّر صلوات
(رسول میثمی)
ـ . رباعی پایان:
با مهر تو دل سپهری از نور شود
با یاد تو سینه وادی طور شود
تنها نه ز مقدم تو شاد است رضا
کز آمدنت فاطمه مسرور شود
(سید هاشم وفائی)
در رباعی فوق که برای فرود و پایان مجلس، مثال زده شد، با آمدن نام مبارک حضرت فاطمه(سلام الله علیها) می‌توان صلوات فاطمی و یا این دعای فاطمی را برای ختم مجلس خواند و سپس دعاهای دیگر را ذکر نمود:
«اِلهی بِفاطمَةَ وَ اَبیها وَ بَعلِها وَ بَنیها وَ السِّرِّالمُستَودَعِ فیها بِعَدَدِ ما اَحاطَ بِهِ عِلمُک»...
✍️مجیدطاهری
نظرات خود را به این آدرس ارسال فرمایید:
@Dr_majid_taheri
کانال ما را به مداحان عالی‌قدر معرفی نمایید:
https://eitaa.com/sher_sabk_maddahi
#نکته_مداحی
معنای «واویلا» و «واویلتا» که در عزاداری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد چیست؟
«واویلا»؛ صوت مرکب است و از قطعات (وا + ویل + ا) تشکیل شده است.
این کلمه، کلمه افسوسی است برگرفته از زبان عربی که در نوحه و ماتم استعمال می‌کنند.
لفظ «وا» حرف ندبه است و ندبه به معنای نوحه ماتم و «ویل» به معنای افسوس و اندوه و «الف» برای مد صوت است که در حالت ندبه در آخر الفاظ پیدا می‌کنند. همچنین به معنای: «ای وای!»، «دریغا!» و «حسرتا!» است.
«واویلا» و «واویلتا» تفاوتی از لحاظ معنا ندارند و هر دو اصطلاحی هستند که در زبان عرب رایج است.