بررسی ریشه‌های تمدن کنونی غرب و معرفی سیمای این تمدن و مقایسه آن با تمدن اسلامی است. در این اثر نخست به بحث درباره نهضت علمی مسلمانان و پیشرفت‌های علمی آنان در عصر ظلمت و جهالت در غرب پرداخته شده و اعتراف برخی از اندیشمندان غربی در این زمینه منعکس گردیده است. سپس ابداعات مسلمانان در علوم گوناگون قبل از غربی‌ها مورد بحث واقع شده و علل گسترش سریع اسلام در جهان تبیین گردیده است. در ادامه علل افول خورشید تمدن اسلامی و نقش استعمار و تبلیغات غرب در این زمینه مورد بحث قرار گرفته و راه علاج جبران ضعف و عقب‌ماندگی مسلمانان بیان گردیده است. در بخش دیگری از کتاب نگارنده به ترسیم سیمای تفکر غرب پرداخته و به افکاری مانند سکولاریسم، لیبرالیسم، امانیسم و صهیونیسم و نقد این افکار پرداخته و سیاست‌های خطرناک یهود و صهیونیسم برای سلطه بر جهان اسلام را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و نبرد خاموش غرب با اسلام را توصیف نموده و عمل به قوانین اسلام را تنها راه نجات عنوان کرده است.

بررسی دلالتهای اندیشه سید قطب و تاثیر آن بر خشونت گرایی در جهان اسلام معاصر نویسندگان: حسن مهدوی، عبدالوهاب فراتی سید قطب به عنوان یکی از متنفذ ترین چهره‌های فکری جهان اسلام معاصر، تاثیر زیادی بر روند اسلام گرایی معاصر به سمت خشونت گرایی داشته است. نوشتار حاضر درپی پاسخ به‌این پرسش است که اندیشه سید قطب چه دلالت‌های را پردازش می‌کند که با استناد به ‌آن فرایند خشونت‌گرایی در جهان اسلام افزایش یافته است؟. در اندیشة پسینی سید قطب مفاهیم و گزاره‌های وجود دارد که از ظرفیت بالای خشونت پروری برخوردار بوده و در مواردی آشکارا به استفاده از وسائل قهریه برای پیشبرد اهداف دعوت می‌کند. اثر مشهور وی «معالم فی الطریق»، نمونة از آثار وی است که به تعبیر خود سید قطب بسان مرامنامة برای اقلیت ایمانی ممتاز، به آنان خواهد آموخت که در شرایط فعلی چگونه عمل نمایند!. در بررسی و تحلیل اندیشه قطب آثار زیادی پدید آمده است که بیشتر جنبه نگرش مثبت به اندیشه‌های وی را القاء می‌کند و جنبه انتقادی به اندیشه وی اندک است. بنابراین نوشتار حاضر در چارچوب و روش دلالتی سعی در بازیابی اندیشه سید قطب با رویکرد انتقادی دارد که مسأله خشونت فزاینده در جهان اسلام بازتاب آن است. رهیافت دلالتی در بررسی اندیشه سید قطب، وجه التمایز این نوشتار با نمونه‌های مشابه است که بارویکرد انتقادی به اندیشه سید قطب نگارش یافته است. نتیجه حاصل از این رویکرد فهم ملموس از اندیشه سید قطب نشان می‌دهد که به عنوان نمونه در اشخاص و جریان‌های اسلامی خشونت گرا نمود واقعی یافته است. لینک مطالعه کامل مقاله: mte.journals.miu.ac.ir/article_5503.html

جمعه 27 خرداد1401 👇👇👇

معرفی مقاله درآمدی بر نظریه دینی در علم تاریخ نویسنده : میرمحمدی، دکتر سید ضیاءالدین نشریه: تاریخ اسلام ، تابستان 1391، سال سیزدهم- شماره 50 تمدن پژوهی در نظام علمی غرب، سابقه‌ای دیرینه دارد و چیستی تمدن اسلامی از این قاعده مستثنا نیست. هدف اصلی نگارش این مقاله، شناخت چیستی تمدن اسلامی براساس تنوع رویکردها است. با توجه به مفهوم شناسی تمدن با رویکردهای ماهیت نگر، تمایزنگر، علت‌نگر و تحلیل مفهومی و با توجه به برخی ویژگی‌های تمدن مانند نظام اجتماعی، این جهانی بودن، هماهنگی و همسویی عناصری آن، هویت و پویایی تمدن و سنخ شناسی مطالعات تمدنی در نظام علمی غرب، حداقل پنج رویکرد درباره چیستی تمدن اسلامی قابل استخراج است: رویکرد قائل به وحدت در عین تنوع تمدن اسلامی، رویکرد قائل به شأن استقلالی تمدن اسلامی، رویکرد قائل به شأن اسلامی - ایرانی و عاریه‌ای تمدن اسلامی، رویکرد قابل به جوهرة غیر تمدنی و فرهنگی آن‌چه تمدن اسلامی نامیده می‌شود؛ رویکرد قائل به جوهرة عربی داشتن تمدن اسلامی. این مقاله، با رویکرد منطقی – تاریخی و با روشی مبتنی بر استقراء تاریخی این پنج رویکرد را کاویده است.

