᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ نکته 9) منظور از حدیثِ متواتر: هر مسلمانی عنوان حدیث متواتر به گوشش خورده است. حدیث متواتر به روایتی گفته می‏شود که در هر طبقه از سلسله راویان، آنقدر راوی داشته باشد که تبانی آنها بر جعل مضمون آن حدیث به صورت طبیعی نا ممکن باشد و انسانِ نوعی یقین پیدا کند این مضمون از معصوم صادر شده است. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . مراد از انسانِ نوعی، در نظر نگرفتن حالات شخصیِ افراد است زیرا عده‏ای خیلی شکاکند و دیر به یقین می‏رسند و عده‏ای خیلی زود باورند و سریع یقین می‏نمایند، لذا اگر قرار باشد یقینِ فردی را معیار تشخیص حدیث متواتر بدانیم، در این تشخیص، هرج و مرج شدیدی رخ می دهد و خیلی از احادیث ضعیف، نزد عده‏ای متواتر تلقی شده و واجب العمل و الاعتقاد معرفی می‏شوند. برای همین حتماً باید یقین نوعی را در نظر گرفت و بعد تشخیص داد که این حدیث متواتر است یا نه. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ از طرفی بین علماء این نکته مشهور است که سند حدیث متواتر بررسی نمی‏شود چون مضمونش قطعی است، در حالیکه در لا به لای کتب فقهی مواردی دیده می‌‎شود که احادیث متعددی که دارای یک مضمون هستند به خاطر ضعف سند کنار گذاشته می‏شود. همین امر باعث شده بعضی افراد که اطلاعات کمی از علم حدیث دارند اعتراض کنند که این حدیث متواتر است چرا به خاطر ضعف سندش آن را کنار گذاشتید. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ اما آنها از این حقیقت غافلند که یک حدیث وقتی به حد تواتر می‏رسد که در میان اسنادش، چندین سند و متن صحیح وجود داشته باشد که با ضمیمه شدنِ دیگر اسناد ضعیف، تواتر شکل گیرد، و الا اگر یک مضمون در قالب مثلاً چهل حدیث وارد شده باشد در حالیکه سند همه شان یا مجهول است یا مرسل است یا ضعیف و یا متنش نسخه بدل دارد، کدام عاقلی به صدور چنین حدیثی از معصوم اطمینان نموده و به مضمونش اعتقاد پیدا می‏کند؟ با این بیان روشن شد که خیلی از احادیثی که به اسم متواتر مطرح می‏شوند متواتر و یقین آور نیستند. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ حدیث متواتر بر دو قسم است•: لفظی و معنوی؛ تواتر لفظی یعنی اینکه همه راویان، حدیث را به یک لفظ بیان کنند مانند حدیث غدیر، معنوی یعنی روایات متعددی در موضوعات مختلفی وارد شده باشند که مضمون همه شان یک مطلب مشخص است•• مثل اخبار گوناگون از مبارزات حضرت علی علیه السلام که همگی روی هم، شجاعت بی نظیر ایشان را ثابت می‏کند. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ • البته یک قسم هم تواتر اجمالی است. تواتر اجمالی یعنی آنقدر حدیث در یک موضوع وارد شده که انسانِ نوعی یقین پیدا می‏کند یکی از آنها از معصوم صادر شده است. اما عده ای اشکال دارند که اولاً چگونه یقین می‏کنید یکی از این احادیث از معصوم رسیده است، و ثانیاً بر فرض یقین کردید، از کجا می خواهید تشخیص دهید کدامیک از معصوم صادر شده است؟ لذا اگر مضمون آنها با هم متفاوت باشد به هیچکدام نمی‏توانید عمل کنید چون نمی دانید کدامیک حدیثِ معصوم است. •• البته به نظر بنده، این تعریف تواتر معنوی نیست، بلکه این را باید تواتر اجمالی نام گذاشت، و تواتر معنوی یعنی یک معنا با الفاظ مختلف بیان شود مثل اینکه بگویند علی ولیّ شماست، علی مولای شماست، علی اولی به شماست، علی امام شماست، علی مفترض الطاعة است، علی منتصب از طرف خداست، علی خلیفه پیامبر است، و ... که همه این الفاظ یک معنا را می‏رساند که همان امامت ایشان می‏باشد. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ تواتر معنوی از احادیث پراکنده‏ای بدست می‏آید که همگی بر یک مضمون اتفاق دارند، اما باید دانست که این تواتر وقتی بدست می‏آید که بر خلافش تواتر لفظی وجود نداشته باشد و الا تا وقتی خود معصومین‏ علیهم السلام به معنایی با تواتر لفظی تصریح کرده‏اند، بدست آوردن یک معنای مخالف از لا به لای روایات پراکنده، اجتهاد در مقابل نص بوده، معنای استنباط شده فاقد تواتر معنوی و حجیت خواهد بود. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ مثلاً بیش از دویست روایت وجود دارد که ائمه را صاحب علم به غیب دانسته یا خبر دادن ایشان را از غیب بازگو می‏کند، اما در کنار این همه حدیث، روایات پراکنده‏ای یافت می‏شود که مضمون شان می‏رساند ائمه علم غیب نداشته‏اند. در چنین حالتی هیچ انسان عاقلی با تمسک به این تواترِ معنویِ ادعا شده، آن تواتر لفظی را رد نمی‏کند. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ سوال اساسی اینکه چه تواتری در احادیث اعتقادی پذیرفته است؟ در پاسخ باید گفت: مسائل اعتقادی بر دو قسم است: اصول عقاید و فروع. مراد از فروع عقاید آنهایی است که جهل مکلفین به آنها اشکالی ندارد و در عقیده پیدا کردن به آنها نیز تواتر معنوی و حتی طریق ظنیِ معتبر مانند خبر صحیح السند کفایت می‏کند مثل علم و عقیده به خصوصیات پل صراط و طبقات بهشت و جهنم و از این قبیل مسائل. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ اما اصول عقاید (مثل امامت) که پایه ایمان شخص را تشکیل می‏دهد تنها به واسطه ضروریات مذهب یا خبر متواتر لفظی بدست می‏آید و تواتر معنوی در آن کفایت نمی‏کند زیرا معقول نیست تصریح دین به اصول عقاید آنقدر کم باشد که اثباتش نیازمند به تواتر معنوی گردد. در نتیجه ممکن نیست که استمرار وصایت توسط مهدیین، تنها در یک حدیث ضعیف السند ذکر شده باشد و مضمونش توسط تواتر معنوی به اثبات برسد.• ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ • حدیث موسوم به وصیت در کتاب الغیبة طوسی. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ و با این توضیح خطای ناظم العقیلی در مقدمه کتاب احمدالحسن مشخص می‏شود که می‏نگارد: «بعد از اینکه ما و کتب عدیده تواتر معنویِ حدیث وصیت و اقترانش به قرائن صحت را ثابت کردیم می‏فهمیم کسانیکه صحت سند حدیث وصیت را مطالبه می‏کنند یا جاهلند و یا خود را به جهالت زده‏اند. اما گروه اول واجب است حد خود را دانسته و قبل از اینکه حرف بزنند علم بیاموزند و اما گروه دوم حسودان کینه ای هستند که می دانند ما چه می‏گوییم». ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . فبعد أن أثبتنا و فی كتب عديدة تواتر مضمون الوصية و اقترانها بقرائن الصحة، نعلم أن الذين يطالبون بصحة سند الوصية المقدسة إنما هم بين جاهل و متجاهل مخادع، فالجاهل يجب عليه أن يعرف حدَّه و يتعلم قبل أن يتكلم، و المتجاهل المخادع يعلم و يعرف ما قدمته آنفا و لكنه حاقد حاسد يفتقر إلى شرف الخصومة. الوصية المقدسة الكتاب العاصم من الضلال، ص5 ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ و ما در مقابل او کلام حر عاملی را می‏گذاریم که تصریح می‏کند حدیث وصیت دارای تواتر نیست و در مثل چنین مطلب مهمی که دوازده مهدی بعد از دوازده امام علیهم السلام می‏آیند واجب است خبر دادن به آن متواتر باشد در حالیکه این حدیث از طریق شاذ وارد شده است: «و مثل هذا المطلب الجلیل یجب تواتر الإخبار به ... ورد من طریق شاذ». ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . الفوائد الطوسیة، ص117. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ این در حالیست که دیگری می‏گوید: وجود مهدی‏های دوازده‏گانه که بعد از امام دوازهم علیه السلام و قبل از رجعت می‏آیند از جمله متشابهاتی بود که هیچ عالمی موفق به فهم آن نشد تا اینکه مهدی اول از نسل امام دوازدهم و وصی و رسول او آمد و این را بیان کرد ... همچنانکه در روایات آمده: قائم به امری خفی دعوت می‏نماید ... و این مساله از مهمترین امور مخفی بود که عالم و جاهل بدان ملتفت نشده بودند .... ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . و من المتشابهات على الأمة و لم يستطع أحد من العلماء فك رموز هذه القضية و الخروج بنتيجۀ: الجمع بين كلا العقيدتين المهديين و الرجعة ـ إلى أنجاء أول المهديين من ذرية الإمام المهدي (ع) السيد أحمد الحسن اليماني الموعود و وصي و رسول الإمام المهدي (ع) فأفاض علينا ما يشفي العليل، و يروي الغليل في حل هذه المسألة من دون رد أي رواية في كلا المسألتين، و لا عجب من ذلك فقد ورد في عدة روايات عن أهل البيت (ع) أن القائم يدعو إلى أمر قد خفي و ضل عنه الجمهور، و هذه المسألة من أهم الأمور المخفية و التي ضل عنها الناس عالمهم و جاهلهم، حتى جاء صاحبها فكشف القناع عنها؛ ليثبت أنه صاحب الحق و المتصل مع الحق لا غير. الوصية و الوصي أحمد الحسن، ص99. ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥

᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥ خوب سوال ما اینست که اگر این حدیث تواتر معنوی داشته پس چطور ادعا می‏کنید مضمون آن از اهم امور مخفی بوده و هیچ کس نفهمیده، چون قائم به امر خفی دعوت می‏کند؟ چگونه این مساله اصولی و مهم از دید هزاران هزار عالم شیعه در طول 1200 سال مخفی مانده به گونه‏ای که حتی یک عالم شیعه نبوده که قائل به 13 امام، 24 وصی یا امامت دوازده مهدی بعد از دوازده امام باشد؟ آیا این با تواتر معنوی جور در می‏آید؟! ᪥༅ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅𖥸ↈ༅᪥