"سیماى سوره نبأ
این سوره چهل آیه دارد و در مكّه نازل شده است.
نام سوره برگرفته از آیه دوم است كه از قیامت، به «نبأعظیم» یعنى خبر بزرگ یاد مى كند."
"نکته ها
واژه «نبأ» به معناى خبرِ مهم و حتمى است كه از آیات بعد فهمیده مى شود مراد از آن خبر برپاشدن قیامت و رستاخیز است.
در روایات، حضرت على علیه السلام به عنوان یكى از مصادیقِ «نبأ عظیم» معرّفى شده است.(1)
درباره معاد، كفار چند گروهند: «الذى هم فیه مختلفون» بعضى آنرا محال و برخى بعید دانسته و برخى تردید مى ورزند و برخى دیگر لجاجت مى كنند.
سؤال، گاهى براى فهمیدن مطلب است كه مورد تأیید و تأكید قرآن است، چنانكه مى فرماید: «فسئلوا اهل الذكر»(2) امّا گاهى سؤال، براى ایجاد تشكیك و تردید در ذهن دیگران است، آنهم در امور قطعى و حتمى مانند وقوع قیامت كه قرآن در این آیات، آن را مورد مذمّت قرار مى دهد.
پيام ها
1- شروع سخن با طرح سؤال، در تأثیر كلام مؤثّر است. «عمّ یتساءلون»
2- تشكیك در قیامت، كار كافران است. «یتساءلون عن النبأ العظیم»
3- اگر سوال طبیعى بود باید جواب داد: «یسئلونك ... قل» ولى اگر شیطنت بود. برخورد لازم است. «كلا سیعلمون»
4- در برابر طعنه و كنایه به مقدّسات و باورهاى قطعى، با قاطعیّت باید سخن گفت. «كلاّ»
5 - در برابر تردید، باید حرف حق را تكرار كرد. «كلاّ سیعلمون...كلاّ سیعلمون»
6- قیامت دورنیست. «سیعلمون» (حرف سین رمز نزدیك بودن است)
7- قیامت، روز كشف حقائق است. «سیعلمون»"
#تفسیر_سوره_نبأ
"نکته ها
«اوتاد» جمع «وتد» به معناى میخ است و تشبیه كوه به میخ، از معجزات علمى قرآن است. ریشه كوه ها در عمق زمین، مانع حركت لایه هاى زمین و وقوع زلزله هاى دائمى است. كوهها همچون میخ، چند برابر آنچه در بیرون اند، در دل زمین فرورفته اند، بگذریم كه كوه ها منافع دیگرى نیز دارند: حافظ برفها براى تابستان، مانع تند بادها، علامت و نشانه راهها، محل معادن و سنگها و غارها و عامل ایجاد درّه ها هستند كه هر یك در جاى خود براى زندگى ضرورى است.
«سُبات» به معناى قطع كار و تعطیل كردن آن است كه موجب آسایش و آرامش جسم و روان مى شود."
"پيام ها
1- مشت نمونه خروار است. مطالعه در هستى، بهترین راه خداشناسى و معادشناسى است. «ألَم نَجْعَل الارْضَ مهاداً...»
2- انسان در دادگاه عقل و وجدان خدا پرست است و مى توان از وجدان او درباره قدرت الهى سوال كرد. «ألَم نَجْعَل»
3- از قدرت خداوند به آفرینش زمین و آسمان و دیگر پدیده هاى طبیعى، به قدرت او براى برپایى قیامت، استدلال كنید. «الارْضَ... الجبال... الّیل... النّهار...»
4- پس از طرد افكار باطل، بر عقاید حقتان استدلال كنید. «كلاّ سیعلمون... ألَم نَجْعَل»
5 - اگر روحیه لجاجت نباشد، انسان از همین زمین و زمان و خواب و خوراك مى تواند درس بگیرد. «الارْضَ... الّیل... النّهار...»
