﷽
⚪️ عرفان شیعی فقاهتی و ده عرفان رقیب| بخش پنجم
▫️ پرسش‌های ناقدان محترم:
▫️ https://iict.ac.ir/2020/03/feqahativaseti/
☑️ پاسخ‌های استاد واسطی:
▫️ ابتدا پاسخ به چند نکته که به هسته مرکزی بحث اشاره داشت عرض می‌شود و در ادامه سایر نکات، به قدر وقت بررسی خواهد شد. در مجموعه سوالاتی که صورت گرفت نکته مشترکی وجود داشت بحث اصل رابطه فقه و عرفان بود.
▫️ مراد بنده در این بحث اعم از عرفان نظری و عملی است. مراد از «برهانی شدن»، خردپذیری در مقابل خردستیزی است. یعنی عرفان نظری و چه عرفان عملی نباید خردستیز باشند بلکه باید خردپذیر باشند (البته حقیر تعبیری را یکی از روشنفکران به صورت سه قسمِ «خردپذیر، خردستیز و خردگریز» بیان کرده است دارای اختلال می‌دانم)
▫️ توضیح خردپذیری با استعاره از زبان اصول فقهی، «عدم مخالفت قطعیه با عقل» است؛ آن چیزی که در عرفان است (چه نظری و عملی) بایستی عدم مخالفت قطعی با برهان و عدم مخالفت قطعی با نصوص وحیانی داشته باشد این ربط اصلی و نکته مرکزی است.
▫️ ناقدان محترم فرمودند هویت فقه استنباط حکم و اعتباریات شرعیه است لذا ربطی به فضای عرفان ندارد؛ پاسخ این است که: فقه، حکمِ فعلِ مکلف است و فعل مکلف اختصاص به موارد فردیِ جوارحی ندارد و افعال جوانحی و قلبی را نیز در بر می‌گیرد.
▫️ مثل حرمت حسد، حرمت تکبر و … که اگر در وسائل الشیعه جلد ۱۱ در باب جهاد با نفس ملاحظه بفرمایید شیخ حر عاملی بر اساس روایاتِ این باب، فتوای رسمی فقهی با عنوان وجوب، حرمت، استحباب و کراهت صادر کرده است.
▫️ حکمِ افعال قلبی، جهت‌دار کردنِ توجه‌های قلبی است؛ جهت‌دادن به فعل مکلف که کار «حکم» است بایستی منطبق با منابع وحیانی و ما یتصل بالوحی باشد که «سنّت» است. در بحث شهود، ظهور و بروز ادراک فرد بر اساس علم حضوری است، لذا یک فعل، تحقق پیدا میکند، کلمه «فعل» را چون منصرف در رفتار جوارحی می‌دانیم لذا حکم فعل مکلف بر کارهای ظاهری بار می‌شود.
▫️ اما آیا سوء ظن به دیگران بدون ظهور و بروز بیرونی، حکم دارد یا ندارد؟ یا بر حسن ظن بالله آن حکم استحباب بار می‌شود یا نمی‌شود؟ کسی که تجرّی میکند عذاب دنیوی ندارد اما بر اساس مبانی فقهی دارای عذاب متناسب اخروی است.
▫️ فضای فقهی در فعل مکلف جوارحی متمرکز شده است در حالی که ملاک خود فقه این است که آن چیزی که از انسان صادر می‌شود اعم از ذهنی، احساسی، عملی، فردی، جمعی و تمدنی، همه این‌ها نیازمند جهت‌سازی برای حصول قرب الی الله است. کار فقه جهت‌دهی به این‌هاست.
▫️ علم اخلاق نیز تعیین فعل مکلف میکند اما نه در حیطه الزام، بلکه در حیطه ترجیحات؛ جوهرۀ اخلاقیات بیان مستحبات و مکروهات به معنی عام است، به همراه اجمالی از چگونگی تخلیه از محرمات و مکروهات، و تحلیه به واجبات و مستحبات. عناوین کتاب جامع السعادات مرحوم نراقی را که از منابع اخلاقی مشهور ما هستند شاهد خوبی بر این مدعاست. فقه اصطلاحیِ فعلی، مشابه با نظام حقوقی است (اعم از حق الله و حق الناس).
▫️ بنابراین در ربط عرفان با فضای فقه، منظور هم ربط روش‌شناسانه و هم ربط محتوایی است؛ احکام فقهی در فقه جواهری، تابع مصالح و مفاسد واقعیه هستند، کلمه «واقعیه» حیاتی است یعنی تمام احکام دارای منشاء اعتبار حقیقی هستند؛ در کلام شیعی که پشت صحنه فقه جواهری است مصلحت و مفسده واقعیه معنا دارد، تطبیق با اهداف شریعه معنا دارد، تطبیق تکوین و تشریع معنا دارد.
▫️ قسمت اصلی که مقصود بنده در اینجا است بحث روش‌شناسانه است، یعنی محصول عرفان عملی که در فضای جوانح و جوارح است و در جلوه‌های قلبی فعال می‌شود بایستی منطبق با محصولات فقهی بر اساس روش اجتهاد باشد؛ یعنی عرفان شیعی فقاهتی، فقه‌گریز نیست، فقه‌ستیز نیست، بلکه فقه‌پذیر است و فقه‌پذیری در حداقل مرتبۀ آن، «عدم مخالفت قطعیه» با قطعیات فقهی است،
▫️ که البته آنچه در صحنه میدانی عرفان شیعی فقاهتی می‌بینیم تلاش عرفاء برای «موافقت قطعیه با فقه» و آن‌هم با تمام مراتب فقه است، یعنی اهل عرفان شیعی فقاهتی، بیشتر از آنچه بسیاری از مومنین مقید به احکام انجام می‌دهند، به مستحبات و مکروهات و آن‌هم با آداب باطنیِ آنها که در روایات آمده است ملتزم هستند.
#مبانی #نظریه #عرفان #سلوک #الله
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ عرفان شیعی فقاهتی و ده عرفان رقیب| بخش ششم و پایانی
▫️ در عرفان شیعی فقاهتی گزاره‌های عرفانی و مدعیات عرفانی از آیات و روایات استخراج می‌شود، و بر اساس روش اجتهادی استظهاری در فقه جواهری، اعتبارسنجی می‌شود، روشی که بر اساس تراکم قرائن و جمع‌الادله بنا شده است (قرائن درون‌متنی، برون‌متنی، سیاق، اسباب نزول و صدور، ادله مخصص و مقید و مبین، قرائن عقلی قطعی، قرائن تجربی و عرفی قطعی، ادلۀ حاکم و وارد و قواعد تعارض‌ها و ترجیحات و...)
▫️ ناقد عزیز دیگری فرمودند: عرفان که ادراک تجلیات خداست امر فردی است و نوعی نیست در حالی که اگر لوازم آن نوعی نباشد قابل نشر نیست، پاسخ اینکه: تصریح شد که ادراکات عرفان شیعی فقاهتی وقتی معنادار می‌شود که در این پارادایم قابل تبیین باشد، و اگر قابل تبیین نبود حجیت پیدا نمی‌کند، حتی برای خودِ شهودکننده، یعنی شهودکننده ابتدا باید شهود خود را بر عقل و شرع قطعی عرضه کند و اگر منطبق بود، تازه به اول شرایط احراز اعتبار در دستگاه اعتبارسنجیِ شهودها می‌رسد و اگر از آن هم عبور کرد، آنگاه قابل اعتماد خواهد بود.
▫️ کتاب «معیار سنجش گزاره‌های شهودی وجودی» تالیف حجت‌الاسلام علی فضلی، نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی را ملاحظه بفرمایید.
▫️ در مکتب عرفان شیعی فقاهتی، شهود باید قابل سنجش برهانی باشد، قابل سنجش نقلی هم باشد. این که فرمودند عرفان برتر از برهان است، در قسمت قبل عرض شد که این برتری عرفان بر برهان به خاطر برتری علم حضوری بر علم حصولیِ صحیح است و عرفان، سبب می‌شود ما به واسطه شهود، حد وسط هایی در استدلال‌ها را که قبلاً با عقل نتوانسته بودیم ملتفت بشویم التفات پیدا کنیم و بعد عارفِ حکیم بر اساس آن، برهان جدیدی یا ساختار جدیدِ برهانی‌ای را ارائه میکند؛
▫️ تعابیر زیادی در کتاب‌های عرفانیِ استدلالی داریم با عباراتی مانند: هذا الهام الهی، اشراق منه، کشف الهی و …، به خصوص کتاب‌های ملاصدرا یا تعابیری که از شیخ اشراق نقل شده است، این‌ها التفات به حقایقی است که عقل به آنها التفات نداشت و با شهودی که ایجاد شده است در می‌یابد و آن را تبدیل به برهان میکند.
