✅ شرح و تفسیر حکمت ۱۸۶ نهج‌البلاغه...👇🏻👇🏻👇🏻 ✨ امام (علیه السلام) این سخن را از آیه ۲۷ سوره فرقان برگرفته است، آنجا که مى‌فرماید: «(و (همان) روزى که ستمکار دست خود را (از شدت حسرت) به دندان مى‌گزد و مى‌گوید: اى کاش با رسول (خدا) راهى بر گزیده بودم». 🍃 لِلظَّالِمِ الْبَادِی غَداً بِکَفِّهِ عَضَّةٌ.🍃 ❇️ نکته شایان توجه این است که امام (علیه السلام) در اینجا ظالم را مقدم به «بادى» کرده یعنى آن کسى که #ابتداى به ظلم مى‌کند، از این نظر که شخص دوم اگر مقابله به مثل کند ظلم نیست بلکه #احقاق_حقى است و اگر بیش از مقابله به مثل کند باز قبح و زشتى ظلم او به اندازه کسى که ابتدا به ظلم کرده نیست و تعبیر به «عَضَّة» (به دندان گزیدن) کنایه از شدت ناراحتى است، زیرا انسان هنگامى که به ناراحتى‌هاى شدید گرفتار مى‌شود، ناراحتى‌هایى که از خود او سر زده و خودش باعث و بانى آن بوده مى‌خواهد از خود انتقام بگیرد و براى این کار به آزار خویشتن مى‌پردازد؛ گاه بر سر و صورت خود مى‌کوبد و گاه دست خود را که با آن کار خلافى انجام داده مى‌گزد و همه این‌ها نشانه ناراحتى شدید از کار خویشتن و نوعى مجازات و انتقام از خود است. 💠 در حدیثى از امام موسى بن جعفر (علیه السلام) مى‌خوانیم: «فى رَجُلَیْنِ یَتَسابّانِ فَقالَ: الْبادی مِنْهُما أَظْلَمُ وَوِزْرُهُ وَوِزْرُ صاحِبِهِ عَلَیْهِ ما لَمْ یَتَعَدَّ الْمَظْلُومُ؛ امام (علیه السلام) در مورد دو نفر که به هم دشنام مى‌دادند فرمود: آن کس که ابتدا کرده #ظالم‌تر است و گناه او و گناه نفر دیگر بر اوست، مادامى که مظلوم از حد تعدى نکند». 🔺 جمله اخیر ممکن است اشاره به آن قسم از سب باشد که مظلوم در انجام آن مجاز است، مثل این که کسى به دیگرى بگوید: «لعنة الله علیک» و او در جوابش بگوید: «علیک لعنة الله» ولى در همان کتاب اصول کافى و بعضى کتب دیگر به جاى «ما لَمْ یَتَعَدَّ»، «ما لَمْ یَعْتَذِرَ» آمده است اشاره به این که اگر شخص دشنام دهنده عذرخواهى کند و از کار خود توبه کرده و جبران نماید گناه او برداشته مى‌شود. این نسخه صحیح‌تر به نظر مى‌رسد، زیرا درباره نفر دوم تعبیر به «وِزْر» شده که نشان مى دهد او هم گناه کار است خواه تعدى کند یا تعدى نکند؛ ولى هرگاه مسئله #عذرخواهى پیش آید مشکل حل مى شود. 🔸 درباره ندامت ظالم و عاقبت کار او احادیث دیگرى نیز از معصومان (علیهم السلام) نقل شده از جمله در حدیثى از رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) مى‌خوانیم: «ستمگرى پشیمانى است». 🔺 با این که مى‌دانیم ظلم سبب پشیمانى است ولى به قدرى این رابطه شدید است که حضرت فرموده ستمگرى عین پشیمانى است. 🔸 در حکمت ۳۴۱ خواهد آمد که امام على بن ابى طالب (علیه السلام) فرموده است: «یَوْمُ الْعَدْلِ عَلَى الظّالِمِ أشَدُّ مِنْ یَوْمِ الْجَوْرِ عَلَى الْمَظْلُوم» و شبیه همین تعبیر در حکمت ۲۴۱ آمده است: «یَوْمُ الْمَظْلُومِ عَلَى الظّالِمِ أشَدُّ مِنْ یَوْمِ الظّالِمِ عَلَى الْمَظْلُومِ» 👆🏻 و مفهوم هر دو این است که روزى که خداوند از ظالم انتقام مى‌گیرد بسیار شدیدتر است از روزى که ظالم به مظلوم ستم مى‌کند. ❇️ در مورد تجسم اعمال در روز قیامت از بعضى روایات استفاده مى‌شود که ظلم به صورت #ظلمت و #تاریکى مجسم مى‌شود، همان گونه که در حدیثى از رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) نقل شده است که فرمود: «از ظلم بپرهیزید که در روز قیامت ظلمت و تاریکى است». 🔸 نیز از روایات استفاده مى‌شود، از جمله گناهانى که کیفر و عقوبت آن در این دنیا دامان انسان را مى‌گیرد ظلم است، همان‌گونه که از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «هیچ کس به دیگرى ستم نمى‌کند مگر این که خداوند انتقام او را در جان یا مال او خواهد گرفت». 🔸 این سخن را با حدیثى از رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) پایان مى‌دهیم که فرمود: «چیزى که ثواب آن بسیار زود به انسان مى‌رسد نیکوکارى است و چیزى که مجازات آن زود دامن انسان را مى‌گیرد ظلم و ستم است».‌ @syed213