6- قدرت و حكمت الهى در آفرینش ما و هستى، دلیل آن است كه ما را با مرگ رها نخواهد كرد. «خلقناكم ازواجاً... نومكم سباتاً... النّهار معاشاً»"
#تفسیر_سوره_نبأ
نکته ها
«معصرات» از «عصر» به معناى فشردن، یا صفت ابرهاى باران زاست كه گویا چنان خود را مى فشرند كه باران ببارند و یا صفت بادهایى كه ابرها را متراكم و فشرده مى سازد تا از آنها باران ببارد.
پيام ها
1- خداوند اداره هستى را بر اساس یك نظام مشخص (نظام سببیّت و علّت و معلول) قرار داده است. (نور و حرارت خورشید همراه با ابر و باران، عامل تولید دانه و گیاه مى شود.) «سراجاً وهّاجاً... ماءً سجاجاً لنخرج به حبّاً و نباتاً»
2- قرآن، شعر نیست، امّا از آهنگ و موسیقى خاصّى برخوردار است. «وهّاجاً، ثجّاجاً، نباتاً»
3- اسباب و وسایل طبیعى، نباید ما را از خداوند غافل كند. «لنخرج به...»
4- خداوندى كه زمین مرده را با نزول باران به صورت بوستانى پر درخت در مى آورد، از زنده كردن مردگان عاجز نیست. «لنخرج به... جنّات الفافاً»
#تفسیر_سوره_نبأ
نکته ها
قیامت از جهتى «یوم الجمع» است كه همه در آن اجتماع مى كنند و از جهتى «یوم الفصل» نامیده شده، زیرا خوبان از بدان و حق از باطل جدا و به اختلافات فیصله داده مى شود.
در روایات مى خوانیم كه در قیامت مردم به گروه هاى مختلفى تقسیم مى شوند و هر گروه به شكلى؛ سخن چین در قیافه میمون، حرام خوار در شكل خوك، رباخوار در قالب وارونه، قاضى ظالم به صورت كور، خودپسند كر و لال، عالم بى عمل در حال جویدن زبان، همسایه آزار بى دست و پا، سعایت كننده آویخته بر آتش، هوسباز بدبو، و فخر فروشان به لباس با لباس دوزخى محشور مى شوند.
حركت كوه ها مقدّمه به هم خوردن آنها و خرد شدن و ذره ذره شدن سنگها و در نهایت، روان شدن به گونه اى است كه از دور سراب به نظر آیند. «و سُیّرت الجبال فكانت سراباً»
پيام ها
1- دنیا، مقدّمه قیامت است و این همه نعمت عبث و بیهوده نیست.«انّ یَوم الْفصل كانَ میقاتاً»
2- زمان قیامت از قبل نزد خداوند معلوم است. «كان میقاتاً»
3- قیامت نیز نظامى دارد «یَوم یُنفخُ فى الصُّور»
4- در قیامت، نظام آسمان و زمین دگرگون مى شود. «فتحت السماء...سیّرت الجبال»
5 - انسان با مرگ، رها و فراموش نمى شود. «یوم الفصل كان میقاتاً»
6- به پیوندها و روابط دنیوى دلخوش نباشید كه روزى همه چیز گسسته مى شود. «یوم الفصل»
7- ارتباط زمین و آسمان و اهل آنها، در قیامت توسعه مى یابد. «فتحت السماء»"
#تفسیر_سوره_نبأ
نکته ها
«مرصاد» یعنى كمین گاه و «طاغین» از «طغیان»، بى اندازه پیش رفتن در معصیت است.
«مئاب» از «اُوب» به معناى قرارگاه و رجوع است و فرجام را از آن جهت مئاب گویند كه انسان با عمل خود آن را فراهم كرده و اكنون به آن باز مى گردد.
«احقاب» جمع «حُقب» به معناى مدت طولانى است.
در روایات مى خوانیم: «اَحقاب» جمع «حُقب» و هر حقب شصت سال و به گفته بعضى هشتاد سال است كه هر روز آن مثل هزار سالى است كه شما در دنیا مى شمارید.(5)
«حمیم»، آب داغ و «غسّاق»، آب زردى است كه از زخم و چرك و خون خارج مى شود.
