💠 مستثنیات احکام
🔹 این قضیه معروف است که: شیخ انصاری به شاگردش میرزا ابوالقاسم کلانتر می‌گوید: وقتی شما به ایران می‌روی، مایه‌ای که در این‌جا تحصیل کرده‌ای قواعدی است که آموخته‌ای و این به تنهایی برای جواب دادن به مسائل مورد نیاز کفایت نمی‌کند. اگر مسأله‌ای از شما پرسیدند که شما طبق قواعد پاسخ آن را می‌دانی، در جواب بگو: «لولا النص و الإجماع»، به مقتضای قاعده مطلب چنین است و فتوا نده، چون ممکن است روایت یا اجماعی آن را استثنا زده باشد و شما از آن غافل باشید.
🔸 مرحوم والد ما در مقدمه کتابش «مستثنيات الأحکام»¹ این مطلب را نوشته‌اند: معروف است (و من نیز در بعضی کتب این قضیه را دیده‌ام) که مرحوم آسیّد محمّد باقر حجةالاسلام با آشیخ محمّد تقى صاحب «حاشيه هداية المسترشدین» عقدی را اجرا کردند. طرف ایجاب مرحوم حجةالاسلام و طرف قبول هم آشیخ محمّد تقی بود. مرحوم حجةالاسلام مقیّد بود که عقد را با مهر السنة بخواند. آنها عقد را با مهر السنة می‌خوانند، سپس می‌خواهند مهر السنه را با همان چیزی که طرفین می‌خواستند عقد را بر آن جاری کنند، مصالحه کنند. اما چون جنبه ربوی داشت، آشیخ محمّد تقی می‌گوید: این ربا می‌شود. آسیّد محمّد باقر می‌گوید: اجماع فقهاست که میان زوج و زوجه ربا نیست. الآن که با مهر السنة عقد را جاری کردیم، آنها زن و شوهر شدند، لذا ربای زن و شوهر اشکال ندارد. این قضیه برای آشیخ محمّد تقی خیلی گران تمام شد.
🔹 ممکن است قواعد در دست فقیه باشد ولی از مستثنیات غافل باشد. مرحوم والد نوشته است: من برای این جهت مستثنیات را نوشتم که گاهی اهل فن هم به کلّیّت قواعد تمسّک کرده‌اند و از این مستثنیات غفلت کرده‌اند.
🔸 از یکی از فقهاء طراز اوّل سؤال کرده‌اند که گاهی در مسجد الحرام زن‌ها در کنار یا جلوتر از مردان قرار می‌گیرند، حکمش چیست؟ ایشان می‌فرماید: طبق نظر ما تقدّم زن بر مرد اشکال ندارد و فقط مکروه است. در حالی که جواب این است که مسجد الحرام طبق روایت صحیح مستثناست² و چون این استثنا در عروة نه در باب حجّ و نه در مکان مصلّی ذکر نشده، مورد غفلت واقع شده است.
🔹 این مسأله در حواشی عروة مغفول عنه است³ و تنها آقای میلانی متوجّه این مسأله بود و من به ایشان عرض کردم که تنها شما در این حواشی متوجه این مسأله شده‌اید و در مناسک حج‌تان ذکر کرده‌اید⁴، منتهی قاعده‌اش این بود که در صلاة در مکان مصلّی حاشیه می‌زدید.
🔸 مرحوم والد با این‌که به فقه خیلی مسلّط بود، از این استثناء غفلت کرده است، چون نه در عروة است و نه شیخ جعفر کاشف الغطاء با آن احاطه‌اش به فقه در جایی این مسأله را ذکر کرده است.
1⃣ آيةالله سیّد احمد زنجانی کتابی در شرح این کتاب خود نگاشته‌اند به نام «مستنبطات الأحكام في شرح مستثنيات الأحكام»
2⃣ رك: جمع پریشان؛ ج ۳ ص ۲۲۱، مقاله «نقد و بررسی پاره‌ای از مسائل مناسک»، مسأله ۱۳ محاذات زن و مرد هنگام نماز در مسجد الحرام. صحیحه مذکور صحیحه فضیل است که از نظر سند و دلالت تام و شیخ صدوق در علل الشرائع (ص ۳۹۷ ، باب ۱۳۷، ح ۴) نقل کرده است.
3⃣ العروة الوثقى؛ ج ۱ ص ۵۸۸، كتاب الصلاة، فصل في مكان المصلي، العاشر، مسأله ۲۹.
