# شأن_ و_ منزلت_ حضرت_ معصومه_سلام_الله_علیها_در_آیینه_روایات روایاتی از ائمه معصومین علیهم السلام وارد شده که سالها قبل، دفن آن حضرت را در قم پیش بینی کرده است. این روایات هم از امام علی علیه السلام نقل شده است و هم از حضرت صادق علیه السلام و هم از امام رضا علیه السلام. 1⃣ امام علی علیه السلام: ابوعبدالله فقیه همدانی در کتاب «البلدان » نقل کرده است که: «إِنَّ أَبَا مُوسَی الْأَشْعَرِی رَوَی أَنَّهُ سَأَلَ أَمیرَ الْمؤْمِنِینَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام عَنْ أَسْلَمِ الْمُدُنِ وَ خَیرِ الْمَوَاضِعِ عِنْدَ نُزُولِ الْفِتَنِ وَ ظُهُورِ السَّیفِ فَقَالَ أَسْلَمُ الْمَوَاضِعِ یوْمَئِذٍ أَرْضُ الْجَبَلِ فَإِذَا اضْطَرَبَتْ خُرَاسَانُ وَ وَقَعَتِ الْحَرْبُ بَینَ أَهْلِ جُرْجَانَ وَ طبَرِسْتَانَ وَ خرِبَتْ سجِسْتَانُ فَأَسْلَمُ الْمَوَاضِعِ یوْمَئِذٍ قَصَبَةُ قمَّ تلْک الْبلْدَةُ الَّتِی یخْرُجُ مِنْهَا أَنْصَارُ خَیرِ النَّاسِ... بِهَا مَوْضِعُ قَدَمِ جَبْرَئِیلَ وَ هُوَ الْمَوْضِعُ الَّذِی نَبَعَ مِنْهُ الْمَاء الَّذِی مَنْ شَرِبَ مِنْهُ أَمِنَ مِنَ الدَّاءِ...؛[۱] ابوموسی اشعری از امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام پرسید: "سالم ترین شهر و بهترین محل در زمان فرو آمدن فتنه و جنگ کدام شهر است؟ حضرت فرمود: سالم ترین محلها در چنین روزگاری سرزمین جبل (قم) است. وقتی اوضاع خراسان مضطرب گردد و جنگ بین اهل گرگان و مازندران واقع و سیستان خراب شود، پس سالم ترین محلها در این روزگار محلة قم است. @tarikh_j

2⃣ امام صادق علیه السلام: «قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام: إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکةُ وَ لِرَسُولِهِ حَرَماً وَ هوَ الْمدِینَةُ وَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکوفَةُ وَ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ قُمُّ وَ سَتُدْفَنُ فِیهِ امْرَأَةٌ منْ وُلْدِی تسَمَّی فاطِمَةَ مَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ. قَالَ الرَّاوِی وَ کانَ هَذَا الْکلَامُ مِنْهُ قَبْلَ أَنْ یولَدَ الْکاظِمُ علیه السلام؛[۲] حضرت صادق علیه السلام فرمود: برای خداوند حرمی است که مکه باشد و برای رسول خدا "صلی الله علیه و آله" حرمی است که آن مدینه باشد و برای امیرمؤمنان علیه السلام حرمی است که آن کوفه باشد و برای ما اهل بیت حرمی است که قم باشد. به زودی فرزندم به نام فاطمه در آن دفن می شود. کسی او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود. راوی گفت: این سخن را حضرت صادق عایه السلام وقتی فرمود که هنوز فرزند امام کاظم علیه السلام به دنیا نیامده بود.» همین مضمون در «بحار الانوار» نیز نقل شده است، منتهی ذیل روایت که «قال الراوی» باشد، نیامده است.[3] هرچند در جلد 57، ص 216 ذیل روایت آمده است.[4] و در جلد 99، ص 267 نیز آمده، منتهی ذیلش دارد: «قال علیه السلام: ذَلِک وَ لَمْ تحْمِلْ بمُوسَی أُمُّهُ؛ این خبر را حضرت صادق علیه السلام فرمود، در حالی که مادر موسی بن جعفر علیه السلام به او باردار نبود.»؛ یعنی قبل از ولادتش خبر داد. [1] بحارالانوار، ج ۴۸، ص۳۱۷. [2] سفینه البحار،ج۷، ص۳۵۹. [3] مستدرک الوسائل، ج۱، ص۵۷،ح۱۲۱۹۶. [4] بحارالانوار، ج۴۸، ص۳۱۷. [5] همان، ج۵۷، ص۲۱۶. @tarikh_j

#مناسبت هفته #ازدواج-پیامبر (ص)و زینب بنت جهش زینب از سمت پدر(جحش‌) به قبیله اسد بن خزیمه منسوب می‌شود(ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، ج 8،ص 101) این قبلیه در دوران جاهلیت از پرده‌داران و متولیان خانه‌ی خدا بوده‌اند(الفاکهی، اخبار مکه، ج۵، ص۱۵۱ ، محمد الفاسی، شفاء الغرام، ج۲، ص۵۱-۵۲) و مادر او «امیمه» دختر عبدالمطلب و عمه‌ی رسول خدا(ص) بود است از این‌رو زینب دختر عمه پیامبراکرم(ص) محسوب می‌شود.(ابن‌سعد،همان، ج 8، ص 101) کفار قریش بر مسلمانان مدینه سخت می‌گرفتند تا آنان را به شرک بازگردانند و این سخت‌گیری‌ها سبب شد که مسلمانان، تلاش کنند از مکه خارج شوند. خاندان جحش نیز از این قاعده مستثنا نبودند، از همین رو، زینب به همراه خانواده‌اش با اولین مسلمانان به مدینه هجرت کردند.(ابن‌هشام، السیرةالنبویة،ج 2، ص114؛ ابن‌سعد،همان، ج 8، ص 101؛ شمس‌الدین محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج 2، ص 211) @tarikh_j

بعد از هجرت وی به مدینه، پیامبر اکرم(ص) زینب را برای «زید بن حارثه» خواستگاری کرد، ولی زینب به گمان این‌که این وصلت‌خواهی برای خود پیامبر(ص) است، به آن رضایت داد، ولی زمانی که متوجه شد که درخواست پیامبر(ص) برای زید بن حارثه است، با آن مخالفت کرد(ابن‌سعد،همان، ج 8، ص 101؛ سلیمان‌بن احمد طبرانی، المعجم‌الکبیر، ج 24، ص 39ـ 40، 45؛ ابونعیم احمدبن عبدالله اصفهانی، حلیة‌الاولیاء و طبقات‌الاصفیاء ، ج 2، ص 51) تا این‌که آیه سی و شش سوره احزاب نازل شد که خداوند خطاب به مؤمنین این‌گونه فرمود: «وَ ما كانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبينا(احزاب/36) نزول این آیه قرآن و هم‌چنین رضایت پیامبر(ص) به این ازدواج سبب شد که زینب با این وصلت موافقت کند. بعد از گذشت مدتی، این ازدواج به خاطر اختلافاتی که بین زید و زینب به وجود آمده بود به طلاق کشید(ابن‌سعد،همان، ج 8، ص 114 )و پس از طلاق،رسول خدا از زینب خواستگاری کرد و او نیز خوش‌حال شد و به همسری پیامبر(ص) در آمد.ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة، ج 7، ص667،ابن‌هشام،همان، ج 2، ص 646) @tarikh_j

«زید بن حارثه کلبی» در هشت سالگی به همراه مادرش به دیدار اقوام خویش می‌رود و در آن زمان، قبیله مادری وی مورد هجوم دشمنان قرار می‌گیرد و زید و تعدادی از افراد قبیله به اسارت دشمن در می‌آیند و بعد از مدتی زید به عنوان برده، به فروش می‌رسد و حضرت خدیجه(س) وی را خریداری کرده و به پیامبر(ص) هدیه می‌دهد.(بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۶۷) در موسم حج زید بعضی از مردم قبلیه خویش را دید، و به این وسیله خبر سلامتی خویش را به پدرش رسانید. زمانی که پدر وی از این داستان آگاه شد به نزد رسول گرامی اسلام(ص) آمد و تقاضای آزادی او را از ایشان داشت؛ حضرت نیز زید را میان ماندن نزد خودش و بازگشت به سوی قبیله‌اش مخیر کرد، زید ماندن نزد پیامبر(ص) را برگزید، و در مقابل درخواست‌های پدرش این‌گونه پاسخ داد: «من از آن وقتی که پیامبر(ص) را دیده‌ام، دیگر هرگز کسی را بر آن حضرت اختیار نخواهم کرد» زمانی که پیامبر(ص) این جمله را از زید شنید، او را در میان مردم آورد و فرمود: «زید فرزند من است»( بلاذری، همان، ج۱، ص۴۶۸-۴۶۹: ابن هشام، همان، ج۱، ص۲۴۸)و با این جمله پیامبر زید را به عنوان پسر خوانده انتخاب کرد. @tarikh_j