ممكن است معناى آیه چنین باشد كه جهنم براى همه در كمین است ولى متقین از آن عبور مى كنند و براى مجرمان جایگاه مى شود. «لطّاغین مئابا»
با توجّه به عدالت الهى كه كیفر و جزا مطابق عقائد و كردار است، «جزاءً وفاقاً» پس زیادى عذاب در آیه «فلن نَزیدكم الاّ عذاباً» به خاطر زیادى كفر و فرار از حق است. «فلم یزدهم دعائى الاّ فرارا»(6) چون در برابر هر دعوتى از انبیا، فرار كفار بیشتر مى شود، خداوند نیز عذاب آنان را بیشتر مى كند.
در دوزخ، به جاى سردى، گرمى و به جاى شراب، غسّاق است. «برداً و لا شراباً الاّ حمیماً و غسّاقاً»
5) تفسیر نورالثقلین.
6) نوح، 6.
پيام ها
1- دوزخ، از هم اكنون در كمین خلافكاران است. «انّ جهنّم كانت مرصاداً»
2- گرفتار شدن و به دام افتادن مجرمان، امرى قطعى است. «مرصاداً للطّاغین»
3- طغیان گرى، نشانه دوزخیان است. «للطّاغین»
4- كیفرهاى الهى عادلانه است. «جزاءً وفاقاً»
5 - حتى احتمال حساب و كتاب در قیامت، براى كنترل انسان كافى است. «لایرجون حسابا»
6- بى اعتقادى به قیامت، رمز طغیان است. «لطّاغین... لایرجون حساباً»
7- انكار قیامت، زمینه انكار همه چیز است. «لا یرجون حسابا و كذبوا بآیاتنا كذّابا»
8 - ریز و درشت كارها حساب و كتاب دارد و خداوند احاطه علمى به همه چیز دارد و این احاطه، ثابت و باقى است. («كتاباً» رمز ثبوت و بقا است) «كلّ شى ء احصیناه كتاباً»"
#تفسیر_سوره_نبأ
نکته ها
«مفاز» یا به معناى محل كامیابى است و یا خود كامیابى. «حدائق» جمع «حدیقة» باغ دیواردار را گویند. «كواعب» جمع «كاعب» دخترى را گویند كه تازه سینه اش بر آمده باشد، «اتراب» جمع «تَرب» به معناى هم سن و سال و هم شكل و شمائل است. شاید مراد این باشد كه حوریان بهشتى در زیبائى بر یكدیگر برترى ندارند، كلمه كاس به معناى جام بلورین و دهاق به معناى لبریز است. البتّه بعضى آن را از ریشه دَهَقَ به معناى گره زدن پى درپى گرفته اند، یعنى جام هاى شراب پیاپى عرضه مى شود.
انگور در میان میوه ها جایگاه خاصّى دارد و لذا به صورت جداگانه ذكر شده است. «حدائق و اعناباً»
پيام ها
1- بیم و امید باید در كنار هم باشد. در این سوره پاداش متقین در برابر كیفر طاغین قرار گرفته است. «انّ جهنّم كانَت مرصاداً للطاغین...انّ لِلمتقین مفازا»
2- كامیابى و رستگارى در سایه نعمت هاى مادى و معنوى است. «انّ لِلمتقین مفازا» (كلمه «حدائق» رمز نعمت هاى مادى و كلمه «لایسمعون» رمز نعمت هاى معنوى است.)