معرفی کتاب تاریخ اندیشه وتمدن کتاب حاضر گفتارهایی‌ پیرامون «اندیشه و تمدّن» است که مباحثی را دربارۀ تحولات و تکامل تاریخی‌ اندیشه و تمدّن دنبال نموده و با دلایل علمی‌، تاریخی‌ و عینی اثبات می‌کند که تمدّن و پیشرفت انسانی‌ آن‌گونه که با ارج و ارزش انسانی‌ هماهنگ است تنها برآمده از تلاش و زحمات پیامبران الهی‌ بوده و آنانند که اندیشۀ انسانی‌ را پیش برده و جامعۀ انسانی‌ را از تاریکی‌‌های پندارها و پوچی‌‌ها رهانیده و به نور حق و آزادگی‌ رهنمون ساخته‌اند. در ابتدای این اثر کلیاتی در مورد فکر و ابعاد مختلف منطقی و فلسفی آن مطرح شده و مفهوم اندیشه از نظر دین و اقسام آن بررسی شده است. آنگاه تاریخچه‌ای از معرفت به ویژه معرفت دینی و فراز و نشیب‌های آن در ادیان مختلف توحیدی اعم از اسلام، مسیحیت، یهودیت و شرایع سایر انبیای الهی ارایه شده و نقش این ادیان در تأسیس تمدن‌های بشری مورد بحث و بررسی تاریخی قرار گرفته است. در همین زمینه نویسنده به تمدن‌سازی دین اسلام اشاره نموده و برخی از نسبت‌های ناروا به این دین را مورد نقد و ارزیابی قرار داده است. وی برای اثبات تمدن‌سازی اسلام به نمونه‌هایی از راهکارهای دین اسلام برای از بین بردن فقر، اصلاح کج‌اندیشی‌ها، اولویت‌بندی نیازها، مبارزه با ظلم و ستم و برخی از مسایل سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و اقتصادی اشاره نموده و برخی از تمدن‌های ایجاد شده توسط مسلمانان را معرفی کرده است. کتاب تاریخ اندیشه و تمدن، نوشته محمد صادقی تهرانی است که آن را نشر شکرانه در194 صفحه به چاپ رسانده است.

ریشه های شرقی تمدن غربی عصری که ما در آن زندگی می‌کنیم زمانه سیطره و حضور همه‌جانبه تمدن غرب است. تمدنی که برخی از اندیشمندان معتقد هستند که ریشه‌هایش به خود (یونان باستان) برمی‌گردد. روایت اروپامحورانه از چرایی و چگونگی ظهور این تمدن مشهورترین و غالب‌ترین روایت است؛ اما در این میان برخی روایت‌های دیگر ارائه می‌دهند. «غرب شرقی» روایتی است که دکتر هابسون آن را در کتاب خود روایت می‌کند. کتاب دارای سیزده فصل به همراه پیشگفتارهایی از نویسنده و مترجم است. دو پیوست نیز توسط مترجم بدان افزوده شده است. همچنین مترجم به دلیل «اهمیت نقش ایران در شکل‌گیری تمدن اسلامی و بلکه جهانی و سهم ایرانیان در این زمینه» در پاره‌ای موارد به ذکر مطالب توضیحی در پاورقی پرداخته است. معادل تاریخ هجری برای تاریخ‌های میلادی برای درک بهتر خوانندگان فارسی‌زبان از وقایع جهانی که به ترجمه کتاب افزوده شده است. البته این کتاب سال 1387 با عنوان «ریشه‌های شرقی تمدن غرب» از سوی دانشگاه تهران با ترجمه موسی عنبری و مسعود رجبی به چاپ رسیده است. نویسنده کتاب، هدف خود از نگارش کتاب را این‌گونه بیان می‌کند «هدف اصلی من در این کتاب، ارائه طرحی کلی برای ترسیم تصویری جایگزین (آلترناتیو) و بعد ارائه شواهد کافی جهت زیر سؤال بردن اصول فکری و رهیافت اروپا محوری است.» در فصل اول کتاب با عنوان «رد افسانه اروپامحورانه غرب ناب» نویسنده به چگونگی شکل‌گیری پایه‌های تفکر اروپامحوری بر اساس نظریه‌های حاکم در مورد پیدایش و ظهور غرب می‌پردازد. وی بیان می‌کند که این نظریه‌ها نگاهی شرق‌شناسانه دارند حتی کارل مارکس که از سرسخترین منتقدان نظام سرمایه‌داری محسوب می‌شود نیز غرب را فاعل فعال جهان پیشرفته معرفی می‌کند. وی معتقد است اروپا محوری توهمی بیش نیست و تمدن غرب، ناب و مستقل نیست. طرح پرسش‌ها و سوالات نابجا و نادرستی مانند «در غرب چه بود که موجب پیشرفت و موفقیت آن در رسیدن به نظام نوین مبتنی بر سرمایه‌داری (مدرنیته کاپیتالیستی) شد؟ و در شرق چه بود که مانع پیشرفت و موفقیت آن در این زمینه شد؟ سوالاتی بودند که باعث شد دانشمندان اروپامحور راه اشتباهی را در پیش گرفتند و به پاسخ‌های دلخواه خود برسند. جانسون با استفاده از مفهوم «غرب شرقی» تلاش می‌کند که روایت خود را از ظهور غرب توضیح دهد. درواقع، محور و موضوع اصلی کتاب جدال میان دو اندیشه اروپامحورانه و ضد اروپامحورانه است. دکتر هابسون اعتقاد دارد که «شرق در طی انجام دو فرایند اساسی امکان ظهور غرب را فراهم نمود: فرایند انتشار/ جذب و فرایند تصرف ]منابع و دارایی‌ها[» فصول بعدی کتاب سیر و سفری به شرق است برای کشف جهان و دنیای ناشناخته شرق. به منظور بررسی میزان سهم شرق در تمدن غرب مهم ترین حوزه‌های شرق یعنی خاورمیانه اسلامی، شمال آفریقا، هند، ژاپن، جنوب شرق آسیا و چین مورد بررسی قرار گرفته است.