▫️ جوهرۀ نگرش توحیدی به تمام موجودات، همان است که در تعبیر که امام باقر علیه السلام فرمود آمده است: «انه شیءٌ بحقیقه الشیئیه»، یعنی اصل الوجود و صِرف الوجود در هستی یک وجود بی‌نهایت است که ذات مقدس الهی است و بقیه موجودات تجلیات او هستند.
▫️ در بحث «اتصال به بی‌نهایت» که فرمودید، عرض شد وجود الاتصال مراد نیست بلکه «شهود الاتصال» مراد است، اتصال وجود ظهور به مظهر، یک امر تکوینی است که در عرفان نظری مدلل می‌شود و در عرفان عملی شهود می‌شود، و اصلا کل بحث این است که شهود عارف نسبت به این اتصال باید منطبق بر برهانی و مستند نقلی باشد.
▫️ در پاسخ به این نکته که «قیصری» شیعه نیست، باید گفت به همان دلیلی که فرمودید در توضیح مفصلی که در ولایت ائمه طاهرین علیهم السلام آورده است نشانه‌های صریح بر این است که در او فضای اهل سنت قرار ندارد. در ابن‌عربی هم در بحث قطب اعظم وقتی بحث میکند مدار عالم بر قطب اعظم است به طور صریح مصداق اسم حضرت حجت را با تاکید بر اینکه از نسل فاطمه و حسین بن علی است برای قطب اعظم می‌آورد. کسی که بر اساس این مصداق حرکت میکند در فضای اهل سنت نیست. مواردی که سبب شده این‌ها را سنی بدانند به خاطر عباراتی است که در مورد خلفا دارند، عباراتی که در مقابل قرائن اظهر در توصیفات معتقدات شیعیِ آنها، حمل بر تقیه در زمان تاریخی آنها است.
▫️ نکته آخر که فرمودند وجود نامتناهی متعلق شهود است یعنی چه؟ پاسخ اینکه: همانطور که عرض شد در عرفان به میزان عبور از «تعیُّین» ادراک ایجاد میکند و این عبور از تعیین در یکی از قرائت‌های دیدگاه «فناء فی الله»، فنای ادراکی است یعنی فرد از ادراک خودش عبور میکند، چون از ادراک خود عبور کرد و به اصل الوجود ملتفت می‌شود، به وجود صرف ملتفت می‌شود آن را حضورا می‌یابد.
#مبانی #نظریه #عرفان #سلوک #الله
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی| بخش اول.
✍ استاد عبدالحميد واسطی
▫️ اين نوشتار با استفاده از رساله لب‌اللباب و ديگر تاليفات علامه حسينی طهرانی، تلاش میکند عرفان شیعی را در چهار محور «ادراک»، «روش»، «مکتب» و «راهبرد عرفان»، تبيين كلامی کند.
مقدمه: تصوير كلانِ رساله لب‌اللباب
تقرير و بازنويسی درس‌های عرفانی علامه طباطبائی قدس‌سره، توسط علامه حسينی طهرانی رحمه‌الله‌عليه كه در زمره شاگردان برجسته ايشان قرار دارد، هسته رساله «لب‌اللباب» را منعقد نمود. كتاب در سه بخشِ اصلی متمركز شده است:
مقدمه (در ضرورت جمع ميان ظاهر و باطن در زندگی)
طرح كلی سلوك الی الله (نقطه عزيمت در سلوك، مراقبه و مراتب آن، عوالم مقدم بر عالم خلوص، خلوص ذاتی)
كيفيت سلوك الی الله (شاخص‌های بيست‌وپنج‌گانه برای حركت به‌سوی لقاء خداوند، طريقه معرفت نفس برای انكشاف توحيد)
مقدمه كتاب با عبارات زير آغاز مي‌شود:
«حسّ گرايش به عوالم غيب و كشف اسرار ماوراء طبيعت جزء غرائز افراد بشر است، و مىتوان اين غريزه را ناشى از جاذبه حضرت ربّ ودود دانست كه عالم امكان بالأخصّ انسان اشرف را به مقام اطلاق و نامتناهى خود مىكشد.»
بدنه كتاب با آيه شريفه زير آغاز می‌شود كه اشاره به غايت عرفان يعنی «ادراك توحيد حضرت حق» دارد. «سَنُرِيهِمْ آياتِنَا فِى الْآفَاقِ وَ فِى أنْفُسِهِمْ حَتّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ»
علامه مولف در انتهای كتاب با جملات زير، عصاره كيفيت سلوك الی الله را چنين توصيف می‌نمايد:
«...بنا بر آنچه ذكر شد دو امر مهمّ در تجلّى سلطان معرفت دخالتى عظيم دارد: اوّل مراقبه به انحاء مراتبها، دوّم، توجّه به نفس. چون سالك به اين دو امر اهتمام نمايد كم كم متوجّه مىشود كه كثرات اين جهان از يك چشمه سيراب مىشوند و هر چه در عالم، صورت تحقّق به خود بگيرد، همه آنها از يك مصدر است.
رويّه مرحوم استاد، آقاى قاضى طبق رويّه استاد بزرگ آخوند ملاحسينقلى همدانی همان طريق «معرفت نفس» بوده است... اكثر افرادى كه اين سلطان معرفت براى آنان طلوع نموده در يكى از اين دو حال بوده است:
اوّل در حين تلاوت قرآن مجيد و التفات به خواننده آن، كه چه كسى در حقيقت قارى قرآن است و در آن وقت بر آنان منكشف مىشده است كه قارى قرآن خداست جلّ جلاله. دوّم از راه توسّل به حضرت اباعبدالله الحسين عليه‌السّلام، زيرا آن حضرت را براى رفع حجاب و موانع طريق نسبت به سالكين راه خدا عنايتى عظيم است.»
فرضيّه بحث در هويت عرفان شيعی و راهبرد آن
«عرفان» بر اساس مبادی تصوری و تصديقی متّخذ از مكتب اهل‌بيت عليهم‌السلام،
به‌عنوان يك «ادراك» عبارت است از: شهود قلبی وجود بی‌نهايت خداوند (مقام ولايت).
و به‌عنوان يك «روش» عبارت است از: جاری ساختن اراده خداوند به‌جای اراده خود و جايگزين كردن ادراك او به جای ادراك خويش.
و به‌عنوان يك «مكتب» عبارت است از: تلاش علمی و عملی برای دست‌يابی به نگرش توحيدی به تمام موجودات.
مقصود از «نگرش توحيدی» اين است كه انسان ادراك كند كه تمام موجودات، ظهورات و تجلّيات خداوند هستند و هيچ استقلال وجودی ندارند.
«راهبرد عرفان» بر اساس مبادی تصوری و تصديقی، متّخذ از مكتب اهل‌بيت عليهم‌السلام عبارت است از: ايجاد خلوص ذاتی با ابزار معرفت نفس.
يعنی با تعمّق در نفس و توجه به اصل وجودِ خود، حسّ استقلال و خوديّت را از دست بدهد و خود را ظهوری از ظهورات حضرت دوست ببيند و با عبور از محدوديتِ ادراكی كه در اثر احساسِ «خود» برای او ايجاد می‌شد، به خداوند متصل گردد.
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان #سلوک
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی| بخش دوم.
1⃣ محور اول: هويت عرفان شيعی به‌مثابه يك ادراك (شهود قلبی وجود بی‌نهايت خداوند)
در رساله لب‌اللباب آمده: «مقصد سالك ملازمت با وجه‌الله است.» مولف در توضيح اين عنوان چنين می‌نويسد:
«...سالك مشاهده نفس خود و صفات و اسماء الهيّه را نموده، كمكم به مرحله فناء كلّى رسيده و سپس به مقام بقاء به معبود مىرسد، در اين موقع حيات ابدى بر او ثابت مىگردد.
