سوره مبارکه #فاتحه / آیه ۱ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: در شب معراج، تمامی بهشت‌ها بر من عرضه شد در میان آن‌ها چهار نهر مشاهده کردم نهری از آب، نهری از شیر، نهری از شراب و نهری از عسل؛ خداوند فرموده است: در آن نهرهایی از آب صاف و خالص که بدبو نشده، و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگشته، و نهرهایی از شراب [طهور] که مایه‌ی لذّت نوشندگان است، و نهرهایی از عسل مصفّاست، و برای آن‌ها در آن از همه‌ی انواع میوه‌ها وجود دارد و [از همه بالاتر] آمرزشی است از سوی پروردگارشان! آیا این‌ها همانند کسانی هستند که همیشه در آتش دوزخند و از آب جوشان نوشانده می‌شوند که اندرونشان را از هم متلاشی می‌کند؟! (محمّد/۱۵). گفتم: «ای جبرئیل! این نهرها از کجا آمده و به کجا می‌روند»؟ گفت: «به حوض کوثر می‌روند ولی نمی‌دانم از کجا می‌آیند، از خداوند بخواه تا تو را آگاه ساخته یا به تو نشان دهد». من نیز از خدا خواستم؛ در این حال فرشته‌ای آمد و سلام کرد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! چشمانت را ببند»! من نیز چشمانم را بستم؛ سپس گفت: «چشمانت را باز کن». من نیز باز کردم و خود را کنار درختی دیدم و قُبّه‌ای از مروارید درخشان مشاهده کردم که دری از یاقوت سبز و قفلی از طلای سرخ داشت؛ اگر تمام انسان‌ها و جنّیانی که در دنیا هستند بر روی آن قبّه قرار گیرند همچون پرنده‌ای خواهند بود که بر کوهی نشسته یا بادامی که در دریایی افتاده باشد؛ و این نهرهای چهارگانه را دیدم که از زیر این قبّه جاری شده‌اند. هنگامی‌که خواستم برگردم همان فرشته به من گفت: «چرا داخل قبّه نمی‌شوی»؟ گفتم: «چگونه داخل شوم با اینکه قفلی بر در آن است»؟ فرشته گفت: «قفل را باز کن»! گفتم: «چگونه بازش کنم با اینکه کلیدی در دست ندارم»؟ گفت: «کلیدش در دستان توست»! گفتم: «کجاست»؟ گفت: «کلیدش بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ است». پس نزدیک شدم و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ گفتم، قفل بازگشت و داخل قبّه شدم و دیدم که این نهرها از چهار رکنِ قبّه جاری هستند. هنگامی‌که خواستم از قبّه خارج شوم فرشته‌ای به من گفت: «آیا نگاه کردی و دیدی»؟ گفتم: «آری»! گفت: «دوباره نگاهی بیانداز». چون نگاه کردم دیدم بر روی چهار رکن قبّه نوشته شده بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ. و دیدم نهر آب از میم بِسْمِ اللهِ و نهر شیر از هاء الله و نهر شراب از میم الرَّحمن و نهر عسل از میم الرَّحیم خارج می‌شود، دانستم که سرچشمه‌ی این چهار نهر از بِسْمِ اللهِ است. [در این حال] خداوند فرمود: «ای محمّد! هرکس از امّتت با نیّتی خالص مرا به این نام‌ها بخواند و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بگوید او را از این نهرهای چهارگانه سیراب خواهم نمود». خداوند روز شنبه، اهل بهشت را از آب بهشت و روز یکشنبه از عسل بهشت سیراب می‌فرماید و روز دوشنبه از شیر بهشت و روز سه شنبه از شراب بهشت می‌نوشند چون [از شراب] بنوشند مست گردند و چون مست گردند هزار سال به پرواز درآیند تا در نهایت به کوهی بلند از مُشک خوشبو رسند که چشمه‌ی «سلسبیل» (نام چشمه‌ای در بهشت) از زیر آن جاری می‌گردد و آن‌ها از آن چشمه می‌نوشند و این در روز چهارشنبه خواهد بود. آنگاه هزارسال دیگر به پرواز درآیند تا به قصری [ساخته‌شده] از سنگ عقیق رسند که در آن تخت‌های زیبای بلند و پیاله‌هایی نهاده شده است، چنانکه در آیه: در آن تخت‌های زیبای بلندی است، و قدح‌هایی [از شراب طهور] نهاده شده. (غاشیه/۱۴۱۳) به آن اشاره گردیده است، پس هرکدام از ایشان بر تختی نشیند و بر آن‌ها شراب زنجبیل فرود آید و از آن بنوشند و این در روز پنج‌شنبه خواهد بود. آنگاه ابری سفید که از زعفران تشکیل شده است دوهزار سال بر ایشان باریدن گیرد، هزارسال زیور و هزار سال گوهر بر آن‌ها ببارد که بر هر گوهر، حورالعینی آویزان است؛ آنگاه هزارسال دیگر به پرواز درآیند تا در نهایت به جایگاه راستین [اشاره به آیه: در جایگاه صدق نزد خداوند حاکم مقتدر. (قمر/۵۵)] رسند و این در روز جمعه خواهد بود و بر سفره‌ی جاودانگی نشینند و شراب زلال دست نخورده و سربسته‌ای که مهری از مُشک بر آن نهاده شده [اشاره به آیات: آن‌ها از شراب طهور دست‌نخورده و مهر شده‌ای سیراب می‌شوند. مُهری که بر آن نهاده شده از مشک است؛ و مشتاقان باید برای این [نعمت‌های بهشتی] بر یکدیگر پیشی‌گیرند. (مطفّفین/۲۶۲۵)] بر ایشان فرود آید و از آن بنوشند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این‌ها کسانی هستند که اعمال صالح انجام می‌دهند و از گناهان پرهیز می‌کنند».«۱» ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۸؛ بحرالعرفان، ج ۱، ص ۴۴