4⃣ مناسک حج از آیةالله میلانی؛ ص ۱۳۸
📚 جرعه‌ای از دریا ؛ ج ۳ ص ۲۸۰
#شیخ‌محمدتقی‌اصفهانی
#سیدمحمدباقرحجة‌الإسلام‌شفتی
#شیخ‌جعفرکاشف‌الغطاء
#شیخ‌مرتضی‌انصاری
#سیدمحمدکاظم‌طباطبایی‌یزدی
#آیت‌الله‌سیدمحمدهادی‌میلانی
#آیت‌الله‌سیداحمدزنجانی
#آیت‌الله‌سیدموسی‌شبیری‌زنجانی
@Adropfromthesea
💠 مبارزه با بابیت
🔹 مرحوم حاج شیخ مهدی مازندرانی نقل می‌کرد پس از مراجعت سعید العلماء از عتبات به بابل، مرحوم شیخ انصاری می‌فرمود: من فکر می‌کردم که سعید العلماء چه گناهی مرتکب شد که با آن مقام علمی، خداوند توفیق حضور در عتبات عالیات را از وی سلب کرد و به مازندران رفت، ولی بعداً که قضایای فرقه‌های گمراه بابی‌ها پیش آمد¹، ایشان با فرمان جهاد برای مبارزه با آنان، آن قدم بزرگ را برداشت، فهمیدم که خداوند ایشان را برای این کار نگه داشت تا این فرقه ضالّه را در آن منطقه ریشه‌کن سازد.
🔸 سران بابی‌ها دستور قتل او را صادر کرده بودند او مدّت‌ها در چاهی مخفی شد که در نتیجه به بیماری شدید مبتلا شد به گونه‌ای که حتی در وسط تابستان باید در کنار گرما و آتش قرار می‌گرفت تا احساس سرما نکند.
🔹 دو شهر مرکز فعالیت‌های این فرقه ضالّه بود. یکی زنجان² و دیگری مازندران.
1⃣ فریبکاری باب
کتاب «رستم التواریخ» نوشته محمّد هاشم موسوی متخلّص به «آصف» و ملقّب به «رستم الحكماء» کتاب عجیبی است. من این کتاب را داشتم ولی نمی‌دانم چه کسی از من گرفت و برنگرداند.
مرحوم آقای حاج میرزا عبدالله مجتهدی از آن کتاب نقل می‌کرد که رستم الحکماء مدّعی شده بود که در سنه ۱۲۶۲ حضرت ولی عصر (عج) ظهور می‌کنند.
نصّ عبارت رستم التواريخ (ص ۲۵ - ۲۶) این است: «و در سال هزار و دویست و شصت و دو به سبب غلبه کفر بر اسلام، آن جناب از ارض غربی ظهور خواهد نمود و کفر و شرک را مغلوب و ظلم را فانی و ضلالت را معدوم و عالَم را مسخّر خواهد نمود».
این کتاب در سنه ۱۲۴۷ یعنی ۱۵ سال قبل از تاریخ موعود نوشته شده است. قصه باب در ۱۲۶۰ بوقوع پیوست و بابی‌ها برای حقانیت خود به این مطلب رستم الحكماء هم استناد می‌کنند.
از طرفی سیّد کاظم رشتی و شیخ احمد احسایی نیز اخباراتی داشتند که در ۱۲۶۰ حضرت ولی عصر ظهور می‌کند. آقای مجتهدی حدس می‌زد که چون باب شاگرد سیّد کاظم بود، بر مبنای این اخبارات ادّعای خود را در آن تاریخ اظهار کرد. یعنی ادّعاهای خود را مطابق زمان اخبارات قرار داده بود تا مردم را بفریبد. (ش)
درباره رستم الحكماء و كتابش «رستم التواريخ» بنگرید به مجله وحید، شماره ۹، ص ۳۶۱، مقاله جمال‌زاده با عنوان: «رستم التواريخ و مؤلف آن» و نیز «فهرستواره کتاب‌های فارسی، منزوی، ج ۲، ص ۹۷۳».
2⃣ در زنجان ملّا محمّد علی در ابتدای امر فتاوای غیرمتعارف و شاذی برخلاف علمای می‌داد و سبب شکایت علمای زنجان به اصفهان شد.
در آن زمان آسیّد محمّد باقر حجةالاسلام و حاجی کلباسی علماء درجه اوّل ایران بودند. آنها نیز نماینده‌ای می‌فرستند و جلساتی تشکیل می‌شود و ملّا محمّد علی محکوم می‌شود.
پس از آن ملّا محمّد علی از ظهور باب مطّلع می‌شود و در تأیید باب، در زنجان طغیان می‌کند و سبب کشتار بسیاری می‌شود. (ش)
📚 جرعه‌ای از دریا ؛ ج ۴ ص ۴۱۲
#سیدمحمدباقرحجة‌الإسلام‌شفتی
#میرزا‌ابوالمعالی‌کلباسی‌اصفهانی
#سعیدالعلمامازندرانی
#شیخ‌مرتضی‌انصاری
@Adropfromthesea