اين مطلب در اثر تأمّل و تدبّر در آيات كريمه قرآنيّه مسلّم مىگردد، خداوند مىفرمايد: وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا فِى سَبيلِ اللّهِ امْواتا بَلْ احْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ و در جائى ديگر مىفرمايد: كُلُّ شَىْءٍ هالِكٌ الا وَجْهَهُ و در جاى ديگر مىفرمايد: ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللّهِ باقٍ. و در آيه‌اي ديگر مي‌فرمايد: كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ وَ يَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُوالْجَلالِ وَ الْإكْرَامِ.
از انضمام اين آيات به يكديگر، معلوم مىشود آنان كه زنده بوده و در نزد پروردگار روزى مىخورند، عبارتند از وجه‌اللّه كه بوار و زوال -به نصّ آيه قرآن- در آن راه ندارد و وجه‌الله تعالى كه زوال‌پذير نيست، همانا اسماء الهيّه است.
نتيجه اين مىشود كه تمام موجودات فنا و زوال‌پذيرند مگر اسماء جلاليّه و جماليّه، و بالنتيجه معلوم مىشود كه سالكان إلى الله كه به فيض سعادت بَلْ احْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ رسيدهاند، عبارتند از اسماء جلاليّه و جماليّه حضرت پروردگار جلّ و عزّ»
علامه مولف قدس‌سره در كتاب الله‌شناسی با «مستند روايی» صريح، هويت عرفان را كه به غايت و مقصدِ آن تعريف شده، ارائه كرده است:
«شاهد ما برای اين امر كه لزوم لقاءالله و رؤيت خدا را با چشم دل و با حقيقت ايمان وظيفۀ يكايك افراد بشر می‌باشد كه در مقام پرستش و عبادت خدای معبود خود قيام می‌نمايند، روايتی است بس جليل و پر محتوی:
وی (هشام) گفت: من در محضر حضرت امام صادق -جعفربن‌محمّد- عليهماالسّلام بودم كه معاويه‌بن‌وهب و عبدالملك‌بن‌أعيَن وارد شدند. در اين حال معاويه‌بن‌وهب به حضرت عرض كرد: «ای پسر رسول خدا! نظرت چيست دربارۀ خبری كه از رسول اكرم صلّی‌الله‌عليه‌وآله روايت شده است كه: رسول خدا پروردگارش را بر هر صورتی كه ديده، مشاهده كرده است؟ و دربارۀ خبری كه روايت كرده‌اند كه: مؤمنين در بهشت پروردگارشان را به هر صورتی كه می‌بينند، مشاهده می‌كنند.
حضرت لبخندی زد، پس از آن فرمود: ای معاويه! چقدر زشت است برای مردی كه هفتاد سال يا هشتاد سال در مُلك و حكومت خدا زندگی كند و از نعمت‌های وی بخورد، آنگاه به خداوند آن‌طور كه بايد و شايد معرفت نداشته باشد! سپس حضرت عليه‌السّلام فرمود: ای معاويه! تحقيقاً محمّد صلّی‌الله‌عليه‌وآله پروردگار تبارك و تعالی را با مشاهدۀ چشم‌های ظاهری عياناً نديده است.
ديدن بر دو قسم می‌باشد: رؤيت دل و رؤيت چشم؛ كسی كه مراد از رؤيت را ديدار دل بداند، او درست گفته و مصيب بوده است، و كسی كه مراد از رؤيت را ديدار ديدگان بداند، او به خداوند و به آيات او كفر آورده است. براي من حديث كرد، پدرم از پدرش از حسين‌بن‌علی، كه وی گفت: از أميرالمؤمنين عليه‌السّلام پرسيدند: اي برادر رسول خدا! آيا پروردگارت را ديده‌ای؟! در پاسخ گفت: و چگونه من پرستش نمايم كسی را كه نديده باشم؟! خدا را چشمان ظاهر نمی‌تواند ببيند وليكن دل‌ها با حقائق ايمانی می‌بينند..»
دلالت صريح روايت بر اين است كه ديدار خداوند در همين دنيا و برای نوع بشر، از طريق ادراك قلبی و حسّ درونی ممكن است. بر اساس اين ملاك، آياتی كه دعوت به لقاءالله می‌كنند مستند وحيانی و كلامی عارف شيعی برای دعوت به عرفان به معنی «شهود قلبی وجود بی‌نهايت خداوند» است؛ آياتی مانند:
«قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى إِلَيَّ أَنَّما إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا يُشْرِكْ بِعِبادَهِ رَبِّهِ أَحَدا» و «وَ الَّذينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ لِقائِهِ أُولئِكَ يَئِسُوا مِنْ رَحْمَتي وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ»
مولف در كتاب الله‌شناسي ضمن تفسير آيه «مَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ اللَّهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللَّهِ لَآتٍ وَ هُوَ السَّميعُ الْعَليم» از علامه طباطبایی چنين نقل می‌كند:
«لقاءالله منحصر به قيامت نيست و معنی حقيقی آن مراد است كه عبارت است از: وُقوفُ الْعَبْدِ مَوْقِفًا لا حِجابَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ رَبِّهِ؛ يعنی مراد از لقاءالله قرار گرفتن انسان در موقعيتی است كه هيچ حجابی ميان او و ميان پروردگارش نباشد، چه در اين دنيا و چه در آخرت.»
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی| بخش سوم.
2⃣ محور دوم: هويت عرفان شيعی به‌مثابه روش (جاری ساختن اراده خداوند به‌جای اراده خود و ادراك او به جای ادراك خويش)
در رساله لب‌اللباب آمده است:
«...بايد دانست كه وصول بدين مقامات و درجات بدون اخلاص در راه حقّ صورت نبندد و تا سالك به منزل مخلصين نرسد، كشف حقيقت چنانكه بايد براى او نخواهد شد. بدان كه اخلاص و خلوص بر دو قسم است:
اول: خلوص دين و طاعت از براى خداى تعالى
دوم: خلوص خود را از براى او.
و دلالت بر اوّل دارد كريمه شريفه: «وَ مَا امِرُوا الا لِيَعْبُدُوا اللهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ» و بر دوم دلالت دارد كريمه شريفه: «سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُون إلَّا عِبادَ اللهِ الْمُخْلَصينَ»
سالك پس از طىّ مرحله زهد نسبت به تعلقات دنيوی، تازه متوجّه خواهد شد كه علاقه مفرطى به ذات خود دارد و نفس خود را تا سر حدّ عشق دوست دارد، هر چه به جا مىآورد و هر مجاهده كه مىكند همه و همه ناشى از فرط حبّ به ذات خود است، ... و تا اين حسّ از بين نرود و اين غريزه نميرد، نور خدا در دل تجلّى نمىكند، و به عبارت ديگر تا سالك از خود نگذرد به خدا نمىپيوندد.
... بر همين اساس ديگر سالك حقّ ندارد طالب كشف و كرامات بوده، عملى براى تحقّق آن انجام دهد... زيرا چنين كسى در راه رضاى محبوب قدم برنمىدارد، خداى را عبادت نكرده و مخلص نخواهد بود...»
علامه مولف قدس‌سره در مقام ارائه مستند روايی اين مطلب در كتاب الله‌شناسي شرح تفصيلی‌ای را از روايت «قرب فرائض و قرب نوافل» بيان كرده است:
«حَنّان‌بن‌سَدير، از أبي‌عبدالله عليه‌السّلام روايت كرده است كه: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّي‌اللَهُ عَلَيْهِ وَءَالِهِ: قَالَ اللَهُ: مَا تَحَبَّبَ إلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُهُ عَلَيْهِ. وَ إنَّهُ لَيَتَحَبَّبُ إلَيَّ بِالنَّافِلَهِ حَتَّي أُحِبَّهُ. فَإذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَ بَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَ لِسَانَهُ الَّذِي يَنْطِقُ بِهِ، وَ يَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، وَ رِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، إذَا دَعَانِي أَجَبْتُهُ، وَ إذَا سَأَلَنِي أَعْطَيْتُهُ.
