شهادت امام هادی علیه‌السلام: امام هادی علیه السلام، دهمین خورشید آسمان امامت، در سال ۲۲۰ هجری و پس از شهادت پدر بزرگوارش امام جواد علیه السلام، در حالی که ۶ ساله یا ۸ ساله بود به مقام امامت رسید. فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی امام در راستای تبیین اسلام واقعی و مبارزه با حکومت‌ ستمگر، خلافت عباسی را نسبت به ایشان حساس نمود. بدین جهت امام علیه السلام از اوایل خلافت متوکل - یعنی سال ۲۳۳ هجری - مجبور به ترک مدینه و حضور در شهر سامراء پایتخت عباسیان گردید و تحت کنترل و مراقبت شدید قرار گرفت؛ اما با وجود همه‌ی رنج‌ها و محدودیت‌ها، در مقابل اهداف پلید ستمگران ایستاد و هرگز کمترین سازشی با آنان ننمود. بدیهی است که شخصیت الهی و موقعیت اجتماعی امام و نیز مبارزه منفی و عدم همکاری ایشان با متوکل و خلفای بعدی، برای طاغوت‌های زمان هراس‌آور و غیر قابل تحمل بود. آنان پیوسته از این موضوع رنج می‌بردند و در صدد کمرنگ کردن موقعیت و جایگاه امام و در صورت توانایی، حذف وجود ارزشمند ایشان از جامعه اسلامی بودند و در نهایت نیز تنها راه را خاموش کردن نور الهی و مشعل هدایت جامعه پنداشتند و در صدد قتل امام برآمدند و بدین ترتیب امام هادی نیز مانند دیگر امامان - علیهم السلام- با مرگ طبیعی از دنیا نرفت، بلکه در زمان معتز پسر متوکل (حکومت از ۲۵۲ تا ۲۵۵ هجری) مسموم گردید و در سوم رجب سال ۲۵۴ هجری به شهادت رسید و در سامراء در خانه خویش به خاک سپرده شد. ☑️ لازم به ذکر است که بعضی از منابع شهادت امام هادی علیه السلام را در روز دوشنبه بیست و پنجم یا بیست و ششم جمادی الثانی یاد کرده‌اند. 📙 برای آشنایی بیشتر با زندگی امام هادی علیه السلام نگاه کنید به: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، انتشارات موسسه امام صادق علیه السلام صفحه ۵۶۷ به بعد، همچنین: حیات فکری - سیاسی امامان شیعه، رسول جعفریان نشر علم صفحه ۶۱۳ به بعد.

نگاهی به تاریخ ایران باستان(۸) چهره‌های شاخص دوران اسطوره‌ای تاریخ ایران(۱): ۱- هوشنگ: وی در شاهنامه فرزند‌زاده(نوه)‌ی کیومرث است که بر دیو سیاه پیروز می‌شود و آتش را کشف می‌کند. ایرانیان جشن سَده را یادبودی از این واقعه می‌دانند که تاکنون نیز میان زرتشتیان برگزار می‌شود. ۲ - جمشید: شید در فارسی باستان به معنای درخشان آمده است و جمشید یعنی جم درخشان. در عصر جمشید آرامش و نعمت برقرار است. وی برای محافظت انسان‌ها و حیوانات از سرمای دهشتناکی که وقوع آن از سوی ایزدان به جمشید اطلاع داده شده بود، دژی مستحکم و سرسبز بنا می‌کند که در نوشته‌ها به "وَرِ جَمکَرد"(دژ ساخته جمشید) معروف است. با این وصف پس از مدتی جمشید دچار آسیب گناه می‌شود؛ در بعضی از متون باستانی آمده است که علت گناهکاری جمشید، غلبه‌ی غرور و دروغ بر وی بوده است. بدین ترتیب فَرَّه(نیروی آسمانی) از وجود او بیرون می‌رود. ایزدان و فرشتگان دست از حمایت او می‌کشند و سرانجام ضحاک(آژیدهاک) بر او پیروز می‌شود و جمشید از میان می‌رود ... ☑️ برای آشنایی بیشتر با جشن سده نگاه کنید به: لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه سده. 📙 نگاه کنید به: تاریخ اساطیری ایران، دکتر ژاله آموزگار، انتشارات سمت، صفحات ۴۷ تا ۵۱.