3- نعمت هاى بهشتى، انسان را گرفتار غرور و غفلت و یاوه گوئى و بدمستى نمى كند. «لایسمعون»
4- جلساتى كه در آن لغو و دروغ نباشد، جلسات بهشتى است. «لایسمعون فیها لغواً و لا كذّاباً»
5 - نه تنها كیفرها عادلانه است. «جزاءً وفاقاً» بلكه پاداشها نیز حساب و كتاب دارد. «عطاءً حساباً»
6- در جامعه بهشتى، افراد یكدیگر را تكذیب نمى كنند و اعتماد و اطمینان میان آنها حاكم است. «و لا كذّاباً»
7- پاداش هاى الهى، عطا و تفضّل اوست نه اینكه ماطلبى داشته باشیم.«جزاءً من ربّك عطاءً»
8 - لازمه ربوبیّت، نظام كیفر و پاداش است. «جزاء من ربّك»
9- پاداش الهى به متقین حساب دارد. هر كه تقواى بیشترى دارد پاداش بیشترى خواهد داشت. «عطاءً حساباً»"
#تفسیر_سوره_نبأ
"پيام ها
1- تدبیر اداره امور همه هستى براى خدا یكسان است. آسمان و زمین و آنچه میان آنهاست، براى او تفاوتى ندارد. «ربّ السموات و الارض و مابینهما»
2- پیامبر اكرم مقام بس والائى دارد. گویا او در یك كفّه و تمام هستى در كفّه دیگر است. «ربّك... ربّ السموات و الارض»
3- ربوبیّت الهى بر اساس رحمت است. «ربّ - الرحمن»
4- حق گفتگوى خودسرانه و معترضانه در قیامت نیست. «لا یملكون منه خطابا"
#تفسیر_سوره_نبأ
نکته ها
واژه «روح» در قرآن گاهى به صورت مطلق آمده، مانند این آیه و آیه 4 سوره قدر، «تنزل الملائكة و الروح» كه معمولاً در این موارد، در برابر ملائكه قرار گرفته است و گاهى به صورت مقید آمده، مانند روح القدس، روح الامین.
از روایات بر مى آید كه روح، یا مخلوقى است برتر از فرشته و یا اگر فرشته است، برترین فرشتگان است. چنانكه در روایتى از امام صادق علیه السلام مى خوانیم: روح، فرشته اى برتر از جبرئیل و میكائیل است.
در روایات مى خوانیم كه مراد از «الاّ من اذن له الرّحمن و قال صواباً» امامان معصوم هستند كه از جانب خداوند اذن دارند سخن صواب و حق گویند.
پيام ها
1- نه فقط انسان و جنّ، بلكه فرشتگان نیز در صحنه قیامت حاضر مى شوند. «یوم یقوم الروح و الملائكة»
2- رعایت نظم و انضباط و آمادگى براى انجام دستورات، از ویژگى هاى فرشتگان الهى است. «یقوم الروح و الملائكة صفّاً»
3- در قیامت شفاعت منوط به اذن خداوند است. «لایتكلّمون الاّ من أذن لَه الرّحمنُ و قال صوابا»
4- انسان در انتخاب راه آزاد است. «فمن شاء»
5 - قیامت، روزى است كه هم وقوع آن حق است و هم بر اساس حق عمل مى شود. «الیوم الحق»
6- چون قیامت حق است، پس راهى را انتخاب كنیم كه به سوى او باشد. «فَمن شاءَ اتَّخذ الى ربّه مئابا»"
#تفسیر_سوره_نبأ
پيام ها
1- براى افراد غافل، هشدار و انذار مهمتر از بشارت است. «انّا انذرناكم»
2- دلیل غفلت آن است كه مردم، قیامت را دور مى پندارند. «عذاباً قریباً»
3- پشیمانى، دلیل بر اختیار انسان است. «یا لیتنى كنت تراباً»
4- در قیامت، انسان ناظر بر عملكرد خویش است. «ینظر المرء ما قدّمت یداه»
5 - سرنوشت اخروى هر كس به دست خود اوست. «ینظر المرء ما قدّمت یداه»
6- خاك یك دانه مى گیرد، یك خوشه مى دهد، ولى كفّار صدها دلیل و برهان مى شنوند ولى یكى را نمى پذیرند. پس خاك بر كافر برترى دارد. «كنت تراباً»"
#تفسیر_سوره_نبأ