علاّمه مجلسی رحمه‌الله‌عليه در تشريح اين روايت شش وجه ذكر كرده و در وجه ششمين گويد: اين وجه رفيع‌تر، و دلنشين‌تر، و شيرين‌تر، و دقيق‌تر، و لطيف‌تر، و پنهان‌تر مي‌باشد از وجوه گذشته. و آن اين است كه:
عارف چون از شهوات خود و از اراده خود بيرون شود، و محبّت حقّ بر عقل و روح و مسامع و مشاعرش متجلّی گردد، و جميع امورش را به خداوند تفويض نمايد، و در مقام تسليم و رضا به همه مقدّرات و احكام پروردگارش گردد؛ در اين حال حضرت پروردگار سبحانه متصرّف در عقل و قلب و قوای او می‌شود و امور وی را طبق آنچه را كه خدا دوست دارد و می‌پسندد تدبير می‌كند. بنابراين او اشياء را بر منهاج مشيّت و اراده مولايش طلب می‌نمايد؛ همانطور كه خداوند -سبحانه- در حال خطاب به آنان گفته است: «وَ مَا تَشَآءُونَ إِلَّا أَن يَشَآءَ اللَهُ»
شيخ طوسی قدَّس‌اللهُ سرَّه‌القُدّوسی گفته است: عارف چون از نفسش منقطع شود و به حقّ متّصل گردد، تمام قدرت‌ها را مستغرق در قدرت حقّ می‌بيند كه به جميع مقدورات تعلّق يافته است..
در آن حالت، حقّ چشم او می‌گردد كه با آن می‌بيند، و گوش او می‌شود كه با آن می‌شنود، و قدرت او می‌شود كه با آن كار می‌نمايد، و علم او می‌گردد كه با آن می‌داند، و جود او می‌شود كه با آن می‌بخشد. و در آن صورت عارف در حقيقت و واقع‌الامر متخلّق به «أخلاق‌الله» گشته است..»
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان #سلوک
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی| بخش چهارم.
3⃣ محور سوم: عرفان شيعی به‌مثابه يك مكتب (تلاش علمی و عملی برای دست‌يابي به نگرش توحيدی به تمام موجودات)
مولف رحمه‌الله‌عليه در رساله لب‌اللباب چنين نوشته است:
«...سالك در اثر مراقبه تامّ و اهتمام شديد به آن و در اثر توجّه به نفس، به تدريج چهار عالم بر او منكشف خواهد شد: عالم توحيد افعال، توحيد صفات، توحيد اسماء و توحيد ذات.
سالك در هر يك از عوالم چهارگانه فوق مقدارى از اثر وجودى خود را از دست مىدهد و گم مىكند تا بالأخره اصل وجود و هستى خود را گم مىكند.
در عالم اوّل كه به مقام فناى در فعل مىرسد، مىفهمد كه فعل از او یا ديگر موجودات سر نمىزند بلكه از خداست؛ در اينجا تمام آثار فعلی خود را از دست مىدهد.
و در عالم دوّم چون به تجلّى صفاتى مىفهمد كه علم و قدرت و ساير صفات، انحصاراً اختصاص به ذات حقّ سبحانه و تعالى دارد، در اينجا صفات خود و ديگر موجودات را از دست مىدهد و آنها را گم مىكند و ديگر جز صفت خدا نمىيابد.
و در عالم سوّم چون تجلّى اسمائى مىشود، ادراك مىكند كه عالم و قادر اوست –جلّ جلاله-، در اينجا اسماء خود و ديگر موجودات را گم مىكند و ديگر در خود نمىيابد.
و در عالم چهارم كه تجلّى ذاتى است، وجود خود را گم مىكند و ذات خود را از دست مىدهد و ديگر ابداً خود و ديگر موجودات را نمىيابد و فقط ادراك ذات مقدّس حضرت خداوند است... .»
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان #سلوک
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی| بخش پنجم.
در كتاب الله‌شناسی مستندات بحث اين‌گونه آمده است:
«...خداوند در سوره فصلت، آيه 53 مي‌فرمايد: سَنُرِيهِمْ ءَايَـٰتِنَا فِي الافَاقِ وَ فِي أَنفُسِهِمْ حَتَّي يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنـَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنـَّهُ عَلَي كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ؛ ألآ إِنَّهُمْ فِي مِرْيَهٍ مِن لِقَآءِ رَبِّهِمْ أَلآ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُحِيطٌ.»
«به زودی ما آيات خودمان را به ايشان در موجودات نواحی جهان و در وجود خودشان نشان خواهيم داد تا برای آنان روشن شود كه: نشان‌داده‌شده (آيه‌ای كه نشانه ماست) حقّ است. آيا برای پروردگارت اين كفايت نمی‌كند كه او بر هر چيز شاهد و حاضر و ناظر می‌باشد؟! آگاه باش كه ايشان در لقاء و ديدار پروردگارشان در شكّ و ترديد بسر می‌برند! آگاه باش كه تحقيقاً او بر تمام چيزها محيط می‌باشد!»
بايد دانست در اينجا نكته‌ای است عظيم و شاهدی قويم برای توحيد حقّ متعال، و آن اين است كه: حقّ عبارت می‌باشد از «آياتنا» يعني آيات و علائم و نشانه‌هایی كه خداوند در آفاق و نفوس قرار داده است برای توحيد خود.
جميع موجودات ماسوی‌الله، آيات خدا هستند؛ ...لهذا هيچ‌يك از مخلوقات، وجود استقلالی ندارند؛ بلكه همگی آيات و نشانه‌ها و آئينه‌ها و مرائی جمال‌نمای ذات اقدس حقّ می‌باشند. ...بنابراين در هر يك از آنها می‌توان خدا را ديد. زيرا آيه، بِما هيَ آيه، فقط جهت ارائۀ صاحب آيه می‌باشد، و خود را به‌هيچ وجه‌من‌الوجوه نشان نمی‌دهد.
آئينۀ صاف بدون رنگ و زنگار و بدون موج، عين صورت انسان را نشان می‌دهد؛... و اگر آيه را به نظر آيتيّت بنگريم، درست خواهيم ديد: غير از ذوالآيه چيزی نيست.
اين آيه می‌فهماند كه حقيقت آفاق و انفس، وجود حقّ متعال است و آنها شيئيّتی مابإزاء خود ندارند؛ چون به عنوان آيه و علامت و نشانه گرفته شده‌اند. در هر چيزی كه بنگری، خدا نمايان است. وجود اقدس حقّ واحد است كه در آفاق و انفس ظهور نموده و تجلّی پيدا كرده است... .»
برای مستند روای، در كتاب امام‌شناسی آمده است:
«..اميرالمومنين عليه‌السلام در نهج‌البلاغه فرمود: أوَّلُ الدِّينِ مَعْرِفَتهِ وَ كَمَالُ مَعْرِفَتِهِ التَّصديِقُ بِهِ، وَ كَمالُ التَّصْدِيقِ بِهِ تَوْحِيدُهُ وَ كَمَالُ تَوْحِيدُهُ الإخْلَاصُ لَهُ، وَ كَمَالُ الإخْلَاصِ لَهُ نَفْيُ الصِّفَاتِ عّنهُ لِشَهَادَهِ كُلِّ صِفَهٍ أنَّهَا غَيْرُ المَوْصُوفِ، وَ شَهَادَهِ كُلِّ مَوْصُوفٍ أنَّهُ غَيْرُ الصِفَهِ.
كليد مسئله در عبارتِ «نفی الصفات عنه» است كه موجب كمال توحيد می‌شود، در تفسير اين عبارت علامه مولف قدس‌سره در كتاب توحيد علمی و عينی آورده است:
«...اين گفتار بديع‌ترين كلامی است كه در توحيد آمده است و محصّل آن اين است كه: كمال معرفت آن وقت است كه منتهی به نفی صفات از ذات گردد؛ و اثبات صفات برای ذات مستلزم اثبات وحدت عدديّه است كه لازمه‌اش تحديد و تعيّن ذات است. پس عرفان خداوند ايجاب می‌كند كه وحدت عددی را از او نفی كنيم؛ و البته وحدت بالصّرافه برای او لازم است.
