#حکمت_چهلم لِسَانُ الْعَاقِلِ وَرَاءَ قَلْبِهِ، وَقَلْبُ الاَْحْمَقِ وَرَاءَ لِسَانِهِ. امام(عليه السلام) فرمود: زبان عاقل پشت قلب او قرار دارد در حالى که قلب احمق پشت زبان اوست! فرق جايگاه زبان عاقل و احمق آنچه امام(عليه السلام) در اين گفتار حکيمانه بيان فرموده کنايه زيبايى است درباره کسانى که سنجيده يا نسنجيده سخن مى گويند مى فرمايد: «زبان عاقل پشت قلب او قرار دارد در حالى که قلب احمق پشت زبان اوست»; (لِسَانُ الْعَاقِلِ وَرَاءَ قَلْبِهِ، وَقَلْبُ الاَْحْمَقِ وَرَاءَ لِسَانِهِ). اشاره به اين که انسان عاقل نخست انديشه مى کند سپس سخن مى گويد در حالى که احمق نخست سخن مى گويد و بعد در انديشه فرو مى رود به همين دليل سخنان عاقل حساب شده، موزون، مفيد و سنجيده است; ولى سخنان احمق ناموزون و گاه خطرناک و بر زيان خود او. همين عبارت با شرح جالبى در خطبه 176 آمده است و در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: «إنَّ لِسانُ الْمُؤمِنِ وَراءَ قَلْبِهِ فَإذا أرادَ أنْ يَتَکَلَّمَ بِشَىْء تَدَبِّرُهُ بِقَلْبِهِ ثُمَّ أمْضاهُ بِلِسانِهِ وَ إنَّ لِسانُ الْمُنافِقِ أمامَ قَلْبِهِ فَإذا هَمَّ بِشَىْء أمْضاهُ بِلِسانِهِ وَلَمْ يَتَدَبَّرَه بِقَلْبِهِ; زبان انسان با ايمان پشت قلب (و فکر) او است، لذا هنگامى که مى خواهد سخنى بگويد نخست در آن تدبّر مى کند سپس بر زبانش جارى مى سازد، ولى زبان منافق جلو قلب او است، لذا هنگامى که تصميم به چيزى مى گيرد بدون هيچ گونه تدبّر بر زبانش جارى مى سازد».(1) از آنجا که على(عليه السلام) باب علم پيامبر(صلى الله عليه وآله) است اين سخن را از او آموخته است. امام حسن عسکرى(عليه السلام) اين سخن را با عبارت لطيف ديگرى بيان فرموده: «قَلْبُ الاْحْمَقِ في فَمِهِ وَفَمِ الْحَکيمِ في قَلْبِهِ; قلب (و فکر) احمق در دهان او و دهان شخص حکيم در قلب اوست!».(2) * * * مرحوم سيّد رضى پس از ذکر اين کلام حکمت آميز مى گويد: «اين سخن از مطالب شگفت انگيز و پرارزش است و منظور اين است که عاقل زبانش را به کار نمى گيرد مگر بعد از مشورت با عقل خويش و فکر و دقت; ولى احمق سخنانى که از زبانش مى پرد و حرف هايى که بدون دقت مى گويد بر مراجعه به فکر و انديشه و دقت رأيش پيشى مى گيرد، بنابراين گويا زبان عاقل پشت قلب او قرار گرفته و قلب احمق پشت زبان اوست»; (قالَ الرَّضىُ وَهذا مِنَ الْمَعانِى الْعَجيبَةِ الشَّريفَةِ، وَالْمُرادُ بِهِ أنَّ الْعاقِلَ لا يَطْلُقُ لِسانَهُ، إلاّ بَعْدَ مُشاوَرَةِ الرَّوِيَّةِ وَمُؤامِرَةِ الْفِکْرَةِ. وَالاْحْمَقُ تَسْبِقُ حَذَفاتِ لِسانِهِ وَفَلَتاتِ کَلامِهِ مُراجَعَةَ فِکْرِهِ وَمُماخَضَةَ رَأيِهِ فَکانَ لِسانُ الْعاقِلِ تابِعٌ لِقَلْبِهِ، وَکأنَ قَلْبُ الاْحْمَقِ تابِعٌ لِلِسانِهِ). (1). المحجة البيضاء، ج 5، ص 195 . (2). ميزان الحکمه، ح 18176 .