تفسیر #البرهان / سوره مبارک #بقره / آیه ۴۶ امام عسکری (علیه السلام): منظور از یَظُنُّونَ «یقدرون» است؛ یعنی کسانی که در نظر دارند ... به این جهت در آیه تعبیر یَظُنُّونَ آمده، که آن‌ها نمی‌دانند عاقبت کارشان چه خواهدشد و عاقبت کار، از آن‌ها پنهان است ... آن‌ها از روی یقین این را نمی‌دانند [یعنی نمی‌دانند وضع آن‌ها چه خواهدشد] به همین خاطر از اینکه دچار تغییرات شده و یا عوض شوند، احساس ناامنی کرده و خود را مصون و در امان نمی‌دانند. رسول‌خدا (ص) فرمود: «مؤمن همواره از پایان کار خود، ترسان است و تا زمان جان‌کندن و ظاهرشدن فرشته‌ی مرگ [عزرائیل] در نزد او، نسبت به رسیدن به رضوان الهی یقین ندارد».[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۳۲. بحارالأنوار، ج۶، ص۱۷۶. الإمام العسکری، ص۲۳۸ فیه: بالتفاوت.

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۴۷ امام علی (علیه السلام) از امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مورد «خاص» و «عام» در کتاب خدا پرسیدند. امام (علیه السلام) فرمود: بعضی آیات خدا لفظ‌های مخصوص دارند و بعضی دیگر لفظ‌های عمومی؛ امّا گاهی بعضی آیات هستند که لفظ خاص ولی معنای عامّی دارند و گاهی لفظ عام و معنای خاص دارند. امّا نمونه‌ای از آیاتی که لفظ و ظاهر آن عمومی ولی معنای آن خصوصی است آن فرمایش خداست که فرمود: یا بَنی إِسْرائیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَ أَنّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَی الْعالَمینَ این لفظ، گرچه عموم را در برمی‌گیرد امّا معنای آن خاص است زیرا خداوند آن‌ها را فقط بر اهل زمان خودشان، با چیزهایی که به آن‌ها اختصاص داد نظیر مرغ بریان، ترنجبین، چشمه‌هایی که از سنگ جاری کرد و چیزهایی نظیر این‌ها برتری داده است.[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۳۶. القمی، ج۱، ص۴۶.

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۴۸ امام عسکری (علیه السلام) شفاعتی برای به تأخیرانداختن مرگ پذیرفته نمی‌شود.[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۳۸. بحارالأنوار، ج۹، ص۳۱۰. تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۰؛ فیه: «من یشفع» بدل «لا تشفع». الإمام العسکری، ص۲۴۱ و البرهان؛ فیهما «یشفع لها» بدلٌ «لا تشفعوا».

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۴۸ ۱. امام عسکری (علیه السلام) این آیه از هنگام مرگ [حکایت می‌کند] که شفاعت و فدیه‌ی مورد قبول واقع نشده و فرد نزدیک به مرگ را بی‌نیاز نمی‌کند؛ امّا در قیامت ما و خاندانمان تمام گرفتاری‌های شیعیانمان را برطرف می‌کنیم.[۱] ۲. پیامبر (ص): من کسانی را که گناهان کبیره‌ای غیر از شرک و ظلم مرتکب شده‌اند، شفاعت خواهم‌کرد.[۲] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۳۸. بحارالأنوار، ج۹، ص۳۱۰. تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۰؛ فیه «شیعتنا» زیادهًْ. ۲. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۳۸. نورالثقلین. بحارالأنوار، ج۸، ص۳۹.