بایسته های تحقق علوم انسانی متناسب با تمدن نوین اسلامی نویسنده مسئول : شیرزاد، علیرضا ؛ نویسنده : الهامی، علی ؛ مجله : تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی » بهار 1400 - شماره 42 پژوهش حاضر با هدف تبیین بایسته های علوم انسانی به عنوان یکی از پایه‌های فکری در ایجاد تمدن نوین اسلامی و بررسی وظایف اندیشمندان مسلمان با روش توصیفی – علّی سامان گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بخشی از بایسته‌ها جنبه مقدماتی داشته که عبارتند از: «هویت‌بخشی به دانشمندان مسلمان» که مانع نگاه پرستش‌گرایانه به جلوه‌های مادی تمدن غربی است، «وحدت و انسجام میان اندیشمندان اسلامی» که با ترویج مفهوم «امت» و اندیشه منجی (عج) صورت می‌پذیرد و «توانایی فهم متون عربی اسلامی» که سبب شناخت عمیق قرآن و احادیث در جهت تولید علم می گردد. بخش دیگر بایسته‌ها، به مرحله أخذ علم مرتبط بوده که عبارتند از: «تولید علم با اتکای بر مبانی اسلامی» و «نظام سازی بر اساس علوم انسانی اسلامی» که بر اساس مبانی اسلامی، نظام‌های منسجم که متشکل از گزاره‌های دینی است ایجاد می شود.

هر دینی بر اساس آموزه‌های دیدگاهی خود، پیروان خود را به زندگی کردن به سبک و شیوه‌ای متناسب با جهان‌بینی مورد نظر خود ترغیب می‌کند. سبک زندگی بر اساس جهان‌بینی دینی را می‌توان «سبک زندگی دینی» نامید. در این تحقیق برای به دست آوردن نظریه زمینه‌ای سبک زندگی به ظاهر آیات قرآن و روایات مرتبط و به تفسیر ایات برای تایید و مستند کردن آن (سنجش اعتبار و پایایی نتایج) مراجعه می‌شود. کتاب حاضر در خصوص الگوی سبک زندگی اسلامی با رویکرد قرآنی تهیه و به رشته تحریر درآمده است. این اثر ابتدا مفهوم شناسی و روش‌شناسی را تحقیق نموده و نظریه‌های سبک زندگی را بیان کرده و ادبیات نظری تحقیق را بازخوانی می‌نماید. سپس نگارنده مقوله‌های سبک زندگی را تبیین کرده و عوامل زمینه‌های سبک زندگی اسلامی و مؤلفه‌های فردی و اجتماعی آن را واکاوی می‌کند. در خاتمه ویژگی سبک زندگی اسلامی را با توجه به راهکارهای گسترش این نوع سبک زندگی موردبازنگری قرار می‌دهد. پیامدهای سبک زندگی اسلامی از موضوعات مهم و قابل‌تأمل در این مجموعه محسوب می‌شود. نویسنده کتاب، مجید کافی است و انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه آن را منتشر کرده است.

نقش دین در تمدن سازی نویسنده : رکابیان، رشید مجله : سیاست متعالیه » زمستان 1400 - شماره 35 دین حقیقتی متعالی و مجموعه‌ای از قوانین و برنامه‌هاست که غایت آن تکامل و کامیابی بشر است وتمدن عبارت است از برقراری نظم و هماهنگی در روابط انسان‌های یک جامعه که باعث رشد و کمال جامعه می شود. تمدن نیز مقوّماتی دارد که اگر این مقوّمات (فرهنگ، خردمندی ، تشکیل حکومت، گسترش علوم، توسعه اقتصادی(ثروت) ازعوامل سازنده تمدن به شمار می‌آیند).موجود باشند تمدن پدید می گردد. دین بوسیله انبیای الهی این مقوّمات را باجامعه سازی به درون جامعه نهادینه کرد وتوسعه داد که باتوسعه این مقوّمات تمدن ایجادشد. به تاَسی ازمطلب مذکوراین تحقیق به این سؤال جواب می دهد که دین چه نقشی درایجادتمدن داشته است؟فرضیه تحقیق باروش توصیفی تحلیلی جواب می دهد: همه ادیان الهی برای رشد وکمال انسان آمدندورشد وکمال انسان دردوبعد مادی ومعنوی تجلی پیدا می کند ودین برهردوبعد تاکید دارد . براین اساس دین پایه گذار تمدن هاشد. فرضیه تحقیق باروش توصیفی تحلیلی جواب می دهد: همه ادیان الهی برای رشد وکمال انسان آمدندورشد وکمال انسان دردوبعد مادی ومعنوی تجلی پیدا می کند و دین برهردوبعد تاکید دارد . براین اساس دین پایه گذار تمدن ها شد. لینک مطالعه: https://www.magiran.com/paper/2427259

