💢«خائیز و هشدار امیرالمؤمنین(ع)!»💢 🔍جستاری در منابع دینی به بهانه اتش سوزی های اخیر منطقه خائیز... •قسمت اول (۱ از ۳) ✍🏻 #احمدرضا_محسنات در روایات متعددی نسبت به احیای زمین و محیط زیست و حقوق حیوانات و خاصتا درختکاری توصیه های فراوانی شده که شاید پسندیده بودن را از ان بتوان برداشت کرد و البته بحث فقهی می طلبد که وجوب برخی از این بیانات بعید نیست و در فقه البیئة (فقه محیط زیست)به ان پرداخته می شود اما یکی از عبارات امیرالمؤمنین(ع)که از مظان توصیه بودن خارج ست! هشداری بر گوش هر ان کس ست که از کوفه ی علی(ع) در دهه چهارم هجری تا بهبهان قرن پانزدهم هجری و سایر نقاط جهان در هر زمان این خطاب را بشنود: «قطعا شما درباره ی زمین ها و حیوانات مورد سوال قرار خواهید گرفت!؛فَاِنَّکُمْ مَسْؤولونَ حَتّى عَن الْبِقاعِ و الْبَهائِمِ» [۱] 🔅علت انتخاب این حدیث به عنوان تنه ی بحث و حمل ان بر منطقه خائیز به جهت جامع بودن این حدیث نسبت به مصادیق محیط زیست و تطابق ان با یکی از مناطق ارزشمند و استراتژیک جنوب کشور یعنی منطقه خائیز ست که سعی شده در نگاشته پیش رو، ان جامعیت و این تطابق به صورت مختصر و مفید روشن شود! حال فارغ از برخی جزییات فقهی و به صورت خلاصه چند نکته را محل توجه قرار خواهیم داد: 1⃣ اگر درباره "بقاع" و "بهائم"،مسئولیتی متوجه مخاطبین امیرالمومنین هست این مخاطبین هم مردم اند و هم مسئولین چرا که عبارت حضرت منحصر در کارگزاران نشده و در خطبه عمومی بیان شده است و از طرف دیگر منحصر در مردم هم نشده است چرا که هم عقلاً مسئولیت و امکان اثرگذاری حاکمیت در حراست و تدبیر امور اراضی و محیط زیست با توجه به بسط ید و اخیارات حکومتی روشن ست و هم نقلاً در دستوراتی از پیامبر (ص) به سپاهیانش و نامه حکومتی امیرالمؤمنین (ع) به مالک اشتر به مسائلی همچون نهی از قطع درختان[۲] و نهی از الوده سازی نهر ها[۳] و همچنین امر به احیا و عمران اراضی[۴]، فرمان مستقیم داده شده است 2⃣ در باب مفهوم و وسعت مصادیق دو کلید واژه بقاع و بهائم نیاز به تامل داریم: 👈 بِقاع (که اشتباهاً بُقاع خوانده می شود) جمع مکسر بُقْعَة هست و از حیث لغوی به معناى قسمتى از زمين ست که از اطراف آن متمايز باشد و در این کلام حضرت به معناى عام خود یعنی هرگونه آبادى و اراضی است[۵]و[۶] و بر خلاف عرف استعمال فارسی که بر مکان های متبرک همچون حرم ها اطلاق می شود،کاربردی بسیار عمومی تر دارد 👈 بَهائِم جمع مکسر بَهیمة هست و طبق نظر مشهور اهل لغت گرچه به حیوانات از ان باب که سخن و ارتباط شان مبهم ست، بهیمة می گویند[۷] اما اکثر استعمال ان درباره حیوان چهارپا در خشکی و دریا[۸] چه حلال گوشت و چه حرام گوشت ست[۹]، در نتیجه لفظ بهائم مصادیقی بیش تر از چند حیوان مخصوص دامداری کنونی دارد و شامل تمام یا اکثریت حیوانات زیست بوم های مختلف حتی آبزیان می شود #ادامه_دارد... 