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۴۹ امام عسکری (علیه السلام): از جمله عذاب‌های سخت بنی‌اسرائیل این بود که فرعون، آنان را به ساخت وساز با گل مجبور می‌کرده و چون فرعون می‌ترسید که آن‌ها از کارکردن بگریزند، فرمان داده‌بود تا آنان را غل و زنجیر کنند؛ آنها در چنین حالتی خشت‌ها را از پله‌ها به طبقات بالا می‌بردند؛ گاه می‌شد یکی از آن‌ها سقوط می‌کرد و جان می‌سپرد و یا زمین‌گیر می‌شد؛ امّا فرعونیان به [وضعیّت بد] آنان اعتنا نمی‌کردند. تا اینکه خداوند متعال به موسی (علیه السلام) وحی کرد: «به آن‌ها بگو هر کاری را با درود فرستادن بر محمّد (و خاندان پاکش (علیهم السلام) آغاز کنند تا آن کار بر ایشان سبک گردد». پس ایشان از آن به بعد چنین می‌کردند و آن عذاب برایشان تخفیف پیدا می‌کرد. و نیز موسی به هرکسی‌که فراموش کرده‌بود بر محمّد (و آل او (علیهم السلام) درود بفرستد و در نتیجه افتاده و زمین‌گیر شده‌بود، امر کرد که اگر خودش می‌تواند سخن بگوید، بر محمّد (و آل او (علیهم السلام) درود بفرستد و اگر توانایی آن را ندارد، فرد دیگری به نیابت او صلوات فرستد و او با ایستادن یا حرکت دست، آن درود بر محمّد (و آلش (علیهم السلام) را تأیید کند؛ آنها چنین کردند و سپس سالم شدند.[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۴۲. مستدرک الوسایل، ج۵، ص۳۳۸. بحارالأنوار، ج۱۳، ص۴۷. الإمام العسکری، ص۲۴۲. البرهان؛ فیه: «یضرّه ذلک» بدلٌ «تقلبه یدٌ».

تفسیر #البرهان / سوره مبارک #بقره / آیه ۵۷ امام عسکری (علیه السلام): آن‌ها در واقع به نفس‌های خود ستم می‌کنند چرا که [با نافرمانی] بهشت را برخود حرام کرده و خلود در آتش جهنّم را برخود واجب‌نموده‌اند.[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۷۶. بحارالأنوار، ج۱۳، ص۱۸۲. الإمام العسکری، ص۲۵۷.

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۵۷ پیامبر (ص): پنج خصلت است که در کتاب خدا ذکر شده؛ هرکس دارای آن‌ها باشد ضرر آن‌ها به صاحبانش برمیگردد. گفتند: «ای رسول خدا (! آن پنج چیز کدام است»؟ فرمود: «عهدشکستن، مکرکردن، ستمکاری، فریبکاری و ظلم‌نمودن ... و امّا درباره‌ی ظلم، خداوند در قرآن فرموده است: وَ ما ظَلَمُونا وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ».[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۷۶. معدن الجواهر، ص۴۸.

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۶۲ علی (علیه السلام) به مردی نظرکرد که آثار خوف در چهره‌ی او دیده می‌شد؛ پرسید: «چرا این‌چنین شده‌ای»؟ گفت: «از خداوند می‌ترسم.» [امیرالمؤمنین (علیه السلام)] فرمود: «ای بنده‌ی خدا از گناهانت و از اینکه خداوند بخواهد به عدالت خود، دادِ بندگانش را از تو بستاند، ترس داشته‌باش؛ از خداوند در آنچه به تو تکلیف‌کرده اطاعت‌کن و او را در مواردی که به مصلحت خودت، تو را از انجام آن بازداشته، نافرمانی و معصیت نکن؛ [با انجام این کارها دیگر] از خداوند نترس؛ زیرا او به کسی ظلم نکرده و هرگز کسی را فراتر از مقدار استحقاق، عذاب نمی‌کند. مگر آنکه از عاقبت خود بترسی که ممکن است تغییر و تبدیلی در آن پیش آید. اگر می‌خواهی خداوند تو را از سوءعاقبت نگهدارد، بدان هر کار خیری که انجام می‌دهی به عنایت و توفیق خدا می‌باشد و اگر کار بدی از تو سر می‌زند، در واقع در این‌حالت، خداوند به تو فرصت و مهلت داده و با حلم و عفوش از تو درمی‌گذرد.[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰۶. بحارالأنوار، ج۶۷، ص۳۹۱. الإمام العسکری، ص۲۶۴؛ فیه: «و عفوه» محذوفٌ.