نقش و تأثیر فرهنگ و تمدن ایرانی بر فرهنگ و تمدن اسلامی با فتح ایران به دست اعراب مسلمان و گسترش آن به سایر نقاط جهان ملل و اقوام گوناگونی در تحت سیطره و قلمرو دولت اسلام قرار گرفتند و دولت بزرگ اسلامی را تشکیل دادند. ایرانیان گر چه از لحاظ سیاسی شکست خوردند و سرزمینشان زیر سلطه اعراب مسلمان در آمد اما از آنجا که آنان دارای فرهنگ و تمدنی کهن و غنی بودند نه تنها از لحاظ معنوی شکست خوردند بلکه به زودی خود را بازیافته و از شوک ناشی از فروپاشی دولت شان خارج شده و میراث گران‌بهای فرهنگی و تمدنی خود را در پرتو آیین جدید با جلوه و غنای بیشتری عرضه کرده و تکامل بخشیدند با روی کار آمدن عباسیان که به یاری ایرانیان بر مسند خلافت نشستند ایرانیان بیش از گذشته با نفوذ در دیوان و دستگاه آنان نقش و تاثیر خود را به اشکال و شیوه های گوناگون در فرهنگ و تمدن اسلامی بر جای گذاشته و باعث رونق فرهنگ و تمدن اسلامی شدند. علاقه و تمایل نویسنده کتاب به مطالعه و پژوهش در حوزه فرهنگ و تمدن و نقش حساس آن باعث نگارش این کتاب شده است کتاب فوق دردو بخش در 8 فصل نگارش یافته است. بخش اول با عنوان نقش سیاسی ایرانیان در تمدن اسلامی دارای 5 فصل، بخش دوم با عنوان نقش علمی ایرانیان دارای 3 فصل است. نویسنده کتاب سید محی الدین خلخالی از و انتشارات آرمان پژوهان آن را در سال ۱۴۰۰ به نشر رسانده است.

بررسی و تحلیل هستی‌شناسی در فرهنگ و تمدن نوین اسلامی نویسنده : پوراسیاب دیزج، روح اله ؛ شمشیری، محمد رضا ؛ نویسنده مسئول : واعظی، سید حسین ؛ مجله : فقه و تاریخ تمدن » تابستان 1398 - شماره 61 فرهنگ و تمدن اسلامی به دلیل اتصال به عالم وحیانی و قرآنی و روایی، دارای غنای محتوایی بی‌بدیلی است که می‌تواند تمامی انسان‌ها را در هر زمان و هر مکان و با هر شرایطی تا قیامت هدایت نموده و سعادت دنیا و آخرت ایشان را تضمین نماید. از سوی دیگر نقش بی‌نظیر فلسفه اسلامی به عنوان پشتوانه عقلانی و معرفتی فرهنگ و تمدن اسلامی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است. حال بایستی توجه نمود که در آینده، نقش هستی‌شناسی فلسفه اسلامی در طراحی مبانی نظری فرهنگ و تمدن نوین اسلامی که بارها مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی است، چگونه است؟ فلسفه اسلامی با رویکرد هستی‌شناسانه خود به مبانی نظری فرهنگ و تمدن نوین اسلامی ورود نموده و بصورت کامل و دقیق تبیین می‌نماید و بر این اساس، شاکله حیات طیبه بشری را طرح‌ریزی می‌کند. به عبارت دیگر حل این مهم، باعث رفع همه مشکلات کاربردی فرهنگی و تمدنی نوین اسلامی می‌گردد، چرا که مباحث رفتاری و عملی رابطه مستقیم و تنگاتنگی با مباحث نظری دارد و از آن متأثر است. این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل هستی‌شناسی فلسفه اسلامی در فرهنگ و تمدن نوین اسلامی و با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال نشان دادن نقش مهم و حیاتی هستی‌شناسی فلسفه اسلامی به‌ عنوان مباحث نظری فرهنگ و تمدن نوین اسلامی است. یافته‌های پژوهش عبارتند از عملیاتی نمودن مباحث نظری دقیق و عمیق هستی‌شناسی فلسفه اسلامی در فرهنگ و تمدن نوین اسلامی. فلسفه با ورود خود به عالم اسلام، دست‌خوش تغییر و تحوّل و تکامل گردید و پس از آن، بر عرصه‌های گوناگون فرهنگ و تمدن اسلامی تأثیر گذاشت. ازجمله نقش‌های فلسفه در تمدن اسلامی را می‌توان نیازمندی تمدن به فلسفه در تمییز حقیقت از غیر حقیقت، تأثیر فلسفه در دین، تأثیر فلسفه در اخلاق، تأثیر فلسفه در عرفان، تأثیر فلسفه بر سیاست و تبیین مدینة فاضله و تأثیر فلسفه در کلام دانست. حیات تعقلی و فلسفی مسلمانان مقارن با ظهور اسلام و تشکیل حکومت اسلامی است. قرآن کریم توجه بسیاری به حیات طیبه عقلانی دارد و سراسر قرآن مملو از استدلالات فلسفی است. از طرفی دیگر سیره معصومین (علیم‌السلام) نیز مؤید این مطلب است و ایشان در حیات نورانی خود بارها و بارها براهین عقلانی متفاوتی ارائه نموده اند. مسلمین با هنر خود توانستند فلسفه یونان را بومی سازی نموده و از نورانیت قرآن و عترت استفاده نموده و پایه‌گذار فلسفه اسلامی باشند که درخشش کرد. لینک مطالعه کامل: http://jhc.sinaweb.net/article_680360.html