سوره مبارکه #فاتحه / آیه ۱ ۱) امام صادق (علیه السلام) سوره‌ی حمد هفت آیه دارد و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یکی از آن‌هاست.«۱» ۲) امام صادق (علیه السلام) سعدبن‌عمرالجلّاب قل گوید: «از امام صادق (علیه السلام) مراد از سبع المثانی در آیه: ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷) پرسیدم»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «مراد، سوره‌ی حمد است». پرسیدم: «آیا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ جزء آن است»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ به خاطر فضیلتی که دارد برترین آیه‌ی آن است».«۲» ۳) امام علی (علیه السلام) امام عسکری از پدرانش از امام علی (علیه السلام) نقل می‌کند: از امیر المؤمنین (علیه السلام) سؤال شد: «آیا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ از فاتحة الکتاب است»؟ حضرت فرمود: «بله! رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) آن را قرائت می‌فرمود و آن را جزء آن سوره به حساب می‌آورد و می‌فرمود: «فاتحة الکتاب، سبع المثانی است».«۳» ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۰؛ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۵۷؛ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۵؛ العیاشی، ج۱، ص۱۹؛ ۲. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲؛ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۸. ۳. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۶.

تفسیر #البرهان / سوره مبارکه #فاتحه / آیه ۱ ۱) امام باقر و امام صادق (علیها السلام): زراره از یکی از آن دو روایت کرده که درباره‌ی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ فرمود: «این آیه بیش از هر آیه‌ی دیگری شایسته‌ی آن است که با صدای بلند خوانده شود. پس هنگام قرائت آن صدایت را بلند کن. این همان آیه‌ای است که خداوند فرمود: و هنگامی که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶) مشرکان به قرائت پیامبر (صلی الله علیه و آله) گوش می‌دادند، وقتی به قرائت بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ می‌رسید می‌گریختند و دور می‌شدند و وقتی قرائت آن تمام می‌شد بازمی‌گشتند و گوش می‌دادند».«۱» ۲) امام صادق (علیه السلام) در دعائم الاسلام برای ما از رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، امام علی، امام حسن، امام حسین، امام سجاد، امام باقر، و امام صادق (علیهم السلام) نقل شده که ایشان در ابتدای حمد و سوره در نمازهایی که حمد و سوره بلند خوانده می‌شوند (نماز صبح، مغرب و عشاء) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را بلند، و در نمازهایی که حمد و سوره آهسته خوانده می‌شوند (نماز ظهر و عصر) آن را آهسته می‌خواندند و امام حسن مجتبی (علیه السلام) فرمود: «ما فرزندان فاطمه (سلام الله علیها) بر بلند گفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اتّفاق کرده‌ایم». و امام صادق (علیه السلام) فرمود: «تقیّه آیین من و پدران من است؛ ولی در سه مورد، تقیّه صحیح نیست: در نوشیدن شراب، مسح‌کردن بر روی کفش و ترک بلندگفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».«۲» ۳) امام صادق (علیه السلام): بلند خواندن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در نمازها واجب است.«۳» ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۶؛ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۷۴؛ القمی، ج۱، ص۲۸؛ العیاشی، ج۲، ص۲۹۵. ۲. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۸ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۱. ۳. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰؛ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۷۶.