📖 فرازی از دعای روزانه‌ی ماه رجب که امام صادق علیه‌السلام می‌خواندند: اللهم فَاهدنی هدی المهتدین، وَ ارزُقنی اجتهاد المُجتَهدینَ، وَ لا تَجعلنی مِنَ الغافلینَ المُبعِدینَ، وَ اغفِر لی یَوم الدینِ. ☑️ خداوندا مرا به راه هدایت شدگان راهنمایی فرما، و کوشش تلاش کنندگان در طاعتت را روزیم گردان، و مرا از غافلان دور شده از رحمتت قرار مده، و در روز جزا مرا بیامرز. 📗 مفاتیح الجنان، ترجمه سید فضل الله میرشفیعی، انتشارات اسوه، صفحه ۳۱۸.

آرزو جرج جرداق مسیحی در کتاب "علی صدای عدالت انسانی": ای روزگار تو را چه می‌شد اگر تمام نیروهای خود را بسیج می‌کردی و در هر عصری و زمانی بزرگ مردی به نام علی را بدان عقل و بدان قلب و بدان زبان و بدان شمشیر به انسانیت عطا می‌کردی. شعر استاد شهریار در این باره: چه بودی اگر هر زمان چون علی یلی زادی از مادر روزگار ترازوی عدلی چنان مستقیم ستون امانی چنان استوار مکارم، همان گونه آرام بخش مواعظ، همان گونه آموزگار همان گونه از ظلم، بنیاد کن همان گونه با زخم، مرهم گذار به مغز عظیمش‌، همان عزمِ جزم به کفِّ کریمش، همان ذوالفقار همان گونه همچون قضا و قدر کماندارِ پیکارِ پروردگار که بر کَندی از سینه دوست، دِق برآوردی از جان دشمن، دَمار توضیح: یکی از معانی دق دلتنگی و ناراحتی است که در این بیت به آن اشاره شده و دمار برآوردن کنایه از نابود کردن و از بین بردن است. 📘 دیوان شهریار، جلد دوم، انتشارات نگاه، صفحه ۱۰۹۸. #ادبیات eitaa.com/yadrooz_m

نگاهی به تاریخ باستان ایران باستان(۹) چهره‌های شاخص دوران اسطوره‌ای تاریخ ایران(۲) ۳- ضحاک: ضحاک یا آژدهاک گرچه از چهره‌های شاخص اسطوره‌ای تاریخ ایران است، اما در ادبیات پهلوی، مردی است که نمونه‌ی برجسته‌ی یک فرمانروای ستمگر و به وجود آورنده‌ی آیین‌های بد است. وی به ایران می‌تازد و بر جمشید پیروز می‌شود و پس از مدتی فرمانروایی، از فریدون که از تبار ایرانیان و نسل جمشید است، شکست می‌خورد و در کوه دماوند زندانی می‌شود. البته در شاهنامه فردوسی داستان به گونه‌ی دیگری است که در آن ضحاک ابتدا امیری نیک سرشت معرفی شده و سپس با فریبکاری اهریمن به ستمگری می‌پردازد و با بوسه اهریمن بر شانه‌هایش، دو مار بر دوشش می‌رویند که برای آرامش آنها باید مغز سر جوان جوانان ایرانی را خوراک آنان کند! سرانجام با قیام کاوه آهنگر و فریدون، ضحاک از میان می‌رود. ۴- کاوه: کاوه چهره‌ای مردمی با پیشه‌ی آهنگری است که فرزندانش قربانی ضحاک و مارهای گزنده‌ی او شده‌اند! کاوه از ستم ضحاک به خشم و خروش می‌آید و با برافراشتن پیش‌بند چرمین خود که درفش کاویانی نام می‌گیرد، مردم را به هیجان می‌آورد و آنان را علیه ضحاک می‌شوراند؛ سپس همگی به سوی جایگاه فریدون می‌شتابند و او را به عنوان رهبر خود در قیام علیه ضحاک انتخاب می‌کنند؛ با قیام کاوه، ضحاک شکست می‌خورد و فریدون به فرمانروایی می‌رسد. 📙 نگاه کنید به: تاریخ اساطیری ایران، دکتر ژاله آموزگار، انتشارات سمت، صفحات ۵۱ تا ۵۳؛ همچنین: تاریخ ایران زمین، دکتر محمد جواد مشکور، انتشارات اشراقی، صفحه ۱۱.