مسلمانان نزدیک به چهارده قرن در جنوب آسیا حضور داشته‌اند و چهل درصد از جمعیت انبوه ساکن در این منطقۀ وسیع جهان از این دین پیروی می‌کنند. سهم مسلمانان در میراث فرهنگی شبه قاره چشمگیر است. این کتاب شرحی جامع از تاریخ اسلام در هند ارائه می‌دهد که دربرگیرندۀ جنبه‌های سیاسی، اجتماعی اقتصادی، فرهنگی و اندیشه‌ورزی مسلمانان است. نویسنده با استفاده از یک چارچوب کرونولوژیکال (وقایع نامه‌نگارانه/ ذکر وقایع به ترتیب تاریخی) از نخستین روزهای حضور اسلام تا به امروز (دهۀ نخست هزارۀ دوم) و رخدادهای مهم را بازگو می‌کند. تمرکز بحث بر نحوۀ تلاش مسلمانان برای دستیابی، حفظ و اعمال اقتدار سیاسی خود، بحران هویت و تزلزل اعتماد به نفس مسلمانان با ورود استعمار غرب به شبه‌قاره، و سرانجام ترکیب و درهم‌آمیزی هندوییزم و اسلام در حیات و زندگی روزمرۀ هندیان مسلمان است. در متن این کتاب، واژۀ جنوب آسیا به سه کشور هند، پاکستان و بنگلادش اطلاق می‌شود. کشورهای دیگری در جنوب آسیا وجود دارند، اما این کتاب به طور خاص به تاریخ مسلمانان در این سه کشور می‌پردازد. واژۀ «شبه قارۀ هند» معنی سیاسی ندارد و فقط توصیف منطقۀ جغرافیایی خاص‌تری در جنوب آسیاست که سه کشور مذکور را دربر می‌گیرد. واژۀ هند در این کتاب به طور گسترده‌ای به دو مفهوم به کار می‌رود؛ نخست به تمدن و فرهنگ فراگیر در ناحیه‌ای با قدمتی چندهزارساله اشاره می‌کند که اقوام گوناگون شبه قاره از طریق دین، هنر، ادبیات یا آداب و رسوم هویتی هماهنگ یافته‌اند. هند سیاسی ملتی نو است؛ اما هند فرهنگی تمدن منطقه‌ای باستانی است. دوم با ظهور قدرت بریتانیا از اواسط سدۀ هجدهم، هند همچنین یک واژۀ مشخص و شناخته‌شده در متون تاریخی و سیاسی سراسر دنیا شد. واژۀ «تمدن اسلامی» عموماً به پیشرفت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به‌دست‌آمده توسط مسلمانان در روزهای اوج امپراتوری اسلامی تحت حکومت سلسله‌های اموی و عباسی بین سده‌های دوم تا چهارم / هشتم تا دهم اطلاق می‌شود. واژۀ «قدرت» در عنوان فرعی به حکومت سلاطین مسلمان و والیان آنها بر نواحی متعدد جنوب آسیا در سده‌ها بسیار اشاره دارد. اوج دورۀ نفوذ آنان از اواسط سدۀ دهم / شانزدهم تا اواخر سدۀ یازدهم / هفدهم است که طی آن چهار امپراتور بزرگ تیموری در عمل بر سراسر شبه قاره حکم راندند. وجود نقشه‌ها، تصاویر، جداول سلسله‌های پادشاهی مسلمان هند در انتها و پیوست‌هایی در پایان هر فصل به انتقال بهتر محتوای اثر یاری رسانده است. نویسندۀ کتاب، بورجور آواری، پژوهشگر افتخاری در دانشگاه متروپولیتن منچستر است. او روایت خود را به خوبی و روانی و به نحو دلپذیری بیان می‌کند. وی که از پارسیان هند است، در 1938 در هند زاده شده است. فضای پرشور سیاسی در میان جامعۀ مهاجر هندیان را به هنگام اعلام استقلال هند تجربه کرده و به یاد دارد. او با مطالعۀ روشمند وقایع تاریخی و تدریس تاریخ به مدت 26 سال در انگلستان و سپس مناسبات دوستانه‌ای که با فرهیختگان مسلماغن مقیم انگلستان برقرار کرده، بر این پیش‌داوری‌ها غلبه کرده و کوشیده است در این کتاب بی‌طرفانه و با درک محدودیت‌ها و آرزوهای جناح‌های مختلف هند و قله‌های فکری گوناگون در درون جامعۀ مسلمانان شبه قاره گزارش و تحلیلی بی‌طرفانه و دقیق از موضوع مطالعه خود ارائه دهد. کتاب در دو پیشگفتار و یازده فصل تدوین شده است. دورۀ تسلط اعراب (600 تا 1000 میلادی)، قدرت ترک و فرهنگ ایرانی در عصر انتقال، سلطنت دهلی در اوج، مراکز جدید قدرت و فرهنگ اسلامی، استیلای تیموریان: اکبر و جانشینان او، عصر فروپاشی شاهنشاهی تیموری، مسلمانان در دورۀ کمپانی شرقی، نخستین نشانه‌های مدرنیتۀ اسلامی در حکومت راج، اتحاد یا جدایی؟ معمای مسلمانان در پایان حکومت راجگ و سخن آخر ـ چالش‌های تازه در شبه قاره‌ای ازهم‌گسیخته (1947 ـ 2011) عناوین یازده گانه فصول کتاب را تشکیل می دهد. نویسنده کتاب برجور آواری و مترجم آن افسانه منفرد است. نشر اختران آن را منتشر کرده است.