امّا مسئلۀ نفی صفات از ذات را بدين طريق بيان فرموده است كه: اوّلِ دين، شناخت اجمالی خداست؛ و كمال اين شناخت، إذعان واعتراف و خضوع در برابر اوست؛ و كمال اين اعتراف و تصديق و خضوع، آن است كه بنده تمام حقوق الهيّه را از صفات، و آنچه نصيب از وجود و كمال است، اختصاصاً براي او قرار دهد؛ و حيات و علم و قدرت و رزق و خلق و إحياء و إماته و إعطاء و منع و بقيّۀ صفات را منحصراً از وی بداند؛ و در صفات خدا شريكی برای او قرار ندهد.
در اين موطن از اخلاص، نيز بنده مشاهده می‌كند كه: اين صفاتی را كه به ذات اقدس نسبت داده است، معانی و مفاهيم محدوده‌ای می‌باشند كه بعضی مباين و منافی بعضی دگرند؛ ... و نمی‌توانند ذات بحت و بسيط و غير مركّب را حكايت كنند. زيرا كه چون ذات را با اين اوصاف كه همگی در حدّ ماهوی محدود می‌باشند؛ تصورّ كنيم؛ ذات مركّبی را تصور نموده‌ايم.
بنابراين ضرورت ايجاب می‌كند كه شخص مُخْلِص كه در عرفان ربّ به اين حدّ اخلاص فائز آمده است، اعتراف به عجز خود از معرفت بنمايد؛ و به نقصان و درد بدون درمان خود اقرار كند؛ و تمام اين صفات كثيره را كه برای ذات حقّ اثبات كرده است، نفی نمايد؛ و پيوسته تماشای ذات حقّ را بدون عنوان كثرت و صفت و معنای زائدی بنمايد. اينجاست كه می‌فرمايد: وَ كَمالُ الإخلاص لَهُ نَفْيُ الصِّفاتِ عَنْه... .»
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان #سلوک
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی| بخش ششم.
4⃣ محور چهارم: راهبرد عرفان شيعی (ايجاد خلوص ذاتی با ابزار معرفت نفس)
در محور دوم، راجع به خلوص ذاتی، مطالب و مستندات ارائه گرديد؛ آنچه در اين قسمت عرضه می‌شود، تبيين ابزار تحقق اين خلوص ذاتی است كه «معرفت نفس» باشد.
توصيف كيفيت عملی سلوك الی الله در اين قسمت، از شاخص‌های صريح در جداسازی فضای عرفان شيعی با ديگر مدعيان عرفان است.
در رساله لب‌اللباب چنين آمده است:
«طريقه مرحوم آخوند ملاحسينقلى همدانى رضوان‌الله‌عليه عبارت بوده است از التزام در امر مراقبه، يعنى اهتمام ورزيدن در مراتب چهارگانه آن:
اوّل درجه مراقبه اين است که سالک از محرّمات اجتناب كرده و تمامى واجبات را اتيان كند، و در اين دو امر به هيچ وجه من‌الوجوه مسامحه نورزد.
دوّم درجه، آن است كه مراقبه را شديد نموده و سعى كند هر چه مىكند، براى رضاى خدا باشد و از امورى که لهو و لعب نامیده مىشود، اجتناب نمايد. و چون در اين مرتبه اهتمام نمود، براى او تمكّن پيدا مىشود كه ديگر خود را نباخته و اين خوددارى در او به سر حدّ ملكه برسد.
سوّم درجه، آن است كه پروردگار جهان را پيوسته ناظر خود ببيند، و كمكم اذعان و اعتراف مىنمايد كه خداى متعال در همه جا حاضر و ناظر همه مخلوقات است. و اين مراقبه در تمام حالات و در همه اوقات بايد رعايت شود.
چهارم درجه، مرتبهاى است از اين عالىتر و كاملتر و آن اين است كه خودش خداى را حاضر و ناظر ببيند و به طور اجمال مشاهده جمال الهى نمايد.
چون سالك بدين مرتبه رسد، براى آن‌كه بتواند به كلّى اغيار را از ذهن خود خارج كند، بايد نفى خاطر را در ضمن يكى از اعمال عباديّه به جاى آورد، ...و بهترين طريق آن، توجّه به نفس است كه اسرع طرق است براى نيل به مقصود.
طريق «توجّه به نفس» طريقه مرحوم آخوند ملاحسينقلى بوده است و شاگردان ايشان همه طريق معرفت نفس را مىپيمودهاند كه ملازم معرفت ربّ خواهد بود... .»
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان #سلوک
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی| بخش هفتم.
در بررسی مستند روايی اين بحث آمده است:
مستند مرتبه اولِ مراقبه: إِنَّمَا أَصْحَابِي مَنِ اشْتَدَّ وَرَعُهُ وَ عَمِلَ لِخَالِقِهِ وَ رَجَا ثَوَابَهُ هَؤُلَاءِ أَصْحَابِی. «حضرت صادق عليه‌السلام می‌فرمايند: رفقاء و منتسبين به من فقط كسانی هستند كه با تمام وجود از محرّمات دوری كنند و برای رضای خدا كار كنند.»
مستند مرتبه دوم مراقبه: لِيَكُنْ لَكَ فِي كُلِّ شَيْءٍ نِيَّهٌ حَتَّى فِي النَّوْمِ وَ الْأَكْلِ. «حضرت صادق عليه‌السلام در توصيه به محمدبن‌مسلم می‌فرمايند: در تمام حركات و سكنات حتی برای خوابيدن و خوردن، انگيزه خدایی داشته باشد.»
مستند مرتبه سوم و چهارم مراقبه: اعْبُدِ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاك. «پيامبر اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله در توصيه به ابوذر می‌فرمايند: آن‌گونه خدا را عبادت كن كه گويا او را می‌بينی و اگر نمی‌توانی اين‌طور خدا را عبادت كنی، حداقل طوری عبادت كن كه گويا او همواره تو را می‌بيند.»
عبادت در مرحلهاى كه خدا او را مىبيند، مربوط به مرحله سوم است و عبادت در مرحله‌ای كه او خدا را حاضر و ناظر می‌بيند، مربوط به مرحله چهارم است.
مستند «توجه به نفس»، آيه شريفه «...وَ في أَنْفُسِكُمْ أَفَلا تُبْصِرُونَ» است؛ همچنين كريمه شريفة «يا أيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ انْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ اذَا اهْتَدَيْتُمْ» بدان دلالت دارد. علامه طباطبايی رحمه‌الله‌عليه در تفسير اين آيه چنين نوشته‌اند:
«...اينكه فرمود: عليكم انفسكم (بر شما باد نفستان)، مقصود اين است كه شما ملازمت كنيد نفس خود را از جهت اينكه نفس شما راه هدايت شما است، نه از جهت اينكه نفس يكى از رهروان راه هدايت است،
به عبارت ديگر اگر خداى تعالى مؤمنين را در مقام تحريك به حفظ راه هدايت امر مىكند به ملازمت نفس خود، معلوم مىشود نفس مؤمن همان طريقى است كه بايد آن را سلوك نمايد، بنابراين نفس مؤمن طريق و خط سيرى است كه منتهى به پروردگار می‌شود، نفس مؤمن راه هدايت اوست، راهى است كه او را به سعادتش مىرساند...»
در بررسی مستند روايی «معرفت نفس» در كتاب نور ملكوت قرآن چنين آمده است:
درون‌شناسی، و معرفت نفس، همان معرفت حضرت معبود است چرا كه اميرالمومنين عليه‌السلام فرمود: مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ عَرَفَ رَبـَّهُ «هر كس خودش را شناخت، پروردگارش را شناخته است.»
علامه مولف در پاورقی‌های رساله سير و سلوك بحرالعلوم آورده است:
بعضی، حجاب بين خدا و انسان را فقط يك حجاب كه «نفس» باشد دانسته‌اند و عرفان آن را راه نجات دانسته‌اند كه: مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ؛ يا تزكيه و تطهير آن كه قَدْ أفلَحَ مَن زَكَّيها يا عبور از آن كه أمات نَفسَهُ وَ أحيي قَلْبَهُ. و بعضی آن را عبارت از دنيا گرفته‌اند و مقصود از دنيا در اينجا «ماسِوی‌الله» است چنانكه فرمود: اُخرِجوا مِنَ الدُّنيا قُلُوبكُم قَبْلَ أن تَخْرُجَ مِنها أبْدانُكُ.