سوره مبارکه #فاتحه / آیه ۱ ۱) امام صادق (علیه السلام): روز قیامت که می‌شود گروهی از مردم بر شترانی نورانی وارد می‌شوند و با صدای رسایشان فریاد می‌زنند: حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که به‌وعده‌ی خویش درباره‌ی ما وفا کرد و زمین [بهشت] را میراث ما قرار داد که هرجا را بخواهیم منزلگاه خود قرار دهیم. (زمر/۷۴)». دیگران [با دیدن آن‌ها] می‌گویند: «ایشان جماعت پیامبرانند»! در این هنگام ندایی از طرف خداوند عزّوجلّ به گوش می‌رسد: «اینان شیعیان علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) می‌باشند که بندگان برگزیده و آفریدگان نیک من هستند». می‌گویند: «ای معبود و مولای ما! چگونه ایشان به این مقام و منزلت رسیده‌اند»؟ ندای الهی در جواب می‌گوید: «به‌واسطه‌ی انگشتر [عقیق] در دست راست کردن و به‌جاآوردن پنجاه‌ویک رکعت نماز [هفده رکعت نمازهای واجب و سی‌وچهار رکعت نمازهای نافله] و غذا دادن به فقیران و پیشانی بر خاک مالیدن [در حال سجده] و با صدای بلند گفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».«۱» ۲) پیامبر (صلی الله علیه و آله): هنگامی‌که خداوند ابراهیم خلیل (علیه السلام) را آفرید، حجاب از دیدگانش برداشت و او به طرف عرش الهی نظر افکند و نور پیامبر اسلام و امامان (علیهم السلام) را مشاهده نمود، عرض کرد: «ای معبود و مولای من! تعداد زیادی نور در اطراف ایشان می‌بینم که جز تو، کسی توان شمارش آن‌ها را ندارد»! خداوند فرمود: «ای ابراهیم (علیه السلام)! اینان شیعیان و دوستداران پیامبر و اهل بیتش (علیهم السلام) هستند». عرض کرد: «معبودا! شیعیان و دوستداران ایشان، چگونه شناخته می‌شوند»؟ خداوند فرمود: «با به‌جاآوردن پنجاه‌ویک رکعت نماز و با صدای بلند گفتن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ و قنوت خواندن پیش از رکوع و سجده شکر به‌جاآوردن و انگشتر [عقیق] در دست راست کردن».«۲» ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۸ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۷۹؛ أعلام الدین، ص۴۴۷؛ بتفاوت لفظی. ۲. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۸ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۴؛ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۹۸؛ فیه: «لمّا خلق الله ابراهیم الخلیل ... و محبّوهم» محذوفٌ.

سوره مبارکه #فاتحه / آیه ۱ ۱) امام صادق (علیه السلام): بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ به اسم اعظم خداوند، از سیاهی چشم به سفیدی آن نزدیک‌تر است.«۱» ۲) امام علی (علیه السلام): در آغاز هر مطلب کوچک و بزرگی، بگویید: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ که در واقع، چنین گفته‌اید: بر این کار، استعانت و یاری از خدا می‌طلبم. خدایی که پرستش و بندگی غیر او، جایز نیست! خدایی که هر آنگاه که از او دادخواهی شود، دادرس است! هرگاه خوانده شود، پذیرا و جوابگوست.«۲» ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۰ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۹؛ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۷؛ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۲۲۳؛ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۳؛ عیون أخبارالرضا ج۲، ص۵. ۲. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۴۲. بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۰؛ فیه: «فقولوا عند افتتاح کل امر صغیرا و عظیم» محذوفٌ؛ الإمام العسکری، ص۲۱؛ معانی الأخبار، ص۴.