بررسی مولفه‌های تمدن‌ساز در تاریخ اسلام از منظر محمد عابد جابری نویسنده : نظری، داریوش ؛ شاهرخی، سید علاءالدین ؛ گراوند، مجتبی ؛ نادری، ثمانه ؛ مجله : علم و تمدن در اسلام » زمستان 1400 - شماره 10 پس از ضعف تمدن اسلامی و در مقابل شروع فرآیند رشد و توسعه در کشورهای غربی، متفکران اسلامی به موضوع تمدن، چیستی و عوامل تاثیرگذار در آن بیشتر از همیشه توجه کرده و در قیاس با تمدن غربی رویکردهای جدیدی نسبت به تحولات جوامع اسلامی و شاخص های تمدن ساز آن مطرح کرده اند. محمد عابد جابری از اندیشمندان و متفکران معاصر است که تحت تاثیر روند تحولات جوامع غربی به تحلیل و بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی تاریخ اسلام پرداخته است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای، به این سوال اصلی پرداخته است که مولفه های تمدن ساز از دیدگاه جابری کدام است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که جابری در بررسی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی به نقش کلیدی سه عنصر، غنیمت و قبیله عنایت دارد و درصدد است با رویکردی انتقادی به تحلیل تحولات سیاسی معاصر جهان اسلام بپردازد. از دیدگاه جابری راهکار پیشرفت جوامع اسلامی در گرو فهم مقتضیات زمانه، سازگاری با مفاهیم دنیای مدرنیته مانند دموکراسی، نوگرایی و عقل سیاسی است. لینک کامل مقاله: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1851080

تمدن اسلامی یکی از طلایی ترین تجربه‌های بشری است. اما قبول بی‌چون‌وچرای یک تمدن نوین اسلامی در دوران مدرن آسان نیست. آیا امروز هم امکان دارد که بر پایۀ همان آموزه ها و آن تجربۀ طلایی، تمدنی نوین بسازیم که در آن نه از تعالی مضامین اسلام کاسته شود، نه از درک و پاسخ به پیچیدگی‌های این زمانه ناتوان بمانَد؟ این اثر در پی پاسخ به این امکان و چگونگی است. کتاب «در آستـانه تمدن؛ ظرفیت های تمدنی اسلام برای احیای تمدن اسلامی در دوران معاصر» دارای هفت فصل است که عناوین آن عبارتند از: فصل اول: پیش‌نیازهای تمدن‌سازی،فصل دوم: ویژگی‌های دوران معاصر،فصل سوم: ظرفیت‌های بنیادین اسلام برای تمدن‌سازی اسلامی،فصل چهارم: ظرفیت‌های فکری ـ معرفتی اسلام برای تمدن‌سازی،فصل پنجم: ظرفیت‌های فرهنگی ـ تربیتی اسلام برای تمدن‌سازی،فصل ششم: ظرفیت‌های سیاسی ـ اجتماعی اسلام برای تمدن‌سازی،فصل هفتم: چگونگی به‌کارگیری ظرفیت‌ها در تمدن‌سازی اسلامی. کتاب «در آستـانه تمدن؛ ظرفیت های تمدنی اسلام برای احیای تمدن اسلامی در دوران معاصر» نوشته محمد بهمنی و با نظارت علمی ابوذر مظاهری توسط مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا و با مشارکت موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) توسط انتشارات آفتاب و توسعه (ناشر اختصاصی مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا) منتشر شده است.

جلسه دفاع رساله دکتری رشته تاریخ تمدن اسلامی در گروه تاریخ تمدن اسلامی مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن با عنوان « تبیین ونقد تمدنی شیخ محمد عبده» نوشته «علی اکبرعلیزاده» 5 شنبه 10/6/1401 در اتاق جلسات مجتمع تاریخ برگزار گردید. دکتر علی بیات راهنما و دکترسید علیرضاعالمی مشاور این رساله بودند. داوری این رساله را هم دکتر سید رضا مهدی نژاد، دکتر علی الهی و دکتر سیدضیاالدین میرمحمدی انجام دادند. این رساله با طرح این موضوع و سوال اساسی که «مشخصات و ویژگیهای خوانش تمدنی محمد عبده چیست و چه نقدهای بر آن وارد است؟» به روش توصیفی- تحلیلی متنی به بررسی و نقد نظریه، آراء و راهکارهای تمدنی وی پرداخته است. در نهایت به این نتیجه دست یافته است اینکه آراء و راهکارهای تمدنی عبده فاقد معیارهای علمی دقیق، فاقد انسجام، نظم منطقی، عدم واقع نگری و خصوصا رویکرد سلفی است و در نتیجه ناکارآمد در حل برون رفت جهان اسلام از عقب ماندگی تمدنی بوده است. رساله در 4 فصل تدوین شده است. کلیات و مفاهیم اساسی، زمینه ها و عوامل مؤثر بر خوانش تمدنی عبده، ماهیت خوانش تمدنی عبده و ارزیابی و نقد خوانش تمدنی عبده عناوین فصل های چهارگانه این رساله را تشکیل داده اند. رساله با درجه عالی و نمره 25/18 پذیرفته شد. # گروه تاریخ تمدن اسلامی و تاریخ معاصر جهان اسلام

