💥پاسخ به یک سوال تاریخی
✔️ مزار حضرت زینب (س) کجاست؟
✍ #محمدصادق_ابوالحسنی
▪️در یک جمعبندی کلان درباره مدفن حضرت زینب (س)، به چهار نظریه بر میخوریم که در اینجا به طور کوتاه به بررسی آنها میپردازیم: (به ترتیب از نظریه ضعیفتر تا قویتر)
1⃣ عراق: نظریه وجود قبر مطهر ایشان در شهر سنجار عراق "منطقهای در مسیر شام" ضعیفترین احتمال بوده و مردود است. شاید تنها کتابی که این نظر را به طور مستقل نقل کرده، کتاب المراه العظیمه... اثر حسن صفار است که از اهتمام دولتهای آل بویه و حمدانیان به بازسازی آن مکان در سنجار خبر داده است لکن همو بر پیشانی این قول، مهر تضعیف میزند.
2⃣ مدینه: احتمال دوم، وجود مدفن بی بی، در شهر مدینه در قبرستان بقیع یا مکانی نامعلوم است؛ ولی ادلهای که برای آن ذکر شده (همچون استصحاب اصولی) برای اثبات چنین موضوع تاریخی، دلیلی روشن و قانع کنندهای نبوده و در تعارض با ادله قویتری قرار دارد. نظریه مدینه، دیدگاه مرحوم بیرجندی صاحب کبریت الاحمر و استاد سید محسن امین است که در بین پژوهشگران معاصر، دکتر غروی نائینی نیز ضمن مقالهای در فصلنامه سفینه در پی طرح و بازسازی آن برآمده است.
3⃣ مصر: مقام السیدة زینب در قاهره مصر، از مکانهایی است که به عنوان مدفن حضرت زینب (س) مطرح شده است. از اسناد تاریخی موجود پیداست که، این مقبره، در قرن چهارم مورد توجه بوده است. مهمترین قائل این نظریه، عبیدلی نسابه است که در کتاب "اخبار الزینبیات" خویش، رواياتی نقل میکند كه هر يك گوياى سفر هجرتگونه حضرت زينب (س) به مصر و رحلت و دفن آن بانوى بزرگوار در محله «قناطر السباع» شهر قاهره است. در بین مورخین اهل سنت، این نظر به ابن طولون و ابن عساکر نسبت داده شده که خالی از تامل نیست؛ از علمای شیعه نیز، افرادی چون شیخ جعفر نقدی در کتاب زینب الکبری (س) بر این انگاره پای میفشارند. این نظریه، از چالشهای گوناگونی رنج میبرد که یکی از آنها ضعف سندی و محتوایی روایات موجود در اخبار زینبیات است. قائلین به نظریه شام، اشکالات مهمی بر آنها وارد ساختهاند که هنوز پاسخی در خور نیافته است. وانگهی، آنچه بر دشواری کار افزوده، برخی ادلهای است که نشان میدهد، مقبره قاهره، متعلق به زينب بنت يحيى المتوج (از نوادگان حضرت علی ع) است؛ نه زینب دخت امیرالمومنین (س)!
4⃣ شام (نظریه مختار): بر اساس نظریه معروف، مزار واقعی حضرت زینب، همین مرقد موجود در شام در هفت کیلومتری دمشق (در روستای «راویه» و منطقه «غوطه») است. در بین طرفداران این دیدگاه، از شمسالدین محمد ذهبی، ابن بطوطه مغربی، ابوبکر موصلی، عائشه بنت الشاطی، و نیز اعتقاد و سیره عملی: میرزای شیرازی و میرزای آشتیانی، و دیدگاه علمی محدث نوری و محدث قمی و ملاهاشم خراسانی ره نام بردهاند. خدا رحمت کند مرحوم والد ما استاد ابوالحسنی منذر (ره) و نیز صدیق دانشور ایشان مرحوم حاج شیخ احمد رحمانی همدانی (صاحب کتاب فاطمه الزهرا بهجه قلب المصطفی ص) نیز در مجموع بدین دیدگاه، باور داشتند.
از نگاه ما، نظریه شام، در مقایسه با بقیه احتمالات و مدارک، نظریهای جدیتر و قابل قبولتر مینماید. در عین حال این پرونده تاریخی هرگز مخدومه نیست و ما نیز داعیه جزم اندیشی نداریم و حقیقت مسائل را موکول به علم الهی میدانیم. الله عالم بخفیات الامور.
▪️به عنوان معرفی منابع جدید، میتوانیم نگاه خود را با دو تحقیق تقویت کنیم:
1⃣ مبسوطترین تحقیق درباره شناسایی مرقد حضرت زینب (س)، کتاب "مرقد العقیله..." به قلم شیخ محمدحسنین سابقی است. او برای این کتاب زحمت زیادی کشیده و اشکالاتی که بر نظریه شام وارد کردهاند را پاسخ گفته است. بر اساس این تحقیق، مرقد فعلی در شام اقوی است.
2⃣ مصاحبه مرحوم استاد پیشوایی که نظریه شام را قویترین احتمال معرفی میکند.
