🌐 میدان آرش و ضرورت کاربست فعال دیپلماسی مرزی #معرفی_مقاله #میدان_آرش 🔹 با افزایش اهمیت گاز، توسعه میدان آرش به متن مناقشات حاکمیتی در خلیج فارس ‏منتقل شده و اخیراً احتمال آغاز عملیات حفاری از میدان آرش توسط کنسرسیوم کویتی-سعودی مورد ‏توجه مجدد رسانه‌ها قرار گرفته است. این میدان براساس برآوردها، بین ۵۶۰ میلیارد تا ۱۷۰۰ میلیارد متر ‏مکعب گاز طبیعی و حدود ۳۰۰ میلیون بشکه نفت خام در خود جای داده و علاوه بر این ذخایر، از ‏منظر اعمال حق حاکمیت ملی نیز واجد اهمیتی دوچندان است. ‏ 💢 قرائت‌ها و خطوط مرزی متفاوت 🔸 میدان آرش در سال ۱۳۴۶ بوسیله ایران و توسط شرکت ژاپنی «ای او سی» کشف شد. در همین زمان ایران به ‌‏«شرکت نفت ایران و انگلیس» و کویت به «رویال داچ شل» اجازه مطالعه و اکتشاف فراساحلی اعطا نمودند و بر ‏همین اساس، تعیین حدود مرزی دو کشور موضوعیت یافت. ‏مطالعه شرکت «ایران پان‌آمریکن» (‏IPAC‏) یکی از اولین تلاش‌هایی است که برای ترسیم حدود مرزی ایران و ‏کویت انجام پذیرفته و به خط ‏IPAC‏ معروف است. براساس این خط سهم ایران از میدان آرش تا ۴۰ درصد ‏برآورد می‌شود. طرف کویتی اما مدعایی متفاوت مطرح می‌کند که مبتنی بر مطالعاتی است که شل به نمایندگی ‏از کویت انجام داده و به خط شل معروف است. براساس این مدعا، ایران سهمی در میدان گازی آرش ندارد. ‏ 💢 از آرش تا الدره؛ تلاش برای حذف ایران ‏ 🔸ایران در سال ۱۳۸۲ به فکر توسعه میدان آرش افتاد و شرکت ملی نفت یک حلقه چاه اکتشافی حفاری نمود. ‏همزمان اما کویت به شکایت در مجامع بین‌المللی تهدید کرد و پس از سفر امیر کویت به ایران، ادامه حفاری در ‏میدان آرش متوقف گردید. ‏از همین زمان تلاش‎های عربستان و کویت برای نادیده انگاشتن سهم ایران با تفاهم اولیه آن‌ها برای توسعه این ‏میدان در سال ۲۰۰۰ کلید خورد. کویت و عربستان از این زمان اقدام به حل اختلافات خود درباره نحوه ‏برداشت منابع در محدوده «منطقه بی‌طرف» تقسیم‌شده میان دو کشور از جمله آرش که کویت آن را الدره می‌نامد نمودند. 🔸کویت و عربستان در مارس ۲۰۲۲ بر سرمایه‌گذاری ۷ میلیارد دلاری برای تولید روزانه ۲۸ میلیون مترمکعب گاز ‏و ۸۴ هزار بشکه نفت از این میدان توافق کردند؛ بیانیه نشست وزرای شورای همکاری خلیج فارس در مارس ‌‏۲۰۲۴ این میدان را به‌صورت کامل در آب‌های سرزمینی کویت برشمرد و رئیس شرکت ملی نفت کویت در ‏ژوئیه ۲۰۲۴ از آغاز عملیات حفاری پس از پایان مطالعات مهندسی میدان خبر داد.‏ این توافقات و اظهارات به دفعات توسط ایران غیرقانونی خوانده شده و قرارگاه خاتم برنامه خود برای توسعه ‏مستقل این میدان را اعلام نموده است. ایران در بدبینانه‌ترین حالت، قادر است به طور مستقل نسبت به توسعه این ‏میدان اقدام نماید. با اینهمه، چنانچه طرفین بخواهند مسئله میدان آرش را از مسیر دیپلماسی حل کنند مهم‌ترین ‏پیش‌شرط «تعیین حدود دریایی» در خلیج فارس است. ‏ 💢 امکان حل‌وفصل دیپلماتیک با تعیین حدود دریایی 🔸اختلاف بر سر میدان، بیش از هرچیز ناشی از پیچیدگی محیط‌ جغرافیایی خلیج فارس است. یکی از ‏مرسوم‌ترین الگوهای تعیین حدود مرزی استفاده از خط میانه به معنای تقسیم فاصله میان دو خشکی و تعیین مرز ‏بر آن اساس است. عدم تفاهم در پذیرش خط مبدأ موجب عدم تعیین حدود مرزی ایران و کویت تاکنون بوده است. ‏ایران بر خط مبدأ مستقیم خود و قرار دادن جزیره خارک و فشت المواء در داخل این خط و کویت نیز ‏متقابلا بر قرارداشتن جزیره فیلکه و راس الیاحی در داخل خط مبدا خود تاکید نموده‌اند و اختلاف در خصوص ‏سهم داشتن یا نداشتن ایران از میدان آرش از همین جا ناشی می‌شود و بنابراین حل دیپلماتیک آن اهمیتی ویژه ‏دارد. ‏ 💢 جمع‌بندی و پیشنهاد 🔸تضمین منافع ملی کشور در موضوع میدان آرش نیازمند بکارگیری ابزارهای دیپلماتیک با همسایگان در ‏مقیاسی وسیع‌تر است و تعیین حدود مرزی پیش‌شرطی مهم در حل‌وفصل مناقشه به شمار می‌رود. با توجه به ‏اینکه موضوع تعیین حدود نیازمند هم‌افزایی میان دستگاه‌های مختلف کشور است، شورای عالی امنیت ملی ‏مناسب‌ترین بستر برای پیشبرد این مسئله خواهد بود.‏ 🔸 پس از تعیین حدود، یک شرکت بی‌طرف می‌تواند با لرزه‌نگاری سهم هر طرف را مشخص سازد. چنانچه ‏چارچوبی برای تعیین حدود استخراج شود، ایران می‌تواند پیشنهاد یکپارچه‌سازی میدان را با ‏طرف‌های خارجی مطرح سازد و از این رهگذر بدون صرف هزینه سرمایه‌گذاری جداگانه، از منافع اقتصادی ‏میدان منتفع گردد.‏ ✔️ دستیابی به توافقی برد-برد در خصوص اصل میدان و همچنین استخراج مشترک از آن، بهترین ابزاری است که ‏می‌تواند از تنش جلوگیری کند و همزمان، حق حاکمیت ملی را اعمال نماید با این‌حال برای رسیدن به چنین ‏مقصودی لازم است استفاده از دیگر ابزارها نیز روی میز باشد.‏ 🔗برای مشاهده متن کامل کلیک کنید🔗 🌐اندیشکده راهبردی تبیین🌐