☑️ سخنی در باره‌ی اسطوره: دانش اسطوره شناسی دانش جدیدی است و به شکل امروزی آن از سوی دانشمندان و پژوهشگران غربی مطرح شده و گسترش یافته است. اسطوره در لغت به معنای داستان است که احتمالاً معرب واژه هیستوریای یونانی می‌باشد که لغت اِستوری(داستان) انگلیسی نیز از آن گرفته شده است. امروزه این دانش را در غرب میتولوژی می‌نامند و در زبان فارسی از آن به اسطوره شناسی تعبیر می‌شود. مطالعه‌ی اسطوره‌ها می‌تواند تا حدودی ابعادی از اندیشه و تمدن و فرهنگ انسان‌های نخستین و زمان‌های بسیار قدیم را روشن کند. در اسطوره‌ها، افسانه و واقعیت به هم آمیخته است. در بسیاری از اسطوره‌ها موقعیت فطری انسان‌ها بازگو می‌شود؛ یعنی اعتقاد به آفریدگار و علاقمندی به راستی‌ها و نیکی‌ها و دشمنی با ‌بدی‌ها و کژی‌ها. اسطوره‌ها نشان دهنده اعتقادات و باورها و آرمان‌های مردمان اعصار پیشین هستند. آنان فطرتا با ایمان و معتقد به آفریدگار و متنفر از شیطان و اهریمنان بودند. در بسیاری از اسطوره‌ها این ویژگی کاملاً مشخص است. در بسیاری اسطوره‌ها هرچند که بدی ممکن است گسترش یابد، اما انسان‌ها سرانجام به کمک نیروهای طبیعی و مافوق طبیعی، چهره‌های شرور و منفور را از میان برمی‌دارند و جامعه را به دست شایستگان می‌سپارند. با این وصف این بدان معنا نیست که همه‌ی اسطوره‌ها باورهای درستی را القا می‌کنند. ☑️ در صورت علاقمندی به بحث اسطوره‌شناسی به خصوص اسطوره‌های ایران باستان کتاب‌های زیر را مطالعه کنید: ۱- از اسطوره تا تاریخ، مهرداد بهار، نشر چشمه. ۲ - پژوهشی درباره اساطیر ایران، مهرداد بهار، انتشارات آگاه. ۳ - شناخت اساطیر ایران، جان هینلز، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، نشر چشمه. ۴ - تاریخ اساطیری ایران، ژاله آموزگار، انتشارات سمت. ۵ - اساطیر یونان، راجر لنسلین گرین، ترجمه عباس آقاجانی، انتشارات سروش. ۶- اسطوره‌های بابِل و ایران باستان، پی‌یر گریمال، ترجمه ایرج علی آبادی، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. ۷- فرهنگ اساطیر یونان و رم، ژوئل اسمیت، ترجمه شهلا برادران خسروشاهی، نشر فرهنگ معاصر. ۸- اسطوره‌های یونان و روم، دان ناردو، ترجمه عسگر بهرامی، انتشارات ققنوس. ☑️ لازم به ذکر است که مهرداد بهار فرزند محمد تقی بهار(ملک الشعرای بهار) شاعر و پژوهشگر مشهور معاصر می‌باشد؛ مهرداد بهار خود نیز یکی از چهره‌های شاخص فرهنگی و پژوهشگر در تاریخ و فرهنگ ایران به ویژه اسطوره شناسی بود که در سال ۱۳۷۳ هجری شمسی درگذشت. ☑️ هم چنین لازم به ذکر است که معرفی تمامی کتاب‌های نام برده صرفا جهت اطلاع رسانی و آشنایی برای مطالعه می‌باشد و ذکر نام آن‌ها به منزله‌ی تایید تمامی مطالبشان نیست.

📗 معرفی تاریخ فخری: این کتاب یکی از آثار مهم و مشهور تاریخ دوره اسلامی می‌باشد. نام کامل آن: الفخری فی‌الآداب سلطانیه و دول‌الاسلامیه می‌باشد. مولف کتاب شخصیتی شیعی به نام محمد بن علی طباطبا معروف به ابن‌طُقطُقی می‌باشد. ابن‌طقطقی از نقبای علویین در عراق بوده و نسبش با ۲۰ واسطه به امام حسن مجتبی علیه السلام می‌رسد. وی در سال ۶۶۰ هجری متولد شد و در شهر موصل بزرگ شد و به دستگاه حاکم موصل راه یافت. در سال ۷۰۱ هجری کتاب خود را به نام فخرالدین عیسی بن ابراهیم حاکم موصل تالیف کرد و ۸ سال بعد در همان شهر درگذشت. 📘 منبع: مقدمه کتاب صفحات ۱۷ تا ۱۹.