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان #سلوک
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی| بخش هشتم.
▫️ توضيحی در مورد معرفت نفس و توجه به نفس:
از آنجايی كه خداوند محدود نيست، پس قابل تصور با ذهن نيست و از آنجايی كه ادراكات حضوری انسان دارای شكل و صورت نيست، پس قابليت پذيرش ادراكات مجرد را دارد و به همين سبب ادراك خداوند با قلب مورد تاييد روايات قرار گرفته است (تراه القلوب).
نتيجه مطلب فوق اين خواهد بود كه برای حركت به سوی معرفت پروردگار، پس از آموزش‌های ذهنی لازم برای يافتنِ جهت صحيح، بايد از ابزار علم حضوری استفاده كرد. تنها ابزار علم حضوری انسان، «نفس» اوست.
از سوی ديگر اگر تمام موجودات تجليات خداوند هستند و وجودی از خود ندارند و با تدبُّر بايد از ظاهر و تعيُّنات آنها گذشت و به اصل وجودِ متصل به بی‌نهايتِ آنها رسيد، پس با توجه و تدبر در «نفس» كه يكی از مخلوقات الهی است و مصداق «نفخت فيه من روحی» است، می‌توان به وجود بی‌نهايت خداوند متصل شد.
مقصود از «معرفت نفس»، همين است كه انسان با «توجه به نفس»، به‌دنبال عبور از ظاهرِ نفس و احساسِ محدودِ «خوديّت» باشد و به اصل وجودِ «نفس» برسد، همانگونه كه با تدبّر در مخلوقات، از ماهيّت آنها عبور می‌كند و به اصل وجود و منشأ وجود آنها متوجه می‌شود.
انسان تا از محدوديت ادراكی عبور نكند، نمی‌تواند به ادراك وجود بی‌نهايت موفق شود؛ محدوديت ادراكی انسان در ادراك «خود» قرار گرفته است و با توجه كردن به حاقّ نفس می‌تواند به‌تدريج از اين محدوديت ادراكی عبور كند؛
آنچه در عرفان از آن به «فناء» تعبير می‌شود، دقيقاً به معنی عبور از محدوديت‌های ادراكی نفس است نه به معنی نيستی و پوچ شدن.
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان #سلوک
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی| بخش نهم و پایانی.
▫️ نتيجه بحث:
عرفانِ شيعی، بر اساس راهبری معصومين عليهم‌السلام، طالبين را به سوی «لقاءالله» دعوت می‌كند و اين لقاء را «شهود قلبی وجود بی‌نهايت خداوند» می‌داند و روش لازم برای اين حركت را تلاش برای دست‌يابی به «خلوص ذاتی» می‌شمارد و خلوص ذاتی را عبور از خود و ادراك خود، می‌داند تا اراده و ادراك حضرت دوست در وجود او تجلی كند و فرد به مقام «ولايت» برسد؛ مقامی كه هيچ حجاب ادراكی ميان او و خداوند وجود ندارد.
روايت قدسی زير كه از اميرالمومنين عليه‌السلام و او از پيامبر اكرم صلی‌الله‌عليه‌وآله در معراج وارد شده است، عصاره عرفان شيعی است كه كيميای «عشق و محبت الهی» را سبب ايجاد خلوص ذاتی، و خلوص ذاتی را سبب ايجاد شهود قلبی او برشمرده است:
«زندگی دلچسب، زندگانی كسی است كه دائماً به ياد من است، هميشه خود را غرق در نعمت‌های من می‌بيند، موقعيت و جايگاه من را ناديده نمی‌گيرد و آنچه بايد برای من انجام دهد، هميشه در برابر ديدگان اوست؛ شبانه‌روز به‌دنبال جلب رضای من است.
زندگی پايدارِ ابدی، زندگانی كسی است كه چنان به دنبال اصلاح نفس خود است كه دنيا در نظرش بی‌ارزش و آخرت در نظرش بزرگترين ارزش شده است؛ كسی كه نظر مرا بر نظر خودش ترجيح می‌دهد و به‌دنبال جلب رضای من است و عظمت مرا هميشه در نظر دارد و مرا حاضر و ناظر بر خود می‌بيند، هر چه مورد رضاس من نيست را از دلش پاك می‌كند و با تمام وجود در برابر شيطان و وسوسه‌هايش می‌ايستد و اجازه نمی‌دهد شيطان به قلبش نفوذ كند.
من در بنده‌ای كه اين حسّ و حال براي او پيدا شود، محبتم را قرار می‌دهم، به‌طوری كه تمام توجهش به من باشد، سكون و حركتش، همّت و اراده‌اش، سكوت و گفتارش، همه و همه از نعمتِ «شهود» كه فقط بر اهل محبتم ارزاني كرده‌ام، سرچشمه بگيرد.
چشم و گوش قلبش را باز می‌كنم تا با قلبش صدای مرا بشنود و با قلبش به عظمت و جلال من نظاره كند؛
دنيا و لذّاتش را در چشم او كوچك و منفور می‌كنم و همانگونه كه راهبر و نگهبان يك مجموعه، افرادش را از موقعيت‌های خطرناك دور مي‌كند، او را از دنيا دور می‌كنم.
وقتی چنين حسّ و حالی به او دست داد، از اهل دنيا به‌شدت پرهيز می‌كند و از زندگی سطحی موقت به زندگی عميق و ابدی می‌رسد، از فضای نفوذ شيطان به فضای سلطه رحمان می‌رود. ... اين مقام اهل رضايت از من است. ... هيچ حجاب و هيچ واسطه‌ای ميان من و چنين كسی نخواهد بود... .»
▫️ كاربرد و توصيه عملی بحث:
صراط مستقيم در جمع ميان ظاهر و باطن است و تا وقت باقی است، بايد دست به راه عرفان و سلوك الی الله زد.
▫️ مقاله هویت‌شناسی عرفان شیعی فقاهتی:
▫️ https://eitaa.com/vaseti/148
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان #سلوک
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
رساله-لب-اللباب-در-سیر-و-سلوک-اولی-الالباب.pdf
1.15M
﷽
⚪️ رساله لب‌اللباب در سیر و سلوک اولی الالباب.
✍ علامه طهرانی
▫️ تقریر و بازنویسی درس‌های عرفانی علامه طباطبایی
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
erfan.pdf
440.6K
﷽
⚪️ بیانیه عرفان شیعی فقاهتی.
✍ استاد عبدالحمید واسطی
#مبانی #نقشه‌راه #عرفان #هستی‌شناسی
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ گزارش اول مناظره درباره فلسفه و عرفان| بخش اول
موضوع بحث
«گزارش همایش بازخوانی حکمت و عرفان شیعی – مناظرات سه‌گانه در مورد حکمت و عرفان»
مسأله بحث
دستگاه فلسفی و عرفانی شیعی چه می‌گوید و چه محصولی دارد؟ میزان انطباق آن با وحی چقدر است؟ تاثیرات تمدنی آن چگونه است؟
فرضیه بحث
حکمت و فلسفه = هستی‌شناسی برهانی
حکمت و فلسفه اسلامی = هستی‌شناسی برهانی با جهت‌یابی از وحی (کشف حد وسط برهان با راهنمایی وحی)
عرفان = هستی‌شناسی شهودی
عرفان شیعی = هستی‌شناسی شهودی با جهت‌یابی و اعتباریابی از وحی
عرفان شیعی فقاهتی = هستی‌شناسی شهودی سازگار با وحی که با رعایت دقیق شرع فعال شده است.
وحدت وجود = نظریه‌ای که در آن کیفیت ربط میان وجود بی‌نهایت خداوند با وجود محدود مخلوقات، با استفاده از فرآیند «تجلی» تبیین می‌شود به‌طوری که نه خالق محدود شود و نه مخلوق معدوم (جمع میان وحدت و کثرت)
مفهوم بی‌نهایت و کیفیت ارتباط آن با موجودات محدود، مرکزی‌ترین و حیاتی‌ترین مفهوم در زندگی بشر است.