«زید بن حارثه کلبی» در هشت سالگی به همراه مادرش به دیدار اقوام خویش می‌رود و در آن زمان، قبیله مادری وی مورد هجوم دشمنان قرار می‌گیرد و زید و تعدادی از افراد قبیله به اسارت دشمن در می‌آیند و بعد از مدتی زید به عنوان برده، به فروش می‌رسد و حضرت خدیجه(س) وی را خریداری کرده و به پیامبر(ص) هدیه می‌دهد.(بلاذری، همان، ج۱، ص۴۶۷) در موسم حج زید بعضی از مردم قبلیه خویش را دید، و به این وسیله خبر سلامتی خویش را به پدرش رسانید. زمانی که پدر وی از این داستان آگاه شد به نزد رسول گرامی اسلام(ص) آمد و تقاضای آزادی او را از ایشان داشت؛ حضرت نیز زید را میان ماندن نزد خودش و بازگشت به سوی قبیله‌اش مخیر کرد، زید ماندن نزد پیامبر(ص) را برگزید، و در مقابل درخواست‌های پدرش این‌گونه پاسخ داد: «من از آن وقتی که پیامبر(ص) را دیده‌ام، دیگر هرگز کسی را بر آن حضرت اختیار نخواهم کرد» زمانی که پیامبر(ص) این جمله را از زید شنید، او را در میان مردم آورد و فرمود: «زید فرزند من است»( بلاذری، همان، ج۱، ص۴۶۸-۴۶۹: ابن هشام، همان، ج۱، ص۲۴۸)و با این جمله پیامبر زید را به عنوان پسر خوانده انتخاب کرد. @tarikh_j

چرایی ازدواج زید و زینب : رسول گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در بیست و سه سالی که برای تبلیغ دین مبین اسلام زحمت کشیدند، بسیار تلاش کرد سنت‌های جاهلی را از میان مسلمانان از بین ببرند، این ازدواج نیز راه‌کاری عملی در جهت از بین بردن یکی از رسوم جاهلی عرب بود، رسمی که برتری افراد را ثروت و اصل و نسب خویش می‌دانست، به همین خاطر حضرت تلاش کرد تا با ازدواج زید که مُهر غلامی بر پیشانی داشت و زینب که از خاندان اشراف و پرده‌دار کعبه محسوب می‌شود این رسم را باطل کند. این ازدواج به خاطر عللی به طلاق منجر شد. @tarikh_j

علت پیامبر ص با زینب: جدایی برای دختر عمه پیامبر بسیار سنگین بود چون طلاق دهنده او به ظاهر یك برده آزاد شده بود درحال که زینب كه از خانواده‏‌هاى شریف مكه بود و پس از طلاق در مدینه و دور از بستگان نزدیك و در شهر غربت به سر مى‏‌برد؛ به همین خاطر در اندوه و ماتم فرو رفت و چنان‌كه گفته‌اند بسیار مى‏‌گریست. از سوی دیگر خداى تعالى پیغمبر را مأمور ساخت براى از بین بردن سنت جاهلیت كه ازدواج با زن پسر خوانده را مانند ازدواج با زن فرزند رسمى جایز نمى‌دانستند، زینب را به ازدواج خویش در آورد؛ آن‌چنان که خداوند متعال در سوره احزاب به نکته اشاره می‌کند و می‌فرماید: «فَلَمَّا قَضى‏ زَيْدٌ مِنْها وَطَراً زَوَّجْناكَها لِكَيْ لا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنينَ حَرَجٌ في‏ أَزْواجِ أَدْعِيائِهِمْ إِذا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَراً وَ كانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولا(احزاب/37 ) تنظیم:صدیقه آقاسی @tarikh_j

♦️ به همت انجمن علمی پژوهشی تاریخ معاونت پژوهش جامعه الزهرا (س)؛ 📗 دومین شماره نشریه داخلی «گذرگاه» منتشر شد 📜 چکیده مقالات درج شده در نشریه داخلی «گذرگاه» http://www.jz.ac.ir/post/6406

با سلام و احترام خدمت دوستان و بزرگوارانی که در کانال در خدمتشان هستیم 🌹 ضمن عرض تبریک و تهنیت به مناسبت دهه کرامت قاب تصویر روزهای پنج شنبه ما، اختصاص پیدا کرد به موقعیت موقوفه حرم حضرت معصومه س، که به صورت مبسوط در کل روز، بارگذاری میشود. با تشکر 🌹 @tarikh_j

آستانه حضرت معصومه(س) موقعیت مرقد ☘باغ بابلان در کنار رودخانه و بیرون شهر قم بود. این باغ حتی در قرن های۷ و ۸ق نیز خارج از قم بوده، زیرا قاضی‎احمد قمی از شمس‎الدین صاحب دیوان یاد می‎کند که «‌متوجه شهر قم شد و چون به آنجا رسید، در مشهد شریف که بیرون شهر است فرود آمد ». همچنین به موجب یک وقف‎نامه از روزگار صفویان، حرم بیرون از باروی قم بوده است. در ایامی که شاردن از قم دیدار می‎کرده، دیوار پهن و ستبری از آجر میان ساختمان حرم و رودخانه کشیده شده بوده که به هنگام طغیان رودخانه، به حرم آسیبی وارد نیاید. 🍀بنابراین در آن روزگار نیز حرم با رودخانه فاصله چندانی نداشته است، گرچه امروز این فاصله به چند صدمتر می‎رسد، اما این عقب‎نشینی را نمی‎توان طبیعی دانست بلکه به گمان قوی مسیر رودخانه را بعداً کمی تغییر داده‎اند تا حرم از آسیب احتمال مصون بماند. 🍀نخستین بنا پس از دفن حضرت معصومه، اشعریان سایبانی از بوریا بر روی مزار او برافراشتند. این سایبان بر جای بود تا آنکه زنی به نام زینب «‌قبه بر سر تربت او نهاد ». البته در مورد نسب این زینب اختلاف است. حسن قمی مؤلف تاریخ قم (نوشته ۳۷۸ق/۹۸۸م)، او را دختر امام جواد(ع) و برخی دیگر او را دختر موسی مُبرَقع می‌دانند. سایبانی که اشعریان برافراشتند، می‎بایست تا نیمه قرن ۳ق برقرار بوده است. تنظیم:فاطمه میری طایفه فرد @tarikh_j

🍃مدفونین زیر قبه مطهر شیخ محمدجواد شاه عبدالعظیمی نیز در کتاب خود اینگونه آورده است که: 🍀هفت نفر امامزاده دیگر که از زنان مخدّرات محترمات از نسل حضرت امام محمد تقی علیه السلام می‌باشند؛ در ضریح مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام دفن شده‌اند که ☘سه دختر از اولاد بلافصل آن حضرت‌اند به نام‌های: زینب و امّ محمّد، و میمونه؛ و ☘چهار دختر از نواده‌گان آن حضرت می‌باشند: بُریهیّه، امّ کلثوم، امّ حبیب، و امّ محمّد که دختران حضرت موسی المبرقع که پسر حضرت امام محمّد تقی علیه السلام است، در این ضریح مطهّر مدفون می‌باشند؛ که با ☘خود حضرت معصومه هشت نفر می‌شوند؛ و ☘دو کنیز که یکی کنیز محمّد بن موسی المبرقع، و یکی دیگر کنیز احمد بن موسی است نیز در این بقعه متبرّکه مدفون‌اند. @tarikh_j

غارتِ افاغنه 🍀در پایان روزگار صفویان که افاغنه بر ایران تاختند، حرم معصومه(س) از این حمله بی‎نصیب نماند و اشرف افغان به هنگام عقب‎نشینی از برابر نادرشاه، همه نفایس و زر و زیورهای آستانه، حتی طلاهای روی صندوق مرقد شاه‎عباس را نیز کند و به یغما برد. 🍀از افشاریان تا قاجار در دوره نادری (۱۱۴۸-۱۱۶۰ق/۱۶۸۸-۱۷۴۷م)، و زندی (۱۱۶۲-۱۲۰۹ق/۱۷۴۸-۱۷۹۴) از مرمت یا تجدید بنای حرم، اطلاعی در دست نیست. اما در روزگار قاجاریان، حرم، شکوه و عظمت روزگار صفویان را بازیافت. ☘فتحعلی‎شاه (د ۱۲۵۰ق/۱۸۳۴م) سطح حرم را با سنگ مرمر فرش کرد، به تصریح کتیبه موجود، آیینه‎کاری دیوارهای حرم نیز در ایام او آغاز شد و در روزگار محمدشاه (د ۱۲۶۴ق/۱۸۴۷م) پایان یافت. تنظیم:فاطمه میری طایفه فرد @tarikh_j

☘نخستین ضریح مرقد، ساخته شاه تهماسب اول است. این ضریح در ۹۵۰ق/۱۵۴۳م به طول ۴/۸۰ و عرض ۴/۴۰ و ارتفاع ۲ متر از آجر بنا شد. در شمال این ضریح، دری چوبی برای ورود به مرقد قرار داشت که در ۱۲۱۳ق/۱۷۹۸م به جای آن دری نفیس از طلا به دستور فتحعلی‎شاه ساخته و نصب شد. شاه‎طهماسب بعداً ضریحی دیگر از فولاد سفید و شفاف در اطراف ضریح پیشین به فاصله نیم متری از زاویه جنوب غربی حرم نصب کرد. این ضریح در ۱۰۰۰ق/۱۵۹۱م توسط شاه‎عباس اول با ضریح دیگری تعویض شد. @tarikh_j

☘روزگار صفویه 🍀در روزگار صفویان، آستانه حضرت معصومه(س) شکوه و جلالی یافت. صفویان گنبد و بارگاه حضرت معصومه(س) را مرتفع‎تر ساختند و به کاشی آراستند. اینان، خادمان، حافظان و زائران را میهمان می‎کردند و هزینه می‎دادند. 🍃بنای ابوالفضل عراقی تا سال ۹۲۵ق/۱۵۱۹م بر جای بود. در این سال شاه‎بیگم دختر شاه اسماعیل اول صفوی به مباشرت عمادبیک، بقعه حضرت معصومه(س) را به صورت بنایی ۸ پهلو با ۸ صُفّه تجدید کرد و دیوارها را با کاشی مُعَرَّق بیاراست و در جلوِ آن ایوانی با ۲ مناره بنا نهاد و صحنی نیز با چند بقعه و ایوان طرح ریخت. @tarikh_j

حمله مغول و تیمور در حمله مغولان، قم نیز از آسیب مصون نماند. ولی احتمالاً به حرم آسیبی نرسید، زیرا ساختمان عراقی تا روزگار صفویان برجای بوده است. برخی گفته‎اند که تیمور گورکانی نیز قم را ویران کرد، ولی برخی منکر هجوم تیمور به قم شده‎اند. حمدالله مستوفی از ویران شدن قم یاد کرده است ولی از آسیب رسیدن به حرم به دست مغولان گزارشی نقل نکرده است. @tarikh_j

@tarikh_j

☘در میان شاهان سلسله صفوی، شاه صفی اوّل، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین در این حرم مدفون هستند. شاه صفی اول در سمت قبلیه روضه مطهر مدفون است که البته الان صورت قبر او برداشته شده و قبرش نمایان نیست. 🍀شاه عباس دوم که بزرگترین شاه صفویه بوده است، در کنار هبر شاه صفی و در محلی که هم اکنون به نام مسجد طباطبایی یا مسجد امام خمینی مطرح است دفن گردیده است. قبر وی تا حدود پنجاه سال پیش، کاملا نمایان بوده و سنگ قبر وی بیش از یک متر ارتفاع داشته است. جالب است که به باور مورخان، مسجدی که هم اکنون به نام مسجد طباطبائی معروف بوده و جنب ضریح مقدس حضرت معصومه (علیها السلام) قرار دارد، در حقیقت مسجد نیست، بلکه مقبره شاهان صفوی است. 🍀معماری خاص این محل نیز به مقبره بودن آن شهادت می دهد. در کنار قبر شاه عباس، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی نیز در دو صندوق و یک قبر مدفون هستند. برخی معتقدند هفتاد نفر از شاهزداگان صفوی که پس از حمله محمود افغان توسط وی سربریده شدند نیز در گرداگرد قبر شاه عباس دفن شده اند. ☘در میان شاهان قاجار، اگرچه اکثریت ایشان در حرم عبدالعظیم حسنی مدفونند، لکن فتحعلی شاه و محمدشاه در حرم حضرت معصومه (علیها السلام) و در صحن موسوم به «صحن کهنه» دفن شده اند. سنگ قبرهای آنها نیز برداشته شده و در موزه نگه داشته می شود. محل قبر فتحعلی شاه در صحن قدیم، هم اکنون به اتاق خدام تغییر کاربری داده و قبر محمدشاه نیز در غرفه ای قرار دارد که درب آن بسته است. @tarikh_j