🔻منابع: ۱.نهج البلاغه،خطبه ۱۶۶ ۲.کنز العمال، ج۴،ص ۴۷۸ ۳.وسايل الشيعه، کتاب الجهاد، باب ۱۵ ۴.نهج البلاغة، نامه ۵۳ ۵.شرح ایت الله مکارم شیرازی بر نهج البلاغه(پيام اميرالمؤمنين(ع))، ج ۶، ص ۴۲۵-۴۳۹ ۶.شرح علامه جعفری بر نهج البلاغه، ج۱۲،ص۱۵۹-۱۶۴ ۷.مفردات راغب، ج۱، ص۶۳ ۸.قاموس المحیط، ج۴، ص۸۲ و مجمع البیان طبرسی، ج۳، ص۲۳۲ ۹.تفسیر المیزان،ج۵، ص۱۶۱ و مجمع البیان طبرسی، ج۳، ص۲۳۴ 💢با«قلم تا قدم»همراه شوید👇 @GhalamTaGhadam 🆔https://eitaa.com/yarohgyh

•قسمت دوم (۲ از ۳) 💢«خائیز و هشدار امیرالمؤمنین(ع)!»💢 🔍جستاری در منابع دینی به بهانه اتش سوزی های اخیر منطقه خائیز... ✍🏻 #احمدرضا_محسنات منطقه حفاظت شده خائیز با مساحتی بالغ بر ۳۳ هزارو ۳۸۵ هکتار در حوزه جغرافیایی استان های خوزستان و کهگیلویه و بویر احمد در فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب بهبهان، ازشرق به پل پادوک در خیرآباد گچساران و از غرب به سد مارون وصل می شود؛ این منطقه طی مصوبه شماره ۱۶۳ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۱۳۷۷/۱۰/۲۳ بعنوان منطقه حفاظت شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است 🔻اما چرا این منطقه جزو سرمایه های جنوب کشور محسوب می شود و مورد بحث این مجموعه نگاشته و محل تأمل درباره تطابقش با هشدار امیرالمؤمنین(ع) قرار گرفته است⁉️: 1.منطقه حفاظت شده خائیز دارای طبیعت گرمسیری بوده و از مهم ترین زیستگاه های حیات وحش جنوب کشور محسوب می شود.دریاچه و سد مارون،قلعه های متعدد باستانی، غارهای طبیعی، پوشش گیاهی زیبا، انواع متفاوت درختان با گونه غالب بلوط،حیات وحش متنوع و... جلوه ای خاص در جذابیت گردشگری و توریستی به این منطقه ویژه داده است که با عنایت ویژه و توسعه این مساله با لحاظ ضوابط قانونی و زیست محیطی،فواید متعدد اقتصادی و فرهنگی به دست خواهد امد 2.عبور رودخانه مارون از این منطقه و ریزش های جوی بین ۲۵۰ تا ۶۷۰ میلی متر در سال،خائیز را به محلی پر ارزش در حوزه اب تبدیل کرده و وجود پوشش گیاهی فراوان مانع از شسته شدن خاک و و باعث جلوگیری نسبی از بروز سیل برای مناطق مسکونی همجوار در باران های پر بارش و سیل اسا قرار داده است همچنین برای وجود چشمه های فراوان علاوه بر بهره مند کرد بومیان منطقه،موجب مناسب تر شدن زیست حیوانات و افزایش زیبایی و جذابیت خائیز شده است 3.این منطقه با توجه به مختصات جغرافیایی ویژه همچون برخورداری از سطوح ناهموار، دما مناسب، میزان بارش و اب کافی و ارتفاع مطلوب از سطح دریا، زمینه زیست بسیاری از حیوانات و حتی گونه های نادر حیات وحش را فراهم کرده است به طور مثال به حسب اماری تازه حدود یک هزار و پانصد راس کَل و بز در این منطقه وجود دارد و وجود گونه های حفاظت شده ای همچون پلنگ و کاراکال و پرندگان با ارزشی مانند جغد شاخدار و جغد ماهیخوار به اهمیت این منطقه خاص افزوده است 4.