به بهانه درگذشت شیخ یوسف القرضاوی
🔹یوسف القرضاوی که پدر معنوی #اخوان المسلمین به شمار میرفت، متولد سال ۱۹۲۶ در یکی از روستاهای حومه محله الکبری در استان غربی مصر بود.
🔹وی یکی از تئوریسینهای اصلی جریان موسوم به الوسطیة و تربیتشده مدرسهٔ حسن البنا و اخوان المسلمین بود که به دلیل کتابهایش و برنامههای دینی تلویزیونی و موضعگیری علیه برخی از حکام عرب و سران کشورهای غربی بسیار مشهور شد.
🔹موسس اتحادیه جهانی علمای مسلمان از خیزش مردم در تونس، مصر ،یمن، لیبی و ... حمایت کرده بود و در قطر به سر میبرد.
🔹دهۀ شصت شاهد آغاز رشد سریع درآمدهای نفتی و گازی #قطر بود. اساسا قطر پس از این رشد درآمدی چشمگیر بود که از یک امارت بدوی تبدیل به دولتی مدرن شد. حتی در همین دهه قطر وزارت اقتصاد و سایر نهادهای دولتیاش را تشکیل داد، و این امر مصادف بود با ورود مهمانان ناخواندۀ اخوانی.
🔹#قرضاوی در سال ٦١ در پی فشارهای شدید ناصر همراه با برخی چهرههای اخوانی همچون احمد العسال و شیخ عبدالمعز عبدالستار راهی قطر شد. شیخ شلتوت او را برای تدریس در یکی از مدارس دینی متوسطه در قطر فرستاد که آن مدرسه خود به یکی از مراکز تولید جوانان اخوانگرا در دوحه مبدل گردید. گفتنی است بهعکس فضای مغرب عربی که عمدتا متأثر از جریانهای چپ شده بود، حاکمان شبهجزیره و خلیج فارس، مذهبی بوده و حضور عالمان معتبر الازهری با گرایشهای #سلفی را در منطقۀ خود مغتنم میشمردند. از این رو اخوانیهای فراری به این نقاط، بهسرعت در سیستم آموزشی و نهادهای مذهبی جذب میشدند. بههمینجهت بود که پیش از قرضاوی، زمانی که عبدالبدیع الصقر، از نخستین مهاجران اخوانی، وارد قطر شد تشکیل وزارت معارف نیز به او سپرده شد.
🔹جامعۀ کوچک قطر بهسرعت توسط دعات اخوانی همچون قرضاوی که با چراغ خاموش در حال نفوذ در بدنۀ جامعۀ مذهبی قطر بودند، اثر پذیرفت و رویکرد دینی وسطی ایشان تبدیل به رویکرد غالب گشت. با اینکه در اخوانیزه شدن قطر هفت نفر بهعنوان عاملین اصلی معرفی میشوند، نقش محوری قرضاوی در این مرحله مورد اتفاق است؛ برخی موفقیت #اخوان در قطر را به سبب معرفی ویرایشی از اخوان میدانند که در عقیده و عبادات سلفی، اما در تفکر اخوانی هستند و همچنین درون منطقۀ خلیج فارس راهبرد دعوت را جایگزین تشکیلاتسازی کردهاند. ویرایشی که باب طبع حکام خلیج فارس بود و ایدئولوگ اصلی آن قرضاوی به شمار میآید؛ به حدی که اخوانیهای خلیج فارس از اطلاق نام اخوان المسلمین بر خود ابا دارند و نام «وسطیین» یا «شاگردان قرضاوی» را برای خود ترجیح میدهند.
🔹قرضاوی در ١٩٩٠ اسلام آنلاین را با حمایت خاندان سلطنتی قطر تأسیس کرد. شاید بتوان ادعا کرد که این سایت اولین پایگاهی است که در شبکه وب برای نشر معارف اسلامی ایجاد شده است و سابقه و کیفیت آن باعث موفقیت چشمگیر آن در فضای مجازی شد رویکرد نگاه به غرب میتواند علت سبقت قرضاوی در استفاده از ابزارهای مدرن برای ارتباط با مخاطب خود تحلیل شود؛ اما استفاده از این ابزارها در منطقۀ اسلامی نیز مخاطبان زیادی از نسل جوان برای او گرد آورده، و بقیه جریانات دینی را نیز مجبور به پیروی از این روش برای عقب نماندن از قافله کرده است.
🔹دهۀ نود شاهد موج سوم مهاجرت اخوانیها به قطر، بهویژه از سعودی، بهعلت درگیر شدن طرفین در موضوع کویت بود. آنگاه که آل سعود دریافت پیوند تفکر اخوانی با #سلفیت تندرو داخلی معجونی خطرناک به نام القاعده را ایجاد میکند، شروع به اخراج چهرههای اخوانی فعال و صاحب منصبی نمود که بسیاری از آنان در قطر مأمن خوبی برای خود یافتند.