#واژه_شناسی #نقد_ترجمه 📖📖📖📖📖📖📖📖📖📖📖📖📖 در زمینه معناشناسی واژه‌های قرآن، خصوصاً برای ما که واژگان زبان عربی در زبان مادری‌مان وارد شده، یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها، اعتماد به پیش‌دانسته‌ها و احساس نیاز نداشتن نسبت به پژوهش درباره معانی واژگان است. با مطالبی که درباره #واژه_شناسی مطرح خواهد شد، احتمالاً متقاعد خواهیم شد که هرگز برای درک معنای هیچ واژه‌ای، به ذهن خود اعتماد نکنیم. پیش از این در تفسیر سوره #قریش ، یکی از این ساده‌انگاری‌ها را در برداشت از واژه #ایلاف دیدیم. امروز واژه دیگری را بررسی می‌کنیم؛ واژه‌ای که حتی در زبان عربی، آن هم در دو قرن نخست تغییر معنایی پیدا کرده و ذهن ما، آیات را با همان معنای دوم تحلیل می‌کند. 🖌🖌🖌🖌🖌🖌🖌🖌🖌🖌🖌🖌 #محراب محراب در زبان فارسی امروز به معنای محل ایستادن امام جماعت در مسجد است. البته در زبان عربی نیز به همین معنا به‌کار رفته است؛ ولی این کاربرد، کاربردی است که پس از صدر اسلام رایج شده است. در العین آمده: 📗«و المِحْرَاب عند العامة اليوم: مقام الإمام في المسجد.» دو قید عند العامة و الیوم نشان می‌دهد این لفظ در این معنا به اصطلاح مولد است. ابن‌عاشور نیز به این مطلب تصریح کرده است: 📕و أما إطلاق المحراب على الموضع من المسجد الذي يقف فيه الإمام الذي يؤمّ الناس، ... فتسمية ذلك محرابا تسمية حديثة و لم أقف على تعيين الزمن الذي ابتدئ فيه إطلاق اسم المحراب على هذا الموقف. و اتخاذ المحاريب في المساجد حدث في المائة الثانية، و المظنون أنه (ساخت محراب به شکل امروزی) حدث في أولها في حياة أنس بن مالك لأنه روي عنه أنه تنزه عن الجلوس في المحاريب و كانوا يسمونه الطاق أو الطاقة، و ربما سموه المذبح، و لم أر أنهم سموه أيامئذ محرابا، و إنما كانوا يسمون بالمحراب موضع ذبح القربان في الكنيسة، .... (التحریر و التنویر:22/30) اما در زبان عربی اصیل و در زمان نزول قرآن این واژه معانی دیگری داشته است که برخی از این معانی، نامی برای یک مکان است: ◀️ قصر: و قال الأصمعيّ: العرب تسمي القَصْرَ محْرَاباً لِشَرفه... و قال الأصمعيّ: عن أَبي عَمْرِو بنِ العلاء دخلتُ مِحْرَاباً من مَحَارِيبِ حِمْيَر فَنَفَخ في وجهي رِيحُ المسك أراد قَصْرَاً أو ما يشبه القصرَ، (التهذیب) ◀️ اتاق: و المِحْرَاب: الغرفة (العین) ◀️معابد بنی اسرائیل که در آنها برای عبادت اجتماع می‌کرده‌اند: و كانت مَحَارِيب بني إسرائيل مساجدهم التي يجتمعون فيها للصلاة (العین) ◀️محل اجتماع مردم: و قال ابنُ الأعرابيِّ: المحرابُ: مَجْلِسُ الناسِ و مُجْتَمَعُهُم. (التهذیب) ◀️بالاترین و بهترین اتاق در خانه: و قال الزجاج في قول اللَّه جلّ و عزّ: (وَ هَلْ أَتاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرابَ) قال: المحراب أَرْفَعُ بيتٍ في الدار، و أَرْفَعُ مَكانٍ في المسْجِد. قال و المِحْرَابُ ههنا كالغُرْفة و أنشد: رَبَّةُ مِحْرَابٍ إذا جِئْتُها لم أَلْقَهَا أَوْ أَرْتَقِي سُلَّما. (التهذیب) و البته ظاهرا این اتاق معمولا بالاتر از اتاق های دیگر بوده است: في الحديث أنّ النبي صلى اللَّه عليه و سلّم بعث عُرْوَةَ بن مسعودٍ إلى قومه بالطائف فَأَتاهُمْ و دَخَل محراباً لَهُ فأشرف عليهم عند الفجر، ثم أذَّن للصلاة. و هذا يَدُلُّ على أنه غرفة يُرْتَقَى إليها. (همان) تحلیل لغوی ابن‌عاشور نیز چنین است: و المحراب بناء يتّخذه أحد ليخلو فيه بتعبده و صلاته، و أكثر ما يتخذ في علوّ يرتقي إليه بسلّم أو درج، و هو غير المسجد... (التحرير و التنوير:3/89) البته وی این واژه را در سبأ:13 به معنای قصر می‌داند: و المحاريب: جمع محراب، و هو الحصن الذي يحارب منه العدوّ و المهاجم للمدينة، أو لأنه يرمى من شرفاته بالحراب، ثم أطلق على القصر الحصين. و قد سمّوا قصور غمدان في اليمن محاريب غمدان. و هذا المعنى هو المراد في هذه الآية. (التحریر و التنویر:22/29) 📝📝📝📝📝📝📝📝📝📝📝 این واژه 5 بار در قرآن به‌کار رفته که همگی مربوط به داستان‌های بنی اسرائیل است؛ داستان مریم، زکریا، داود و سلیمان: 1️⃣ فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ كَفَّلَها زَكَرِيَّا كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً قالَ يا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ (آل عمران:37) 2️⃣ فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى‏ مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَيِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحينَ (آل عمران:39) 3️⃣ فَخَرَجَ عَلى‏ قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ فَأَوْحى‏ إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَ عَشِيًّا (مریم:11) 4️⃣ وَ هَلْ أَتاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا