امامان شیعه(ع) و علوم اسلامی امامان معصوم(ع) علاوه بر جانشینی پیامبر و رهبری دینی و سیاسی جامعه شیعه، به عنوان مهم‌ترین استادان علم در جامعه اسلامی به شمار می‌آمدند و از مقبولیت علمی بالایی برخوردار بوده و بیشترین شاگردان را داشتند و قوی‌ترین جریان علمی را رهبری می‌کردند و در برخی از زمان‌ها مهم‌ترین مراجع علمی برای دانش‌پژوهان و استادان علوم به شمار می‌آمدند. تا دهه ۱۳۰ هجری – که مسلمانان عامه که بعدها اهل سنت نامیده شدند، وارد مرحله تحریر و نگارش علوم اسلامی شدند – امامان شیعه و شاگردان آنها تنها کسانی بودند که قلم به دست گرفته و کتاب نوشته بودند و علوم اسلامی چون قرائت، تفسیر، فقه، حدیث و تاریخ را به صورت نگارش‌شده در اختیار داشتند. آنان در شکل‌دهی اسلامی به علوم ترجمه شده نیز سهم بسیار بزرگی ادا کرده و از بسیاری از انحرافات پدید آمده در عرصه خداشناسی، پیامبر‌شناسی و فقه جلوگیری کردند. کتاب “امامان شیعه(ع) و علوم اسلامی” از سه بخش اصلی به شرح زیر تشکیل شده است: بخش اول: فصول مقدماتی بخش دوم: نقش ائمه در علوم ادبی و نقلی بخش سوم: نقش ائمه در علوم عقلی نویسنده کتاب غلامحسن محرمی است و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آن را منتشر کرده است.

امام رضا و ایران در میان انبوه تحولات تاریخ ایران و اسلام بدون شک، سفر امام علی بن موسی الرضا(ع) به ایران از بزرگ‌ترین حوادث تاریخ این سرزمین شمرده می ‌شود. کتاب «امام رضا(ع) و ایران» دارای پنج فصل اصلی و یک نتیجه‏ گیری پایانی است. فصل اول با عنوان «ایران در دوره نخستین خلافت عباسی» به چگونگی اداره ولایات ایران، وضعیت برمکیان در دستگاه خلافت، حدود سرزمین خلافت شرقی مامون و وضعیت والیان مناطق مختلف می ‌پردازد. فصل دوم با عنوان «اوضاع خراسان در آستانه ورود امام رضا (ع) به ایران»، به دو موضوع اهمیت خراسان، مشکلات دوره هارون عباسی تا به قدرت رسیدن مأمون و عواملی که باعث برتری امین نسبت به مأمون در جریان ولایتعهدی شده، پرداخته است. فصل سوم با عنوان «خلافت مامون و قیامهای علویان» به علل رویگردانی خراسانی ها از مأمون و قیامهای علویان و اقدامات مأمون برای رهایی از مشکلات پرداخته است. فصل چهارم با عنوان «ولایتعهدی امام رضا (ع) برای پذیرش»، نتایج پذیرش ولایتعهدی، مناظرات امام و... پرداخته است. فصل پنجم، با عنوان «سیره تربیتی، اخلاقی و عملی امام رضا (ع)» به گوشه ‌ای از ویژگی‌های رفتاری و عبادی ایشان پرداخته است. دعا، ایمان و دینداری، کمال خرد و اوصاف دوستداران ولایت از دیگر مباحث این کتاب است. کتاب نوشته دکتر سید حسین حر است و از سوی دانشگاه معارف اسلامی و دفتر نشر معارف به چاپ رسیده است.

جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا(ع) از مدینه تا مرو اثری در بررسی مسیرها و نمایاندن مناطق جغرافیایی است که امام رضا(ع) از آنها برای عزیمت به خراسان گذر کرده است. نویسنده با استفاده از نقشه ها و منابع کهن و نوشته های جدیدتر این اثر را نگاشته و در آن جغرافیای سیاسی، اجتماعی و تاریخی شهرها و گذرگاه های امام رضا را معرفی کرده است. مبدأ این سفر مدینه و مقصد آن خراسان بوده است. هدف وی از گزینش چنین موضوعی برای پژوهش، کمک به تبیین ابعاد حرکت سیاسی امام رضا و از جمله ولایتعهدی آن حضرت می باشد. نویسنده برای پژوهش این کتاب، با مشکل منابع مواجه بوده و در عین حال توانسته است بر آن ها فائق آید. کتاب در شش بخش تنظیم شده است: بخش نخست عنوان «از مدینه تا بصره» را دارد که در آن نقطه عزیمت امام و خداحافظی، و آمدن به بصره و مسیر آن بررسی شده است. بخش دوم، سفر از بصره تا فارس ایران از مسیر اهواز و شوشتر پی گرفته شده و بخش سوم از فارس تا یزد است که مسیر بهبهان تا شیراز و ابرکوه معرفی شده است و بخش چهارم از یزد تا خراسان و مسیرهای میان راه از جمله نیشابور و بخش پنجم خراسان و حضور امام در آن شهر است که در این بخش ورود امام، گویا لحظه به لحظه گزارش شده و سرانجام، موضوع ولایتعهدی امام و ابعاد سیاسی ـ فرهنگی و ماهیت آن بررسی و از شهادت امام نیز، سخن گفته شده است. کتاب، در پایان حاوی یادداشتهایی از نویسنده در باره مناطق طی شده از سوی امام رضا(ع) و معرفی مآخذ کتاب و کتابنامه آن مناطق، و چند نقشه و تصویر است. نویسنده کتاب جلیل عرفان منش است و بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی آن را چاپ کرده است.

دکتر الله اکبری در ادامه بیان کرد که بخشی از میراث علمی امام رضا (ع) را می توان در برخی آثاری که منسوب به حضرت هستند مانند رساله ذهبیه، عیون اخبار رضا، فقه الرضا و . . جستجو کرد. بسیاری از انها هم در مجموعه معارف شیعه به طور پراکنده وجود دارد. متاسفانه در زمانه امام رضا در مجالس و مناظرات علمی رسم بر یادداشت و ثبت و ضبط گفتگوها نبوده و به همین خاطر بسیاری از اموزه ها ثبت نشده و به دست ما نرسیده است. اما در مجموع حضور حضرت در خراسان، انجام مناظرات و مباحث علمی و شیوه بحث و مناظره امام، منجر به شکل گیری فضای تضارب آراء گشت که به خودی خود باعث پیشرفت علوم و دانش می گردد و دیگر این که تبلور و تبارز میراث علمی امام رضا در خراسان خود را در رشد و ماندگاری تفکر عقل گرایی در خراسان و ایران شاهدیم که با وجود حملات و اتفاقات مرگبار همگانی مانند حملات مغولان و تیموریان و دیگر جهان گشایان، اما تفکر عقلی، استمرار علوم و دانشها و پایایی مراکز علمی و دانشی و پیدایی مکاتب فکری گوناگون فلسفی و . . . را در خراسان و ایران شاهد هستیم. در ادامه جلسه تعدادی از حضار پرسش های را مرتبط با مباحث ارائه شده مطرح کردند که دکتر الله اکبری به آنها در حد وسع جلسه پاسخ دادند.

گزارش نشست علمی « تاثیرات تمدنی امام رضا(ع) در خراسان با تکیه بر جنبه علمی » نشست علمی « تاثیرات تمدنی امام رضا(ع) در خراسان با تکیه بر جنبه علمی» با ارائه دکتر محمد الله اکبری، عضو هیئت علمی مجتمع تاریخ، سیره و تمدن اسلامی روز شنبه 32 خرداد ماه 1399 و همزمان با هفته پژوهش در سالن شهید عارف الحسینی مجتمع جامع امام خمینی(ره) به صورت حضوری و برخط به همت معاونت پژوهش مجتمع، گروه تمدن اسلامی و تاریخ معاصر و انجمن علمی دانش پژوهان تاریخ برگزار گردید. دکتر الله اکبری طی مقدمه ای گزاره هایی مانند مسافرت اجباری امام رضا (ع) به خراسان، اجباری بودن ولایتعهدی، غلبه نقل گرایی در حجاز و عقل گرایی در خراسان و انجام مناظرات علمی متعدد بین امام و ارباب ادیان و مذاهب را مفروض گرفته و تاکید کردند نگاه وی در این نشست به میراث علمی امام رضا (ع) از جنبه های مختلف از جمله بعد تمدنی آن است. وی ادامه داد که پیامدهای تمدنی حضور امام رضا ع را در خراسان به دو شکل می توان بررسی کرد. اول دوه ای که حضرت در خراسان هستند که البته بسیار کوتاه است و در این برهه زمانی می توان میراث علمی امام و نقش سیاسی امام را بررسی کرد. دوم، میراث تمدنی امام پس از شهادت ایشان است که مرقدشان مرکز و کانون ایجاد یک شهر و به تبع آن حیات سیاسی اجتماعی، فرهنگی و تمدنی این شهر را درمعماری، پیدایش مراکز علمی و فرهنگی، مدارس، عالمان واندیشمندان و شکل گیری مکاتب گوناگون فکری، فلسفی و کلامی و . . شاهدیم. این بعد از تآثیر تمدنی امام رضا (ع) در خراسان جای سخن بسیار دارد و خود چندین جلسه را در برمی گیرد و من هم درصدد تمرکز بر این بعد و توضیح و تبیین آن نیستم. در این نشست تأکید بر میراث علمی امام در دوره حضور کوتاه مدت ایشان در خراسان و پیامدهای آن است. نکته¬ای که پیش از ورود به بحث لازم است یاد اور شوم این است که اولا امام این اجبار به مسافرت و پذیرش ولایتعهدی را که نوعی تهدیدی برای ایشان از جانب حکومت بود، تبدیل به فرصت کردند و از آن برای هدایت اقشار مختلف (مسلمانان و غیر مسلمان از باب این که ایشان امام همه انسانها هستند)جامعه بهره بردند، و دیگر این که در همین دوره حضور کوتاه مدت حضرت در خراسان به نسبت حضورشان در مدینه، روایات و احادیث نقل شده از حضرت به مراتب بیشتر است که غالبا جنبه عقلی نیز دارند. در بعد علمی ما شاهد ورود امام به حوزه های مختلف علوم، اعم از علوم دینی و عقلی هستیم. اما به دلیل این که محیط خراسان بیشتر صبغه عقل گرایی داشت، ورود امام به این حوزه در دوره حضورشان در خراسان بیشتر است. ضمن این که در عصر امام رضا(ع)، مسائل کلامي، عقلي و فلسفي رونق داشت و جريان‌هايي مانند معتزله و اشاعره بحث‌هاي کلامي خود را داشتند(به ویژه در محیطهای مثل خراسان و عراق) و از سوي ديگر، با ورود آراي فلاسفۀ يوناني و طرح شبهه‌های‌ جديد، دفاع از اسلام با رویکرد عقلانی اهميت ويژه‌اي يافته بود. حضرت طی حضورشان در خراسان و مرکز حکومت عباسی تلاش وافری را برای هدایت جامعه، پیشرفت اندیشه، فکر و اعتقادات مردم و خراسانیان به عمل آوردند. مباحثات علمی امام با علماء و اندیشمندان زمان که از نحله های فکری و اعتقادی گوناگون بودند و پاسخ حضرت به شبهات و ایرادات آنان عامل مهمی در دفاع از اسلام و فرهنگ اهل بیت علیهم السلام بود. مناظرات متعدد امام با ارباب ادیان و مذاهب نوعی فضای تضارب آراء را به وجود آورد که ماحصل آن ارتقاء اندیشه، فکر در حوزه های مختلف علوم بود. حضرت در مناظرات و مباحثات علمی خودشان با علماء و دانشمندان علوم و نحل مختلف از نوعی روش علمی سود می بردند که با معیارهای روش علمی امروزه تطابق دارد. اولا این که حضرت در مناظرات خویش با هر صاحب علمی مطابق با قواعد و اصول آن علم بحث می کردند و خوب گوش دادن، تجزیه پرسش های طرف مقابل به اقسام گوناگون، استناد به مستندات مورد قبول هر صاحب دین یا علمی و گوش زد کرد خطاهای روشی طرف مقابل شان، استدلال عقلی برجستگی دیگر روش علمی حضرت امام رضا (ع) بود.

راهنمای نگارش تاریخ مري لين رامپولا، استاد تاريخ دانشگاه ترينيتي واشنگتن است. او، افزون بر مطالعات گسترده در زمينه‌ي تاريخِ دوره‌ي ميانه و اوايل عصر مدرن اروپا، همواره دغدغه‌ي آموزش نگارش علمي تاريخ را داشته است. رامپولا در راهنماي نگارش تاريخ به شکلي جامع و در عين حال فشرده نحوه‌ي نگارش، پژوهش و مطالعه‌ي تاريخ را براي تمام دانشجويان رشته‌ي تاريخ مطرح مي‌‌کند. نويسنده در اين کتاب شيوه‌ي نگارش مقاله‌هاي تاريخي، مطالعه با ديد انتقادي، ارزيابي منابع، اجراي پژوهش و پرهيز از دستبرد فکري را بررسي مي‌کند و الگوهاي دقيق ذکر منابع را در پانويس، پي‌نويس و هم‌چنين در کتاب‌نامه به دست مي‌دهد. کتاب پيش رو ترجمه‌اي است از هشتمين ويراست روزآمد راهنماي نگارش تاريخ است که بسياري از اساتيد رشته‌ي تاريخ آن را تأييد و تحسين کرده‌اند و منبعي معتبر براي نگارش و پژوهش تاريخي است. مترجم کتاب لیلا سازگار است و نشر آگاه آن را منتشرکرده است.

تأملی در تاریخ نزدیک نگاهی به تولیدات پژوهشی مورخان، به ویژه مورخان نسل جدید بیانگر غفلت آنان از پرداختن به رویدادهای تاریخی عصر خویش است. علت این غفلت، احتمالا مشی محافظه کارانه و سیطره تفکر سنتی در مورد قلمروِ زمانیِ علم تاریخ است؛ بدین معنا که تفکر غالب مورخان این است که حوادث تاریخیِ نزدیک، از جنس موضوعات مورخانه نیستند و حوادث تاریخی آنگاه بایسته‌ی تحقیق و پژوهش می شوند که گرد و غبار تاریخی بر روی آنها بنشیند و از زمان حال فاصله کافی گرفته باشند. مقاله ی حاضر در واقع نقدی بر این دیدگاه و تفکر رایج در باب تاریخ نگاری است. نویسندگان مقاله معتقدند که با توجه به پیچیدگیهای دنیای امروز و سرعت تحولات نمی توان تفکر و قلمفرسایی در باب رخدادهای تاریخی (تاریخنگاری) را به مدت 30 یا 50 سال به عقب انداخت. بنابراین فرض این پژوهش بر این استوار است که هر رویدادی که ماهیت تاریخی داشته باشد و وارد قلمرو گذشته شده باشد، (یک روز پیش، یک هفته پیش، یک سال پیش و ...) می تواند موضوعی مورخانه باشد و غفلت مورخان از این رویدادها پیامدهای متعددی برای علم تاریخ دارد. نگارندگان بر این باور هستند که شاخه مطالعاتی «تاریخ نزدیک» می تواند به رفع این کاستی کمک کند. نویسنده ایرج ورفی نژاد محل انتشار: نشریه جستارهای تاریخی بهار و تابستان 99

جلسه دفاع رساله دکتری جلسه دفاع رساله دکتری آقای سید شجاع حسین با عنوان "تبیین تاریخی جایگاه و نقش دیپلماسی فرهنگی در سازمان همکاری اسلامی" در رشته تاریخ معاصر جهان اسلامی در مجتمع عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی برگزار گردید. رساله در پی تبیینی تاریخی از جایگاه و نقش دیپلماسی فرهنگی سازمان همکاری اسلامی است وتلاش کرده تا ابهامات و ایهامات موجود در مورد عملکرد این سازمان را برطرف کند. این رساله در یک مقدمه و پنج فصل مقدمات و کلیات، جایگاه ونقش تاریخی دیپلماسی فرهنگی سازمان همکاری اسلامی در ارتقاء همبستگی اسلامی میان کشورهای دینی، در حفظ صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی، در هماهنگ کردن تلاشها به منظور حفاظت از اماکن مقدس و آزادسازی آنها، و در پشتیبانی از مبارزه تمام ملل اسلامی در راه حفاظت از کرامت و استقلال سامان یافته است. راهنمای رساله دکتر مرتضی شیرودی و مشاور آن دکتر سیدرضا مهدی نژاد هستند. دکتر غلام حسن مقیمی، دکتر علی الهی تبار و دکتر محمد ستوده داوری این رساله را برعهده داشتند. داوران پس از ارزیابی شکلی و محتوایی رساله آن را با درجه عالی (19) مورد پذیرش قرار دادند.

جلسه دفاع رساله دکتری رشته تاریخ معاصر جهان اسلام در گروه تاریخ معاصر مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن با عنوان «نقش قدرتهای منطقه ای در تحولات جریانهای افراطی در افغانستان معاصر» نوشته «محمد امین میرزایی» در اتاق جلسات مجتمع تاریخ برگزار و با نمره نوزده و نیم پذیرفته شد. راهنمای رساله را دکتر محمد شفق خواتی و مشاوره آن را دکترسید عبدالوهاب فراتی برعهده داشتند. داوران رساله هم دکتر غلامحسن مقیمی، دکتر ناصری داودی و دکتر حیات الله یوسفی برعهده داشتند. بودند.

نشست علمی "بررسی جریان‌های احزاب سیاسی افغانستان " در مجتمع آموزش عالی تاریخ، تمدن و سیره، با ارائه دکتر سید جمال موسوی.

گزارش نشست علمی جریان شناسی احزاب سیاسی افغانستان🖕🖕

سیدجمال موسوی مشکات: #نشست علمی معاونت پژوهش مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی با همکاری گروه تاریخ تمدن اسلامی و انجمن علمی دانش‌پژوهان تاریخ برگزار می‌کند: نشست علمی: «امکانات و ظرفیت های همگرایی نوکارکردی در جهان اسلام» ارائه دهنده: دکتر سیدآصف کاظمی دبیر علمی: دکتر سید محمد جمال موسوی زمان: چهارشنبه: 3 آذر 1400 ساعت 10 الی 12 مکان: اتاق جلسات مجتمع جامع به صورت حضوری و مجازی لینک پخش آنلاین: https://vc.miu.ac.ir/tarikh

کتاب *رابطه دین و تمدن در اندیشه متفکران مسلمان* نوشته سید رضا مهدی نژاد، توسط مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص) منتشر گردید. در این کتاب که در پنج فصل سامان یافته، دیدگاه تعدادی از اندیشمندان مسلمان معاصر در موضوع رابطه دین و تمدن در قالب سه رویکرد کلان تمدنی در جهان اسلام مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب مذکور در ۶۶۳ صفحه و در قطع رقعی روانه بازار نشر گردیده است.

‏عکس از جمال مشکات

‏عکس از جمال مشکات

کتاب فرهنگ و تمدن ایران اسلامی کتاب فرهنگ وتمدن ایران اسلامی نوشته محمدرضا کلان فریبایی، چاپ تهران، انتشارات مهر ایران با محورهای اصلی پژوهش به مفاهیم بنیادی، پرداخته است. واژه هایی چون تمدن، فرهنگ، هویت، توسعه متوازن، استبداد شرق، جامعه مدنی، عقلانیت، جامعه دموکراتیک، دراین پژوهش بررسی شده است. به اعتقاد نویسنده تمدن ایران معاصر، تغییرات بنیادین را تجربه کرده است؛ تغییرحکومت سلطنتی مطلقه، به سلطنتی مشروطه و همچنین وقوع دوانقلاب مشروطه وانقلاب اسلامی دراین دوره یکی ازمهم‌ترین اتفاقات تمدن ایران بوده است. ایران بعدازمشروطه، صاحب مجلس وحکومت قانون شد، مردم حق انتخاب پیداکردند ودراین میان، روحانیان و روشنفکران، متحول شده و دست‌کم دراین موضوع، هم‌داستان شدند. نویسنده کتاب معتقد است درتمدن معاصرایران، هرگزمجال شکل گیری تشکیلات وسازمان های صنفی مستقل ازحکومت به وجودنیامده است. این پدیده که ازآن به نام استبداد شرقی نام برده می شود، درعمل بدین معنا است که مشارکت مردم درسرنوشت جامعه، مدیریت وتوسعه آن ناچیز بوده است. ازنگاه نویسنده می بایست منافع ملی، همبستگی اقوام وهمزیستی ادیان که ازسیاست های اساسی تمدن ایرانی است، معیارتمدن سازی قرارگیرد وعدم به کارگیری متخصصان توسعه تک بعدی را درتمدن سازی بوجودآورده است. وی عقلانیت سیاسی ، استفاده ازروش‌های علمی وتقویت کانون‌های تفکرکه گرانیگاه تمدن به شمار می‌آید را برای اداره جامعه ایران اموری ضروری به شمار می آورد. کتاب در هفت فصل کلیات، تمدن سرزمین ایران، تمدن اسلامی شکل¬گیری و امتداد، ادبیات توسعه درتمدن معاصر ایران، هویت در تمدن ایران اسلامی، تحولات نوین درتمدن ایران اسلامی و تمدن و مطالعات فرهنگی تدوین شده است.