وجود گیاهان دارویی و خوراکی مانند خارشتر، یونجه وحشی، گون، اسپند، شیرین بیان، آویشن و... منبعی غنی را برای فعالان حوزه طب سنتی و فروشندگان محصولات طبیعی فراهم اورده که امکان بهره برداری حداکثری از طریق تقویت و تکثیر کشت، بهره برداری منظم و ضریب بخشیدن به تجارت ان می تواند بر اشتغال و رونق تولید و افزایش بهره برداری کمک شایانی کند ⚠️حال که با مقداری از ظرفیت های ویژه منطقه خائیز اشنا شدیم،رواست در مسئولیت مان نسبت به هشدار امیرالمؤمنین تأمل و اقدام جذی نشان دهیم که موجزی از این مهم در قسمت سوم(اخر) خواهد امد ان شاالله. #ادامه_دارد... 💢با«قلم تا قدم»همراه شوید👇 @GhalamTaGhadam 🆔https://eitaa.com/yarohgyh

•قسمت آخر (۳ از ۳) 💢«خائیز و هشدار امیرالمؤمنین(ع)!»💢 🔍جستاری در منابع دینی به بهانه اتش سوزی های اخیر منطقه خائیز... ✍🏻 #احمدرضا_محسنات در قسمت اخر بدین می پردازیم که این مسئولیت نسبت به بقاع و بهائم چه محدوده و جنبه هایی دارد؟ ایا صرفا جنبه سلبی ست یعنی تعدی نکردن به حق مالکیت عمومی و از بین نبردن درختان و منابع ابی و زیست بوم ها در موضوع "بقاع" و از طرف دیگر از بین نبردن و ازار نرساندن به حیوانات در موضوع "بهائم" ست؟! و یا گامی فراتر و افقی گسترده تر مد نظر ست و باید جنبه ای ایجابی نیز برای این مسئولیت قائل شد!؟ اگر جنبه ایجابی و مشخصا مواردی که ذکر خواهد شد را به عنوان عوامل اولیه و مقدمات ان چیزی که ضرورت ست یعنی حفظ بقاع و زیر ساخت های ان و حقوق بهائم بدانیم لذا لازم بودن رعایت این جنبه ایجابی علاوه بر رعایت جنبه سلبی(که لزومش واضح ست!) از باب وجوب مقدمه واجب مشخص و مستدل ست اما فارغ از این دلیل عقلی،با تحقیقی در منابع دینی، افق گسترده تری از حدود مسئولیت نسبت به بقاع و بهائم را در می یابیم همانگونه که در منابع دینی مان در باب جنبه سلبی حقوق این دو مفهوم ، با روایات ویژه ای برخورد میکنیم به صورت مثال ملعون بودن کسی که [بی سبب]پوشش گیاهی زمین را از بین ببرد[۱] و نهی امام صادق(ع) از الوده کردن اب ها[۲] و نیز نهی ایشان از قطع کردن درختان مثمر که عذاب را در پی دارد[۳] و یا بیان رسول خدا(ص) که از كشتن هر جاندارى(به جز صید حلال و حیوانی که ازار رساند) نهى فرمود [۴]و دستور ایشان نسبت به اینکه «مردم در شبان گاهان مواظب باشند تا مبادا موجودات ريز به طور غير عمدى، زير پایشان از بين بروند.»[۵] و حتی دقت نظر ایشان در این مساله ظریف که «در هنگام ذبح حیوان، چاقو را در جلوی دیدگان قربانی تیز نکنید که متوجه می شود و مدت بیشتری زجر می کشد!»