❇️ بررسی شبهات #تعدد_زوجات_پیامبر (ص) و حکم چند همسری در اسلام
✍ #محمدصادق_ابوالحسنی
✔️ محور اول: بررسی شبهات حکمت تعدد زوجات در اسلام و قرآن
1. فلسفه حکم تعدد زوجات | مسعود امامی - پژوهشنامه اسلامي زنان و خانواده
2. بررسی شبهات موجود درباره تعدد زوجات در قرآن کریم | حسین رضایی فرج الله میرعرب - فصلنامه مطالعات علوم قرآن
3. آیة تعدد زوجات، حکمی مطلق یا مشروط؟ | اثر رضا شکرانی - مهدی حبیباللهی - پژوهشنامه زنان
4. چندهمسری در قرآن؛ چالشها و رویکردها | فرجالله هدایتنیا - فصلنامه قرآن، فقه و حقوق اسلامی
5. علل دیگر تعدد زوجات؟ | زین العابدین قربانی _ مجله درسهایی از مکتب اسلام
6. مبانی فقهی و حقوقی نظام تعدد زوجات در خانواده | فریبا حاجی علی - فصلنامه فقه و حقوق خانواده
7. تعدد زوجات | ابراهیم عبدی پور - حقوق اسلامی (فقه و حقوق)
8. پاسخ دفتر حضرت آیت الله سبحانی به مقایسه چند همسری و چند شوهری در اسلام؛ جوابیه به روزنامه اطلاعات
✔️ محور دوم: بینش و سیره پیامبر (ص) درباره نظام زن و خانواده
1. زن و خانواده در باز خوانی سیره پیامبر (ص) | محمد رضا زیبایی نژاد؛ ماهنامه حوا
2. زن از نگاه پيامبر (ص) | اثر محمد شفیعی / نشریه زن و فرهنگ
3. احترام به مقام زن در سیره نبوی (ص) | فاطمه پهلوان پور و سید علی اکبر حسینی ایمنی؛ فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (ص)، انتشارات پژوهشکده باقرالعلوم (ع)، ص ۹۳ به بعد.
4. زن در سنت و سیره پیامبر اکرم (ص) در جامعه | زهرا حجازی دوست / پرتال جامع امام خمینی (ره)
5. اصول ارتباط اجتماعي با زنان بر اساس سيره فعلي پيامبر (ص) | نویسندگان: رجبي طاهره, بختيارنصرآبادي حسنعلي / فصلنامه اخلاق
6. سبکهای رفتاری پیامبر اعظم(ص) با زنان در عرصه های اجتماعی، جنگ و خانواده | نویسندگان سید حسن قریشی کربن؛ حجت شعبانی / فصلنامه علمی – پژوهشی سیاست متعالیه
7. حضور پزشکي و درماني زنان در جنگ هاي عصر پيامبر (ص) (سال هاي 1 تا 11 هجرت) | حاجيان پور حميد و كريمي زينب / سالنامه مجله ايراني اخلاق و تاريخ پزشكي
8. آیت ا... کورانی در گفت و گو با قدس: «منشور حقوقی زن» در سیره اجتماعی پیامبر(ص)
9. بررسی شیوه های ارتباطی پیامبراکرم (ص) [از جمله روابط خانوادگی] | ایوب هاشمی و محمدعلی فلاح / فصلنامه حبل المتین
10. اصول حاکم بر سیره پیامبر (ص) در خانواده | حجت الله بیات - محمد باقری زاده اشعری
فصلنامه حدیث اندیشه
✔️ محور سوم: چیستی و چرایی تعدد زوجات پیامبر (ص)؛ پاسخ به شبهات
1. کتاب مهم «عذر تقصیر به پیشگاه محمد [ص] و قرآن»؛ مورد توصیه استاد ابوالحسنی (منذر)
اثر یک دانشمند انگلیسی به نام «جان دیون پورت» که اساساً این کتاب را برای عذرخواهی از تهمتهای غربیان به وجود مقدس پیامبر رحمت (ص) نگاشته است؛ ترجمه سید غلامرضا سعیدی.
2. بررسی اصول اخلاق خانوادگی و همسرداری نزد پیامبر (ص) | فرزین سلیمی؛ منیژه پدیه؛ مهدیه خنجری - فصلنامه حبل المتین (نقطه پرگار)
3. حکمت چندهمسری در حیات رسول خدا (ص) | نیکو دیالمه - فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
4. چند همسری در قرآن و سیره پیامبر (ص) | وحیده حمامی - بینات 1385 شماره 52
5. تحلیل حکمتهای تعدد زوجات پیامبر(ص) و بازخوانی اختصاصات نبی در ازدواج | فرزانه حکیم زاده؛ حسین حسینیان مقدم - فصلنامه «مطالعات اسلامی زنان و خانواده»
6. تفسير آيات مربوط به همسران پيامبر با تأکيد بر شبهات نوپديد | جعفري اباذر - فصلنامه مطالعات تفسيري
7. پیامبر اکرم (ص) و چند همسری | مصطفى جعفرپیشه - نشریه بازتاب اندیشه
8. چرایی تعدد همسران حضرت محمد (ص) | علي محمد آشناني؛ قائمیه اصفهان
9. بررسی همسر گزینی پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) | علی اصغر رضوانی - نشریه شمیم یاس
10. بررسی انحرافات تاریخی و اعتقادی« زنان پرده نشین و نخبگان جوشن پوش» | فاضل حسامی - نشریه مطالعات راهبردی زنان
11. ازدواجهاى پیامبر | نشریه پاسدار اسلام
12. جايگاه و نقش همسران رسول خدا (ص) در تحولات سياسي، فرهنگي صدر اسلام با تاکيد بر احاديث فريقين | بشیر سلیمی و اصغر کریمخانی - کنگره علوم اسلامی
✔️ محور چهارم: نقد دیدگاه مستشرقان در باب تعدد زوجات پیامبر (ص)
1. مستشرقان و تعدد زوجات پيامبر اکرم (ص) | اثر كيوان احساني و ماندانا قنبري - از مقالات همايش بين المللي شرق شناسي...
2. نقد دیدگاه مستشرقان درباره تعدد همسران پیامبر (ص) از منظر قرآن | محمد حسین محمدی؛ فاطمه صارمی - قرآن پژوهی خاورشناسان
◾️ معرفی منابع فوق، لزوما به معنای تایید همه محتوای آن نیست.