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۶۲ امام صادق (علیه السلام): خوش به حال شیعیان قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)ما که در غیبت او منتظر ظهور او بوده و در زمان ظهورش اطاعت او را گردن‌می‌نهند. آن‌ها دوستان خدایند و کسانی هستند که از چیزی ترس ندارند و غمگین نمی‌باشند. لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ.[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰۸. بحارالأنوار، ج۵۲، ص۱۴۹

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۶۲ العسکری (علیه السلام): اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) سَیِّدِ الْوَصِیِّینَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ اجْعَلْنَا بِهِمْ مُتَمَسِّکِینَ وَ بِوَلَایَتِهِمْ مِنَ الْفَائِزِینَ الْآمِنِینَ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ. امام عسکری (علیه السلام) پروردگارا! بر محمّد (و آل محمّد (علیهم السلام)، خاتم پیامبران (و بر علی (علیه السلام)، سیّد وصیّین و برخاندان پاکشان (علیهم السلام) درودفرست و ما را به‌وسیله‌ی تمسّک به ایشان و ولایتشان از رستگاران و در امان‌ماندگان قرار بده؛ همان‌ها که هیچ ترس و غمی ندارند لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ.[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۱۰. بحارالأنوار، ج۹۷، ص۳۶۷.

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۶۴ پیامبر(ص) فرمودند: منظور از فضل خداوند [به آنها]، علم یافتن به تأویل [فرمان‌های خدا] بود و توفیق‌یافتنشان به اظهار موالات و محبّت، نسبت به محمّد و خاندان پاکش (علیهم السلام) و اظهار دشمنی با دشمنان آنان [همان فضل خداست]؛ و چطور این [فضل] بهتر از تمام کارهای خیری که آنان انجام داده‌اند نباشد؟! در حالی‌که [این فضل] معادل بهای بهشت [و بهشتی‌شدن] و موجبات کسب لیاقت، برای هم‌جواری با پیامبر (و خاندان پاکش (علیهم السلام) [در بهشت] است.[۱] ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۱۸. بحارالأنوار، ج۲۴، ص۶۵

تفسیر روایی / سوره مبارک #بقره / آیه ۶۵ امام سجاد (علیه السلام) در پی نافرمانی اصحاب سَبت (شنبه) خداوند آن‌ها را به شکل بوزینه مسخ‌کرد. کسانی‌که آن‌ها را می‌شناختند، هنگامی‌که به میانشان می‌آمدند به آن‌ها می‌گفتند: «آیا تو فلان‌کس هستی»؟ او نیز در حالی‌که اشک در چشمانش حلقه زده‌بود با سر اشاره می‌کرد که «بله خودم هستم»! سه روز به همین صورت گذشت؛ سپس خداوند باد و بارانی [سخت] فرستاد که همه‌ی آن‌ها را به درون دریا ریخت و بقیّه‌ی آنها، بعد از سه روز [دوباره] مسخ شدند. و [اگر امروزه]حیواناتی شبیه ظاهر آنان می‌بینی، فقط شبیه آن‌ها هستند نه اینکه خود آن‌ها [یا اولاد آنها] باشند. اگر حال کسانی‌که تنها به خاطر صید در روز شنبه دچار مسخ و تغییر شکل شدند اینگونه باشد پس فکر می‌کنید حال کسانی که فرزندان رسول‌خدا (را به شهادت رسانده و حریم آن‌ها را مورد تجاوز قرارداده‌اند در نزد خدا چگونه باشد؟ درست است که خداوند این گروه را در دنیا مسخ نفرمود ولی عذابی در آخرت برای آن‌ها آماده کرده که به مراتب سخت‌تر از دگرگونی شکل (مسخ) است. اگر حرمت‌شکنان روز شنبه خدا را به مقام محمّد (و آل محمّد (علیهم السلام) قسم می‌دادند حتماً پروردگار آن‌ها را در پناه خویش می‌گرفت و همین‌طور کسانی‌که آن‌ها را نهی می‌کردند اگر خدا را به مقام محمّد (و آل او (علیهم السلام) قسم می‌دادند حتماً خدا آن‌ها (مرتکبان گناه) را از آن گناه حفظ می‌کرد. لکن باری تعالی به آن‌ها مهلت نداد و نخواست آنان به چنین توفیقی دست یابند؛ چرا که در لوح محفوظ الهی سرنوشتی دیگر برای آن‌ها رقم زده‌شده بود. ----------------------------------- تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲۲. قصص الأنبیاءللجزایری، ص۳۵۷.