سوره مبارکه #فاتحه / آیه ۱ ۱) ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) از معنی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سؤال شد. فرمود: «که باء بهاء خدا است و سین سناء خدا و میم ملک خدا». عرض کردم: «الله یعنی چه»؟ فرمود: «الف آلاء و نعمت‌های خدا بر خلقش از نعیم به ولایت ما است؛ و لام الزام خدا بر خلق خود است که ولایت ما را بر ایشان لازم گردانیده است». عرض کردم: «هاء چه معنی دارد»؟ فرمود: «هوان و خواری از برای کسی است که با محمّد (صلی الله علیه و آله) و آل محمّد (علیهم السلام) مخالفت کرده». عرض کردم: «رحمن»؟ فرمود: «به همه‌ی عالم بخشاینده است». عرض کردم: «رحیم»؟ فرمود: «به مؤمنان بخصوص مهربان است».«۱» ۲) از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: علّت اینکه سوره‌ی توبه بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ ندارد این است که بسم اللهِ برای امان و رحمت است و سوره‌ی توبه برای بیزاری‌جستن [و برداشتن امان] از مشرکان نازل گردید، از این رو [بسم اللهِ که نشانه‌ی] امان [است] از آغاز این سوره برداشته شد.«۲» ۳) ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) به نقل از حسن بصری: امام علی (علیه السلام) در یک شب از ابتدای آن تا سپیده دم، [فقط معنای] باء ِبِسْمِ اللهِ را برای او شرح داده و به سین آن نرسید و فرمود: «اگر بخواهم می‌توانم بار چهل شتر را از شرح ِبِسْمِ اللهِ سنگین کنم».«۳» ۴) امام علی (علیه السلام): من نقطه‌ی زیر باء ِبِسْمِ اللهِ هستم.«۴» ----------------------------------- ۱. بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۱؛ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۵؛ التوحید، ص۲۳۰؛ معانی الأخبار، ص۳. ۲. مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۲۹؛ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۳؛ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۴۵. ۳. بحارالأنوار، ج۴۰، ص۱۸۶؛ کشف الغمه ، ج۱، ص۱۳۰؛ بتفاوت لفظی. ۴. بحرالعرفان، ج۱، ص۳۹؛ مجموعه الرسایل، ج۲، ص۲۷۷.

سوره مبارکه #فاتحه / آیه ۱ ۱) پیامبر اکرم (ص): ( خداوند، الرَّحْمَنِ در دنیا و الرَّحِیمِ در آخرت است [رحمان اشاره به رحمت عامّ پروردگار دارد که در دنیا، شامل مؤمن و کافر می‌شود؛ و رحیم اشاره به رحمت خاصّ او دارد که مخصوص بندگان مؤمن در آخرت می‌باشد].«۱» ۲) امام علی (علیه السلام): رحمی که خداوند نام او را از رحمان جدا کرده رحم محمّد (است و بزرگداشت محمّد (بزرگداشت خداست و احترام به خویشاوندان پیامبر احترام به پیغمبر است. هر مرد و زن مؤمن از شیعیان ما جزء خویشاوندان محمّد (محسوب می‌شود و احترام آن‌ها احترام به پیغمبر است، وای بر کسی که در احترام حضرت محمّد (کوتاهی کند. و خوشا به حال کسی که مراعات این احترام را نموده خویشاوندان پیامبر را محترم شمارد و با آن‌ها بپیوندد.«۲» ۳) پیامبر اکرم (ص): خداوند تبارک و تعالی فرمود: من رحمانم و آن رحم است اسمی از نام خود به او اختصاص دادم هر که با آن بپیوندد با او می‌پیوندم و هر که قطع کند با او قطع می‌کنم.«۳» ۴) امام صادق (علیه السلام): چون روز قیامت شود خدای تبارک‌وتعالی رحمت خود را چنان پراکنده کند که ابلیس در رحمت او طمع کند.«۴» ۵) امام علی (علیه السلام) امّا الرَّحیم؛ پس رحم می‌کند به کسی که گناه کرده و توبه نموده و ایمان آورده و عمل صالح انجام دهد.«۵» ۶) امام علی (علیه السلام): [و امّا الرَّحِیمِ؛ معنایش این است که]: او به بندگان مؤمنش رحیم است. و از رحمت اوست که صد رحمت آفرید و از آن، رحمت واحدی در خلایق و همه‌ی آفریدگان، قرار داد. و به‌خاطر آن، مردم به یکدیگر، رحیم و دلسوزند و مادر، به فرزندش مهربان و [از این رو] مادران [در عالم] حیوانات، بر اولادشان گرایش و عطوفت دارند. پس آنگاه که روز رستاخیز، فرا رسد [رحمت واحد] را به نودونه بخش دیگر بیفزاید! و با آن، به امّت [جلیل] محمّد (رحمت آورد آنگاه درباره‌ی کسانی از اهل این ملّت [که برایشان خواهان شفاعت هستند] شفیعشان گرداند.«۶» ۷) امام علی (علیه السلام): الرَّحیم به نازک دلی توصیف نمی‌شود.«۷» ----------------------------------- ۱. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۴. ۲. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶؛ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۶. ۳. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۶؛ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۶. ۴. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸؛ بحارالأنوار، ج۸، ص۲۸۷. ۵. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸؛ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۹. ۶. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۵۸؛ تأویل الآیات الظاهره ، ص۲۶؛ الإمام العسکری، ص۳۷. ۷. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۰؛ نورالثقلین.