[۶] و توجه به این نکته جالب در جریان فتح مکه در حین حرکت لشکریان و مشاهده سگی که به توله هایش شیر می دهد که در این هنگام یکی از یارانشان را برای مراقبت از سگ و برهم نخوردن وضعیت شیر دادنش به توله ها در برابر عبور و مرور لشگر، مامور می کند[۷] و روایاتی دیگر که همه دال بر لزوم رعایت جنبه سلبی حقوق بقاع و بهائم و ظرافت ان در اسلام هست و اما ناظر به جنبه ایجابی، روایاتی ناظر به رشد و ابادسازی اراضی و زیست بوم ها،توجه به منابع ابی و تغذیه حیوانات و پرورش انان وجود دارد که تأملی جدی را در باب مسئولیت ما رقم می زند همچون دستور حضرت امیر به مالک اشتر:«باید توجّه تو به آباد کردن زمین بیش از توجّه به گرفتن خراج باشد»[۸] و یا حدیثی نبوی که تصریح می کند اگر کسی زمین موات(رها و بی استفاده) را احیا و اباد کند ان زمین را (از باب تشویق) صاحب می شود[۹] و همچنین کلام امام صادق(ع) که کاری را پاکیزه تر و بهتر از غرس درخت و زراعت نمی داند[۱۰] و بیان رسول خدا (ص) که کاشت درخت و استفاده ی انسان ها و حیوانات از ان را صدقه ای جاری عنوان می کند[۱۱] و همچنین امام صادق (ع) که می فرمایند:«درخت برای انسان آفریده شد پس انسان مکلف گردیده به کاشتن درخت،آب دادن به درخت و مواظبت نمودن از آن»[۱۲] و احادیث دیگر که همه بر اهمیت این مساله اذعان دارد که نسبت به بقاع و بهائم صرفا مسئولیت از جنبه سلبی کافی نبوده و رشد و توسعه در این زمینه ها، وظیفه ای قطعی بر عهده مسئولین و مردم ست 🔻حال به خوبی در می یابیم که مسئولین و حاکمیت، افق های بزرگ تری نسبت به برخی از وظایفی که بر عهده شان هست مثل سازمان اراضی کشور و منابع طبیعی و جهادکشاورزی و یا سازمان حفاظت از محیط زیست دارند و هم مکلف به ایده هایی بیشتر از امثال ایجاد مناطق شکار ممنوع و سیاستهای حفظ نسل گونه های جانوری کمیاب و امثالهم هستند؛ لازم ست مردم و حلقه های میانی و NGO های مربوطه در کنار حاکمیت،اهمیت مناطق زیست محیطی خود (و مصداقا در این نگاشته منطقه ارزشمند خائیز) را بیش از پیش دریابند و نسبت به اقداماتی چون تعیین حدود و ثبت اراضی ملی و جلوگیری و بازدارندگی نسبت به کوه خواری و زمین خواری و تغییر کاربری اراضی،توسعه کشاورزی و صنعت سبز و تقویت و مراقبت از زیرساخت های غذایی،اب و مرتع و زیست بوم حیوانات،ترویج گردشگری و بازار گیاهان دارویی و... اهتمام جدی بورزند که اگر غفلت شود به هشدار امیرالمؤمنین(ع) همه ی ما چه مسئول و چه شهروند درباره محیط زیست مان و حتی حیوانات مورد سوال قرار خواهیم گرفت. 🔻منابع: ۱.میزان الحکمة،ج۱ ۲.کافی، ج ۳، ص ۶۵ ۳.الکافی، ج ۵، ص ۲۹۴ ۴.كنز العمّال،حدیث۳۹۹۸۱ ۵.تاریخ اسلام در ایینه پژوهش،ج۱۱،ص۳ ۶.الترغيب و الترهيب،ج ۲،ص۱۵۶ ۷.سبل الرشاد،ج ۵،ص۲۱۲ ۸.نهج البلاغه،نامه۵۳ ۹.كنز العمّال، حدیث ۹۰۵۳ ۱۰.بحار الأنوار، ج ۱۰۳، ص ۶۸۱ ۱۱.مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۴۶۰ ۱۲.بحارالانوار، جلد۳،صفحه ۸۲ 💢با«قلم تا قدم»همراه شوید👇 @GhalamTaGhadam 🆔https://eitaa.com/yarohgyh