♨️ بررسی و بازسازی اسناد معلق در تهذیب الاحکام ✅ تهذیب الاحکام شیخ طوسی، به عنوان یکی از کتب اربعه، از جایگاه ویژه‌ای در میراث حدیثی شیعه برخوردار است. با این حال، وجود اسناد معلق در این اثر، چالش‌هایی را برای محققان ایجاد می‌کند. 〽️ تعلیق: اگر در یک کتاب حدیثی، افتادگی در ابتدای سند روایت وجود داشت و هیچ نشانه‌ای هم دالّ بر این‌که افتادگی وجود دارد نبود، به آن تعلیق گفته می‌شود 🖊 انواع تعلیق 1️⃣ تعلیق بر سند، که در آن راویان حذف شده در سند قبلی ذکر شده‌اند؛ 2️⃣ تعلیق بر مشیخه، که در آن مشخصات راویان محذوف در مشیخه کتاب قابل دسترسی است؛ 3️⃣ تعلیق بر کتاب، که نیازمند مراجعه به منابع حدیثی دیگر برای تکمیل سند است. 🔷 روش تشخیص نوع تعلیق در تهذیب الاحکام 🔹مراجعه به مشیخه و فهرست شیخ طوسی: اگر تعلیق از نوع دوم (تعلیق بر مشیخه) یا سوم (تعلیق بر کتاب) باشد، طریق شیخ به صدر سند باید در مشیخه تهذیب یا فهرست شیخ ذکر شده باشد. اگر با مراجعه به این دو منبع، طریقی برای راوی مذکور ذکر نشده باشد، می‌توان نتیجه گرفت که تعلیق از نوع اول (تعلیق بر سند) است. 🔹 مراجعه به کتاب استبصار: با توجه به اشتراک تهذیب و استبصار در بسیاری از روایات، می‌توان به استبصار مراجعه کرد و سند روایت مورد نظر را در آنجا ملاحظه کرد. 🔶 تمثال و بررسی یک مورد در تهذیب الاحکام، سندی به این صورت آمده است: «عَلِيُّ بْنُ الْحَكَمِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْعَلَاءِ...». با توجه به اینکه شیخ طوسی نمی‌تواند بلاواسطه از علی بن الحکم روایت نقل کند، تعلیق در سند رخ داده است. برای بررسی نوع تعلیق، دو احتمال وجود دارد: 🔸احتمال اول: سند تعلیق بر سند قبل شده باشد. 🔸احتمال دوم: سند تعلیق بر مشیخه تهذیب یا فهرست شیخ شده باشد. 🔻با مراجعه به مشیخه تهذیب، مشخص می‌شود که طریقی به علی بن الحکم در آن وجود ندارد. با این حال، شیخ طوسی تصریح کرده است که برخی از طرق خود را که در مشیخه ذکر نکرده، در فهرست بیان نموده است و در فهرست، طریقی به علی بن الحکم ذکر شده است. بنابراین، احتمال دارد که تعلیق بر فهرست باشد، اما همچنان احتمال تعلیق بر سند قبل نیز وجود دارد. 🔻با مراجعه به کتاب استبصار، مشخص می‌شود که شیخ طوسی همین روایت را با سند کامل‌تری نقل کرده و سند را با احمد بن محمد آغاز کرده است. این نشان می‌دهد که در سند مورد نظر، تعلیق بر سند قبل صورت گرفته است و احمد بن محمد در صدر سند قرار دارد. 〽️ نتیجه‌گیری ✳️ بازسازی اسناد معلق در تهذیب الاحکام، فرآیندی پیچیده و چندوجهی است که نیازمند تسلط بر علم رجال، منابع حدیثی و روش‌های تحلیل متنی است. با استفاده از روش‌های مذکور و با رعایت احتیاط و دقت، می‌توان به ارزیابی دقیق‌تری از روایات مندرج در این اثر ارزشمند دست یافت. 📚 برگرفته از یادداشت آقای مسعود عطارمنش #️⃣ #حدیث #تهذیب_الاحکام #علم_الحدیث #سند_روایت #مشیخه #استبصار #بازسازی_سند #تعلیق #دانش_حدیث 🆔 طرائف | جامع منابع رجالی و اعتبارسنجی احادیث