تفسیر #البرهان / سوره مبارک #فاتحه / آیه ۲ الی ۷ امام جعفر صادق علیه السلام در باره‌ كلام خداوند: «الْحَمْدُ للّهِ» فرمود: تمامی شكر مخصوص خداوند است و در باره‌ كلام خداوند: «رَبِّ الْعَالَمِینَ» فرمود: آفریننده‌ همه‌ آفریدگان. «الرَّحْمنِ» به تمامی مخلوقات خود، «الرَّحِیمِ» به طور خاص بر مؤمنان است.درباره «مَالِكِ یَوْمِ الدِّینِ» فرمود: یعنی روز جزا؛ و دلیل این سخن كلام حق تعالی است «وَقَالُوا یَا وَیْلَنَا هَذَا یَوْمُ الدِّینِ» [ و می‌گویند: ای وای بر ما، این است روز جزا]، یعنی در روز جزا؛ «ایاك نعبد» خطاب به خداوند عز و جل است؛ «وإِیَّاكَ نَسْتَعِینُ» نیز همین طور؛ «اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ» راه همان امیر مؤمنان علی علیه السلام و شناخت امام است. «۱» امام جعفر صادق علیه السلام در باره‌ كلام خداوند: «الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ» فرمود: آن امیر مؤمنان علی علیه السلام و شناخت اوست و دلیل این كه آن امیر مؤمنان است كلام خداوند متعال می‌باشد: «وَإِنَّهُ فِی‌ ام الْكِتَابِ لَدَیْنَا لَعَلِیٌّ حَكِیمٌ» [و همانا كه آن در كتاب اصلی به نزد ما سخت والا و پر حكمت است]«۲» و آن در‌ ام الكتاب و در كلام خداوند متعال «صراط مستقیم»، امیر مؤمنان علی علیه السلام است. «۳» از سعدان بن مسلم روایت شده است كه او گفت: از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در باره‌ صراط پرسیدم، ایشان فرمود: آن از مو نازك تر و از شمشیر برّان تر است. برخی همانند برق از آن می‌گذرند و برخی همانند تاختن اسب و برخی قدم زنان و برخی بر دست و سینه می‌خزند و چنگ زنان از آن می‌گذرند. پس آتش بعضی از اندام هایشان را می‌سوزاند و بعضی دگر را رها میكند. «۴» ----------------------------------- ۱- تفسیر قمی، ج ۱، ص ۴۱ ۲- زخرف/ ۴ ۳- تفسیر قمی، ج ۱، ص ۴۲ ۴- تفسیر قمی، ج ۱، ص ۴۲

تفسیر #البرهان / سوره مبارک #فاتحه / آیه ۲ الی ۷ از عجلان ابی صالح روایت شده است كه او گفت: از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در باره‌ قبّه‌ آدم علیه السلام پرسیدم: آیا این «جهان» قبّه آدم است؟ فرمود: بله و خداوند عز و جل قبّه‌های بسیاری دارد و اما در مغرب این زمین شما، نود و نه سرزمین سفید وجود دارد آكنده از آفریدگانی كه از نور آن سرزمین ها تابناك شده اند. آنها به اندازه‌ چشم برهم زدنی خدا را نافرمانی نمی كنند و نمی دانند خداوند عز و جل آدم را آفریده یا نه ولی از فلان كس و فلان كس بیزاری می‌جویند. از ایشان پرسیدند: چگونه این ممكن است و چطور آنها از فلان كس و فلان كس و فلان كس بیزاری می‌جویند، حال آن كه نمی دانند آیا خداوند آدم را آفریده یا نیافریده است؟ حضرت به سوال كننده فرمود: آیا شیطان را می‌شناسی؟ عرض كرد: فقط از راه خبر. فرمود: آیا به لعنت كردن او و بیزاری جستن از او فرمان داده شده‌ای؟ عرض كرد: بله. فرمود: امر آنان نیز این چنین است.