تبیین بحث
امیرالمومنین علیه‌السلام در مورد هویت «اسلام» فرمود: الْإِسْلَامُ هُوَ التَّسْلِيمُ، وَالتَّسْلِيمُ هُوَ الْيَقِينُ، وَ الْيَقِينُ هُوَ التَّصْدِيقُ، فَالتَّصْدِيقُ هُوَ الْإِقْرَارُ، وَ الْإِقْرَارُ هُوَ الْأَدَاءُ، وَ الْأَدَاءُ هُوَالْعَمَلُ.[1]
تمام هویت اسلام، تسلیم بودن در برابر حق است؛ حق‌جویی و حق‌خواهی شاخص بارز یک مسلمان است. گفتگوها، نقد و بررسی‌ها و مناظراتی که در طول تاریخ اسلام در سیره پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و ائمه معصومین علیهم‌السلام انجام شده است، نقشه راهی برای تدوین راهبردهای محتوایی و روشی در مواجهه با افکار مخالف است.
مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام در راستای مأموریت «طراحی نظام‌های تمدنی با اقتباس از نگرش اسلام، در فضای رقابت با نظام‌های فکری، قانونی و فرهنگی بشری»، از سویی به‌طور مستمر در محدوده کوچک خود به وظیفه رصد فضای معرفتی فرهنگی جهانی می‌پردازد و از سوی دیگر در فهرست طراحی فرآیندهای لازم برای یک جامعه ایده‌آل، «فرآیند نقد و گفتگوی نقادانه» را مورد بررسی قرار داده است.
یکی از موارد رصد شده در فضای معرفتی و فرهنگی جامعه، انتشار نشریه «سمات» به سردبیری جناب آقای مهدی نصیری بود، انتشار چند شماره از این نشریه، رویکرد تصریح شده مخالفت با عرفان و فلسفه اسلام و مشی و مرام خاص «تقطیع در نقل مطالب» و نقد آنها را، تثبیت کرد.
در همین اوان، پخش مناظره سردبیر نشریه با جناب آیه الله غرویان استاد فلسفه حوزه علمیه قم در شبکه چهار سیما و غیر روشمند بودن این مناظره، سبب شد تا با پیگیری‌های معاونت فرهنگی و تبلیغی مؤسسه مطالعات راهبردی، برگزاری جلسه مناظره فیمابین جناب آقای نصیری و جناب حجت‌الاسلام و المسلمین شیخ عبدالحمید واسطی معاونت مطالعات وتحقیقات مؤسسه، تحقق یابد.
این مناظرات در سه جلسه با فاصله دو هفته دو هفته، برگزار گردید؛ مؤسسه مطالعات راهبردی با عرضه پُر رنگ راهبرد «تفاهم و نه تقابل» تلاش نمود تا با رویارویی رفتاریِ مودبانه، متواضعانه و روشمند فضای کدورت و التهاب، به فضای تفاهم و نقد مثبت تبدیل شود و جریانات درونی مکتب فخیمه شیعه اثنی‌عشریه، عامل به کریمه شریفه «لاتنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم» شوند و بتوانند در عین اختلاف، یار و معین یکدیگر در برابر هجوم عظیم دشمنان در عصر حاضر باشند و پیشنهاد کرد تا مرکز مشترک «دفاع فکری و نرم‌افزاری» شکل بگیرد و با تقسیم کار در دو جبهه «کلامی» و «فلسفی» و تقسیم مأموریت به «بخش دفاع کلامی در برابر وهابیت، بهائیت،قادیانیه، طالبانیسم، اخباری‌گری و شیخیه» و «بخش دفاع فلسفی در برابر معرفت‌شناسی و فلسفه آزاد غرب، فلسفه‌های مضاف مدرن، فلسفه پُست‌مدرن، عرفان‌های کاذب» اندیشه‌ورزان معارف شیعی بتوانند پشت‌به‌پشت یکدیگر موجبات رضایت حضرت ولی‌عصر ارواحنا لتراب مقدمه الفداء را فراهم سازند.
قضاوت نسبت به عملکرد مؤسسه و عکس‌العمل طرف مقابل در راستای تحقق این هدف و روش مناظره و کیفیت محتوایی مطالب طرفین به‌عهده مخاطبین محترم است.[2]
از تلاش‌هایی که در این جلسات از طرف مؤسسه صورت گرفت مستندسازی گفتارها در صحن جلسه با ارائه متنی و تصویری اسناد مربوط به مباحث بود. مجموعه حاضر در این قسمت، به همراه این اسناد است که در اختیار سروران عزیز قرار می‌گیرد.
#مبانی #هستی‌شناسی #حکمت_متعالیه #عرفان #فلسفه
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ گزارش اول مناظره درباره فلسفه و عرفان| بخش دوم و پایانی.
1⃣ نمونه تعاريف فلسفه و حکمت:
كندی: العلم بالاشياء علی حقيقتهابقدر طاقه‌الانسان[3]
فارابی: العلم البرهانی بالاسباب البعيده التی بها وجود الاسباب القريبه لاشياء[4]
بوعلی: التصديق بحقائق النظريه والعمليه علی قدر طاقه البشر[5]
بوعلی: العلم عن الموجود المطلق وتبتدی منه مبادی العلوم[6]
ملاصدرا: العلم بغايات الاشياء وعللها[7]
ملاصدرا: العلم بحقيقه الاشياء كماهی عليه فی الواقع و الحكم بوجودها بالبراهين، بقدر الوسع الانسانی[8]
فلسفه = هستی‌شناسی برهانی
فلسفه= تلاش برای كشف علت پديده‌ها دركل هستی
فلسفه= تلاش برای نفوذ به لايه‌های پنهان از حسّ، برای رسيدن به حقايق اثرگذار در زندگی.
فلسفه= كشف شكل هستی و معادلات حاكم بر آن.
فلسفه اسلامی = برهانی كردن نگرش اسلام به هستی.
فلسفه اسلامی = تلاش برای تبيين عقلانی مدل هستی‌شناسانه اسلام.
حيطه فعاليت فيلسوف حوزوی، تلاش برای تعميق فهم از مدل هستی‌شناسی اسلام و تلاش برای اثبات عقلانيت اين مدل و ايجاد زمينه تفاهم با مخاطبينی است كه عقيده مشترك با آنها وجود ندارد.
تمايز با كلام اسلامی:
علم كلام تلاش برای كشف مدل‌هستی‌شناسانه اسلام است و برای تبيين عقلانی آن نيز تلاش می‌كند و در اين تلاش از آيات و روايات نيز برای حد وسط استدلال استفاده می‌كند. حيطه فعاليت متكلم حوزوی، تلاش برای اثبات برتری مدل هستی‌شناسانه شيعه اثني‌عشری، نسبت به مدل فرقه‌های ديگر، و ايجاد تفاهم با مخاطبينی كه عقيده مشترك پذيرش قرآن و سنت با آنها وجود دارد.
2⃣ نمونه مسائل فلسفه و حکمت: (فلسفه در مورد چه مسائلی گفتگو میکند؟)
3⃣ مقايسه ميان مسائل فلسفه يونان و مسائل فلسفه اسلام [9]
▫️ https://eitaa.com/vaseti/171
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
تمدن اسلام، حکمت و عرفان شیعی، عقل و دین، منابع معرفت
پی‌نوشت‌ها:
[1] . تفسير القمی، ج1، ص: 100
ترجمه: تمام هویت اسلام، تسلیم بودن است و تمام هویت تسلیم بودن یقین داشتن است و تمام هویت یقین داشتن دریافتن با تمام وجودِ حق است و تمام هویت این دریافت، اعتراف به آن است و تمام هویت این اعتراف، عمل به آن است.