🔹در ١٩٩٥ حمد بن خلیفه پدرش را در کودتایی آرام خلع کرد و جایگزین او شد. گویی حمد خود در دوران جوانی تحت تربیت اساتیدی اخوانی بوده است. او پس از به‌قدرت رسیدن دست به اقداماتی گسترده و پرریسک برای توسعۀ قدرت قطر زد که یکی از آنها همکاری با اخوان بود. تقریبا از همین زمان رشد چشمگیر درآمدهای نفتی و گازی قطر آغاز شد، به‌طوری‌که تولید ناخالص آن از حدود ۸ میلیارد دلار در این مقطع تا نزدیک ۲۰۰ میلیارد دلار در مقطع کنونی اوج گرفته است. لذا طبیعی بود که آل ثانی جای آل سعود و امارات را در تأمین مالی اخوان پر کند. 🔹در سال ۱۹۹۶ همزمان با اوج گرفتن درگیری اسلام‌گرایان با نظم حاکم منطقه، شبکۀ الجزیره با حمایت امیر قطر تأسیس شد. الجزیره از همان ابتدا کاملاً سمت‌وسوی اخوانی گرفت. قرضاوی، که گفته می‌شود جزو حلقۀ افراد نزدیک به امیر حمد است و روابط نزدیکی نیز با وضاح خنفر مدیر شبکه و عضو سابق اخوان المسلمین اردن دارد، کمی بعد ستاره برنامۀ الشریعة و الحیاة شد؛ برنامه‌ای که ۴۰ تا ۶۰ میلیون مخاطب برای آن، در مقطع یادشده تخمین زده شده و مهم‌ترین منبر برای بسط نسخۀ وسطی مد نظر قرضاوی در جهان اسلام است. این نحوه از برنامه‌های مذهبی ماهواره‌ای، باز هم ابتکار عملی بود که قرضاوی در آن سبقت می‌گرفت و بعدها علمای سلفی و دیگران نیز به این روش روی آوردند، اما هیچ‌گاه موفقیت چشمگیر الشریعة و الحیاة را کسب نکردند. 🔹نشانه‌های دیگر رویکرد اخوانی الجزیره در حمایتش از طالبان و تبدیل شدنش به کانال اصلی ارتباطی منتقدان اسلام‌گرای حکام عرب و سلطه غرب، از جمله القاعده و حماس و حتی حزب‌الله قابل مشاهده است. مسیری بی‌رقیب و جذاب که در بستر فضای طوفانی نیمۀ دوم دهۀ نود، منتهی به واقعۀ ۱۱ سپتامبر، الجزیره را تبدیل به پربیننده‌ترین کانال خبری عربی و بهترین بستر برای ترویج نگرش شاگردان قرضاوی کرده است. 🔹قرضاوی در ۱۹۹۷ مجلس الاوروبی للافتاء و البحوث را تأسیس کرد و خود به شکل انتخابی به ریاست آن منصوب شد. بدین‌ترتیب حدود چهل سال بعد از نشر کتابش الحلال و الحرام علاوه‌بر مفتی قطر و اخوان، عنوان مفتی مسلمانان ساکن غرب را نیز از آن خود کرد. همچنین با تأسیس سایت شخصی‌اش در این سال، باز هم در ایجاد سبکی جدید در ارتباط با مخاطب، بر همسلکانش پیش‌دستی کرد. 🔹در ۲۰۰۴ اتحاد جهانی علمای مسلمان را تأسیس نمود و باز خود به ریاست آن رسید. این مقطع اوج فعالیت‌های تقریبی او محسوب می‌شود. رویکردی که بیشترین بروز خود را در جنگ ۲۰۰۶ #حزب‌الله با اسرائیل نشان داد، و قرضاوی در قامت مهمترین صدای حامی حزب‌الله در جهان اهل‌سنت ظاهر شد. 🔹سال ۲۰۰۶ سطح تأثیرگذاری قرضاوی و همراهانش به اوج می‌رسد. قلع‌وقمع دو مدعی تحول در جهان عرب، یعنی القاعده در افغانستان و صدام در عراق، توسط ایالات متحده رخوتی نسبی را در فضای #اسلام‌گرایان اصلاح‌طلب ایجاد کرده بود. در چنین شرایطی حماس، شاخه اخوان در فلسطین و یکی از نزدیکترین مجموعه‌های آن به قرضاوی، موفق شد در سرزمین‌های اشغالی پیروز انتخابات پارلمانی شود و قدرت را دست کم در نوار غزه به‌دست گیرد. هم‌زمان جنگ ۳۳ روزه و حمایت جدی اخوان از حزب‌الله و منتهی شدن آن به پیروزی، هیجان عمیقی در فضای اسلام‌گرایان ایجاد کرد. در این دوره میدان‌داری قطر و قرضاوی در جهان عرب و افکار عمومی آن کاملاً مشهود است. چهار سال زمان زیادی برای ثمر دادن این دوره در قالب انقلاب‌های عربی نبود. انقلاب‌هایی که اخوان را از موضع اپوزیسیون به سطح حاکمیت سیاسی رساند. این بار باز هم این نزدیک‌ترین یاران قرضاوی بودند که به‌قدرت می‌رسیدند. مرسی و غنوشی هر دو جزو اخوانی‌هایی هستند که سال‌ها در غرب بوده‌اند و بر این اساس نزدیک‌ترین روابطشان با شاخۀ غربی اخوان و قرضاوی است. 🔹در ۲۰۱۳ نسخۀ اخوانی حاکمیت متزلزل شد. عمل‌گرایی منجر شد به میزان مسامحه‌ای که اخوان در التزام به اصولش، همچون مبارزه با اسرائیل و ایستادن در برابر تمدن غرب و وحدت اسلامی به خرج داد، در مورد منافع گروهی‌اش سخت‌گیری کند. رویه‌ای که مصری‌ها یک سال بیشتر تحملش نکردند. با سقوط پایگاه مصر زنگ خطر در تونس و حتی قطر نیز به صدا درآمد. اخوان قطعاً به پایان نرسیده اما مدتی باید در محاق سیاست‌های خود را بازبینی کند. @dolatedin