تفسیر #البرهان / سوره مبارک #فاتحه / آیه ۲ الی ۷ از محمّد بن مسلم روایت شده است كه او گفت: از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در باره میراث دانش پرسیدم كه «آن چه مقدار است»؟ آیا دربرگیرنده‌ جوامع«۱» است یا تفسیر همه‌ اموری را كه از آنها سخن به میان آمده در بر دارد؟ حضرت فرمود: خداوند دو شهر دارد: یكی در مشرق و دیگری در مغرب. در آن دو شهر مردمی زندگی میكنند كه نه شیطان را می‌شناسند و نه از آفرینش او خبر دارند. ما همیشه با آنها دیدار میكنیم و آنها هر چه نیاز دارند از ما می‌پرسند و از ما در باره‌ دعا سوال میكنند و ما به آنها می‌آموزیم. و در باره‌ حضرت قائم ما علیه السلام و زمان ظهور ایشان می‌پرسند و بسیار در عبادت و تلاش هستند. شهرشان دو دروازه دارد كه هر یك از دیگری هزار فرسخ فاصله دارد. آنها پیوسته در حال بزرگ داشتن و ستودن خدا و در دعا و تلاش هستند. اگر آنها را ببینید، عمل خود را ناچیز خواهید یافت. هر یك از آنها به سجده می‌رود و یك ماه سر از سجده بر نمی‌آورد. غذایشان تسبیح گفتن، جامه هایشان پارسایی و چهره هایشان نور افروز است. هر گاه یكی از ما را می‌بینند او را در میان می‌گیرند و به دورش حلقه می‌زنند و از جای پایش بر زمین تبرك می‌جویند. هر وقت به نماز بایستند غریوی همانند وزش باد توفنده دارند. در میان آنها كسانی در انتظار قائم ما علیه السلام سلاح بر زمین نمی‌گذارند و به درگاه خداوند عز و جل دعا میكنند كه او را به ایشان بنمایاند و هر یك هزار سال عمر كنند. اگر آنها را ببینید، فروتنی و خاكساری و درخواست آن چه به خداوند نزدیكشان می‌سازد را دیده اید. اگر نزدشان نرویم گمان میكنند از آنها ناخشنودیم و اوقاتی كه در كنارشان هستیم هم پیمان شده‌اند تا نزد ما باشند و خسته نمی‌شوند و از پا نمی‌نشینند و كتاب خداوند عز و جل را چنان كه ما به آنان آموخته ایم تلاوت میكنند. در آن چه به ایشان می‌آموزیم چیزهایی باشد كه اگر بر مردم خوانده شود باور نمیكنند و به آن كفر می‌ورزند. هر گاه در قرآن به چیزی برخورند كه آن را نمی‌دانند از ما می‌پرسند و چون آنان را آگاه سازیم سینه هایشان برای آن چه از ما می‌شنوند فراخ گردد و از ما می‌خواهند نزدشان بمانیم تا ما را از دست ندهند و می‌دانند آن چه به آنها می‌آموزیم منّتی بزرگ از سوی خداوند بر آنهاست. برای نبرد همراه امام آماده‌اند و هر گاه امام برخیزد سلاح داران آنها به نبرد می‌شتابند و از خداوند عزّ و جل می‌خواهند ایشان را از جمله كسانی قرار دهد كه به دست آنها دینش را یاری میكنند. آنان پیران و جوانانی هستند كه هر گاه جوانی از آنها پیری را ببیند به خدمتش همچون بنده‌ای می‌نشیند و تا پیر فرمانش ندهد بر نمی‌خیزد. راه خواسته‌ امام را نیك تر از هر آفریده‌ای می‌شناسند و هر گاه امام فرمان انجام كاری را به آنها دهد، برای انجام آن كار تا ابد به پا می‌خیزند تا این كه امام و فرمانده‌ آنها به كاری دگر دستور دهد. اگر آنان بر همه‌ی آفریدگان از مشرق گرفته تا مغرب وارد شوند، در ساعتی آنها را نابود میكنند و هیچ شمشیری در برابرشان كارساز نمی‌افتد. آنان شمشیرهایی آهنین