به بهانه درگذشت شیخ یوسف القرضاوی 🔹یوسف القرضاوی که پدر معنوی #اخوان المسلمین به شمار می‌رفت، متولد سال ۱۹۲۶ در یکی از روستاهای حومه محله الکبری در استان غربی مصر بود. 🔹وی یکی از تئوریسین‌های اصلی جریان موسوم به الوسطیة و تربیت‌شده مدرسهٔ حسن البنا و اخوان المسلمین بود که به دلیل کتاب‌هایش و برنامه‌های دینی تلویزیونی و موضع‌گیری علیه برخی از حکام عرب و سران کشورهای غربی بسیار مشهور شد. 🔹موسس اتحادیه جهانی علمای مسلمان از خیزش مردم در تونس، مصر ،یمن، لیبی و ... حمایت کرده‌ بود و در قطر به سر می‌برد. 🔹دهۀ شصت شاهد آغاز رشد سریع درآمدهای نفتی و گازی #قطر بود. اساسا قطر پس از این رشد درآمدی چشمگیر بود که از یک امارت بدوی تبدیل به دولتی مدرن شد. حتی در همین دهه قطر وزارت اقتصاد و سایر نهادهای دولتی‌اش را تشکیل داد، و این امر مصادف بود با ورود مهمانان ناخواندۀ اخوانی. 🔹#قرضاوی در سال ٦١ در پی فشارهای شدید ناصر همراه با برخی چهره‌های اخوانی همچون احمد العسال و شیخ عبدالمعز عبدالستار راهی قطر شد. شیخ شلتوت او را برای تدریس در یکی از مدارس دینی متوسطه در قطر فرستاد که آن مدرسه خود به یکی از مراکز تولید جوانان اخوان‌گرا در دوحه مبدل گردید. گفتنی است به‌عکس فضای مغرب عربی که عمدتا متأثر از جریان‌های چپ شده بود، حاکمان شبه‌جزیره و خلیج فارس، مذهبی بوده و حضور عالمان معتبر الازهری با گرایش‌های #سلفی را در منطقۀ خود مغتنم می‌شمردند. از این رو اخوانی‌های فراری به این نقاط، به‌سرعت در سیستم آموزشی و نهادهای مذهبی جذب می‌شدند. به‌همین‌جهت بود که پیش از قرضاوی، زمانی که عبدالبدیع الصقر، از نخستین مهاجران اخوانی، وارد قطر شد تشکیل وزارت معارف نیز به او سپرده شد. 🔹جامعۀ کوچک قطر به‌سرعت توسط دعات اخوانی همچون قرضاوی که با چراغ خاموش در حال نفوذ در بدنۀ جامعۀ مذهبی قطر بودند، اثر پذیرفت و رویکرد دینی وسطی ایشان تبدیل به رویکرد غالب گشت. با اینکه در اخوانیزه شدن قطر هفت نفر به‌عنوان عاملین اصلی معرفی می‌شوند، نقش محوری قرضاوی در این مرحله مورد اتفاق است؛ برخی موفقیت #اخوان در قطر را به سبب معرفی ویرایشی از اخوان می‌دانند که در عقیده و عبادات سلفی، اما در تفکر اخوانی هستند و همچنین درون منطقۀ خلیج فارس راهبرد دعوت را جایگزین تشکیلات‌سازی کرده‌اند. ویرایشی که باب طبع حکام خلیج فارس بود و ایدئولوگ اصلی آن قرضاوی به شمار می‌آید؛ به حدی که اخوانی‌های خلیج فارس از اطلاق نام اخوان المسلمین بر خود ابا دارند و نام «وسطیین» یا «شاگردان قرضاوی» را برای خود ترجیح می‌دهند. 🔹قرضاوی در ١٩٩٠ اسلام آنلاین را با حمایت خاندان سلطنتی قطر تأسیس کرد. شاید بتوان ادعا کرد که این سایت اولین پایگاهی است که در شبکه وب برای نشر معارف اسلامی ایجاد شده است و سابقه و کیفیت آن باعث موفقیت چشمگیر آن در فضای مجازی شد رویکرد نگاه به غرب می‌تواند علت سبقت قرضاوی در استفاده از ابزارهای مدرن برای ارتباط با مخاطب خود تحلیل شود؛ اما استفاده از این ابزارها در منطقۀ اسلامی نیز مخاطبان زیادی از نسل جوان برای او گرد آورده، و بقیه جریانات دینی را نیز مجبور به پیروی از این روش برای عقب نماندن از قافله کرده است. 🔹دهۀ نود شاهد موج سوم مهاجرت اخوانی‌ها به قطر، به‌ویژه از سعودی، به‌علت درگیر شدن طرفین در موضوع کویت بود. آنگاه که آل سعود دریافت پیوند تفکر اخوانی با #سلفیت تندرو داخلی معجونی خطرناک به نام القاعده را ایجاد می‌کند، شروع به اخراج چهره‌های اخوانی فعال و صاحب منصبی نمود که بسیاری از آنان در قطر مأمن خوبی برای خود یافتند.

اطلاعیه کارگاه رساله نویسی

قابل توجه قبول شدگان آزمون خرداد ماه منابع مصاحبه رشته‌های تاریخ معاصر جهان اسلام و تاریخ تمدن اسلامی: 👇👇👇👇👇👇 ۱. مقطع کارشناسی ارشد رشته تاریخ تمدن اسلامی کتاب کلیات تاریخ تمدن و فرهنگ اسلامی، محمد رضا کاشفی ۲. مقطع کارشناسی ارشد رشته تاریخ معاصر جهان اسلام کتاب جنبش های اسلامی معاصر، دکتر سید احمد موثقی. ۳. مقطع دکتری رشته تاریخ معاصر جهان اسلام الف: خاورمیانه معاصر، دکتر مهران کامروا، ترجمه محمد باقر قالیباف ب: سیر تحول جنبش‌های اسلامی، دکتر حمید احمدی طلاب محترم نسبت به مطالعه منابع مصاحبه اهتمام بورزند. در ضمن مصاحبه روز سه‌شنبه تاریخ ۱۲ تیر ماه برگزار می‌گردد. ساعت دقیق حضور متعاقباً به صورت تلفنی و پیامکی اطلاع رسانی خواهد شد.