دارند ولی نه از جنس این آهن‌ها، اگر یك تن از آنها شمشیر خود بر كوهی فرود آورد هر آینه آن را می‌شكافد و تكّه تكّه میكند. امام علیه السلام در ساعتی آنان را از هند و دیلم و روم و بربر و فارس و سرزمین‌های بین جابرس و جابلق كه یكی در مشرق است و دیگری در مغرب، عبور می‌دهد و آنان بر اهل هیچ دینی وارد نمی‌شوند مگر این كه آنان را به سوی خداوند عز و جل و اسلام دعوت كنند و آنها را به اقرار كردن به محمّد صلی الله علیه و آله و یگانگی خدا و ولایت ما اهل بیت فرا خوانند. پس هر كس از آنها بپذیرد و به اسلام بپیوندد رهایش كنند و بر آن قوم از سوی خود امیری بنشانند و هر كس نپذیرد و به محمّد صلی الله علیه و آله و اسلام اقرار نكند و اسلام نیاورد او را بكشند؛ آن چنان كه در شرق و غرب و بین آن دو و پشت كوه‌ها هیچ كس باقی نمی‌ماند مگر این كه ایمان آورده باشد. «۲» ----------------------------------- ۱- جوامع الكلم: سخنانی كه لفظ آنها اندك است و دارای معانی بسیار می باشند. ۲- بصائر الدرجات، ص ۴۴۸، ح ۴ باب ۱۴

تفسیر #البرهان / سوره مبارک #فاتحه / آیه ۲ الی ۷ از ابان بن تغلب روایت شده است كه وی گفت: خدمت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام بودم. یكی از اهالی یمن بر ایشان وارد شد. حضرت به او فرمود: ‌ای برادر یمنی، آیا شما عالمانی دارید؟ عرض كرد: بله. فرمود: عالمان شما از علم خود چه عرضه می‌دارند؟ عرض كرد: در یك شب راه دو ماه را طی میكنند و با پرندگان فال می‌گیرند و آثار تاریخی را دنبال میكنند. حضرت به او فرمود: عالم مدینه داناتر از عالم شماست. عرض كرد: عالم مدینه از علم خود چه عرضه می‌دارد؟ فرمود: در ساعتی از روز راه یك سال خورشید را طی میكند آنچنان كه هزار جهان مثل جهان شما را كه كسی در آنها نمی‌داند خداوند آدم و یا شیطان را آفریده، پشت سر می‌گذارد. عرض كرد: آیا «اهالی آنها» شما را می‌شناسند؟ فرمود: بله، خداوند هیچ چیز به جز ولایت ما و بیزاری از دشمنان ما را بر آنها واجب نكرده است.

تفسیر #البرهان / سوره مبارک #فاتحه / آیه ۲ الی ۷ ... پیامبر ص فرمود: «رَبِّ الْعَالَمِینَ» فرمانروا و آفریننده‌ آنها كه روزیشان را از جایی كه می‌دانند و از جایی كه نمی‌دانند می‌رساند؛ زیرا روزی قسمت شده است و آدمی هر شیوه‌ای را در دنیا بپیماید روزی‌اش به او می‌رسد، نه تقوای انسان پارسا روزی او را می‌افزاید و نه بدكاری انسان نابكار روزی او را میكاهد و بین آدمی و روزیش پرده‌ای كشیده شده؛ حال آن كه او جوینده‌ی آن است. پس اگر فردی از شما از روزی خود بگریزد، روزیش در پی او برآید همچنان كه مرگ او را بجوید. خداوند جلّ جلاله فرمود: بگوئید: سپاس و ستایش خداوند را كه به ما نعمتها عطا فرمود و پیش از آن كه ما هست شویم در كتابهای پیامبران پیشین از ما به نیكی یاد كرد و این گونه بر محمّد صلی الله علیه و آله و آل محمّد علیهم السلام و شیعیان او واجب فرمود كه چون ایشان را بر دیگران برتری بخشیده است ،او را شكر گذارند ... . «۱» ----------------------------------- ۱- عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۱، ص ۲۵۴ باب ۲۸، ح ۳۰