[2] . قابل ذکر است که جلسه‌ای در دوم ماه رجب از جانب جناب آقای نصیری و میلانی در حسینیه تهرانی‌ها در مشهد مقدس رضوی، تحت عنوان پیگیری مناظرات تشکیل شد و مطالبه ادامه مناظره مطرح گردید. در پاسخی که به دعوت برای شرکت در این جلسه ده روز قبل از تشکیل این جلسه داده شد چنین گفته شد:
«سه جلسه مناظره با تقاضای مستمر در صحن مناظره برای تغییر روش غیرعلمی در نقل و نقد مطالب عرفا و فلاسفه، و عدم اجابت آقای نصیری و اصرار بر ادامه شیوه تقابل و نه تفاهم از سویی، و نتایج نظرسنجی کتبی در دو جلسه آخر مناظرات که نود درصد شرکت‌کنندگان اظهار داشته بودند در چنین مناظراتی با این فضا شرکت نخواهند کرد، از سوی دیگر،
سبب شد تا مؤسسه مطالعات راهبردی در کرسی‌های نقد و نظر فلسفی و عرفانی از جریان «نصیری–میلانی» صرف‌نظر کرده و با دعوت از شخصیت‌های جریان «تفکیک» برنامه‌های آتی این کرسی‌ها را تدارک نماید. امید است بحول‌وقوه الهی در آینده نزدیک مناظرات سه‌گانه‌ای در فضای تفاهم و روشمندی علمی تقدیم حق‌جویان شود.
اخیرا کتابی با عنوان «جدال با مدعی» نیز توسط جناب آقای دکتر حسین غفاری مدیر گروه فلسفه دانشگاه تهران که حاوی سه جلسه گفت‌وگوی مولف با جناب آقای نصیری است منتشر گردیده است که مطالعه آن برای پیگیری‌کنندگان این‌گونه جریانات فکری ضروری است و مقایسه سبک و سیاق مطالب کتاب با مطالب منتشر شده از همین گفتگوها در نشریه سمات، می‌تواند راهگشا باشد.
[3] . رسائل الكندی، ص97
[4] . الفصول المنتزعه، ص52
[5] . عيون الحكمه، ص16
[6] . النجاة، ص198
[7] . حاشيه الهيات شفاء، 264
[8] . اسفار، ج1،ص338
[9] . مقالات فلسفی، شهيد مطهری، ج3 ص21
#مبانی #هستی‌شناسی #حکمت_متعالیه #عرفان #فلسفه
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
گزارش همایش بازخوانی حکمت و عرفان شیعی.pdf
367.9K
﷽
⚪️ گزارش اول مناظرات سه‌گانه استاد واسطی و دکتر نصیری در زمینه فلسفه و عرفان.
#مبانی #هستی‌شناسی #حکمت_متعالیه #عرفان #فلسفه
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
همایش بازخوانی حکمت و عرفان شیعی - قسمت دوم.pdf
428.5K
﷽
⚪️ گزارش دوم مناظرات سه‌گانه استاد واسطی و دکتر نصیری در زمینه فلسفه و عرفان.
#مبانی #هستی‌شناسی #حکمت_متعالیه #عرفان #فلسفه
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
nasiri-vaseti1-www.ebnearabi.com.mp3
23.69M
﷽
⚪️ مناظره درباره فلسفه و عرفان| جلسه اول.
▫️ استاد عبدالحمید واسطی و دکتر مهدی نصیری
#مبانی #هستی‌شناسی #حکمت_متعالیه #عرفان #فلسفه
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
nasiri-vaseti3-www.ebnearabi.com.mp3
21.8M
﷽
⚪️ مناظره درباره فلسفه و عرفان| جلسه سوم و پایانی.
▫️ استاد عبدالحمید واسطی و دکتر مهدی نصیری
#مبانی #حکمت_متعالیه #عرفان #فلسفه
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
nasiri-vaseti2-www.ebnearabi.com.mp3
20.65M
﷽
⚪️ مناظره درباره فلسفه و عرفان| جلسه دوم.
▫️ استاد عبدالحمید واسطی و دکتر مهدی نصیری
#مبانی #هستی‌شناسی #حکمت_متعالیه #عرفان #فلسفه
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ کتاب، فیلم و متن مناظرات فلسفه و عرفان.
◽️ کتاب عیار نقدها؛ بررسی تحلیلی نقدهایی بر عرفان و حکمت اسلامی.
▫️ گزارش مناظره‌های استاد عبدالحمید واسطی و استاد محمدحسن وکیلی با دکتر مهدی نصیری
➕ درس‌نامه توحید قرآنی و وحدت وجود استاد وکیلی
➕ بررسی تاریخی عرفان و حکمت شیعی از قرن هفتم تا یازدهم
➕ نقد نشریۀ سمات
▫️ در این کتاب اصلی‌ترین نقدها و ناقدین به طریقه حکمت متعالیه و عرفان فقاهتی شیعی با نقدی روشمند مورد ارزیابی دقیق علمی و محتوایی قرار گرفته و عیار نقد رونمائی شده است.
▫️ لینک خرید کتاب:
▫️ https://b2n.ir/n39066
#مبانی #هستی‌شناسی #حکمت_متعالیه #عرفان #فلسفه
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ مطالب تکمیلی مناظرات فلسفه و عرفان.
▫️ دانلود فیلم‌های مناظره استاد واسطی:
▫️ https://b2n.ir/z91068
▫️ متن مناظره مکتوب استاد وکیلی:
▫️ https://b2n.ir/b51768
▫️ نقدی بر مناظره:
▫️ https://b2n.ir/h22064
#مبانی #هستی‌شناسی #حکمت_متعالیه #عرفان #فلسفه
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ ظرفیت عرفان در تمدن‌سازی.
▪️ عرفان اسلامی به مثابه یک دانش چه جایگاه و نقشی در شبکه کلانِ دین و ارائه تصویری سیستمی از دین جهت ساختارمندی برنامه‌ریزی‌‌های اجرایی دارد؟
▫️ عرفان، علم معادلات خلقت است و زیرساختی ترین روابط را که کیفیت تجلی «وحدت الهی» و ظهور «مخلوقات و کثرات» است، توصیف و تبیین میکند و نحوه روابط میان مراتب مختلف عوالم هستی را عرضه می نماید.
▫️ هویت «دین»، تشریع منطبق بر تکوین است و از لوازم آن تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعیه است؛ لذا علومی که سازه هستی و خلقت را ترسیم می‌کنند بالخصوص اگر تا پایین‌ترین لایه وجودی در عالم ماده نفوذ کنند، بیشترین افق دید را در نگرش سیستمی و شبکه ای به دین فراهم می نمایند.
▪️ آیا اساسا عرفان می‌تواند و چنین ظرفیتی را دارا است که روشی برای مدل سازی ارائه دهد؟ ممکن است گفته شود منبع عرفان، کشف و شهود است؛ در نتیجه چگونه می توان از چنین دانش شهودی که گزاره‌ها را شخصی میکند، منطقی تعمیم یافته برای مدل سازی استخراج نمود؟ اساسا در علوم اسلامی چه دانشی ظرفیت مدل‌سازی برای پیشرفت اسلامی را دارد؟
▫️ پاسخی که در کلام جدید به فرضیه «وحی، تجربه شخصی نبی است و قابل تعمیم نیست» داده می‌شود در اینجا جاری است. دو قرینه موجه سازِ «اعجاز» و «برهان»، جواز تعمیم را صادر می‌کنند. این ملاک، مربوط به تمام معرفت های شهودی است و علت بقاء و گسترش علم عرفان نیز تلاش موفق صاحبان آن برای برهانی سازی عرفان بوده است.
▫️ عرفان، به‌دلیل تلاش معرفتی و بالخصوص «عملی»، برای کشف وحدت در کثرات و جاری ساختن وحدت در کثرات، تناسب حداکثری با «مدل سازی» دارد؛ جوهره «مدل سازی»، کشف روابط میان اجزاء و متغیرهای یک سیستم است به طوری که مجموعه اجزاء جدا از هم (کثرت زده) را به وحدتِ حداکثری برساند تا تضاعف نیروها سبب حرکت و رشد و تولید خروجی در مدل شود.
▫️ این عملیات براساس شهود موجّه، از عالَم «خزائن» تا اسفل‌السافلین (عاَلم ماده) امتداد می یابد و تجلی آخرین لایه آن «علم فقه» است. بنابراین «عرفان» بدون «فقه» نمی تواند وحدت را در کثرات جاری کند و «فقه» بدون «عرفان» نمی‌تواند کثرات را به وحدت برساند.
▫️ صراط مستقیم در جمع ظاهر و باطن است و بر همین ملاک، مدل سازی نیازمند «فقه»، برای تعیین اجزاء و روابط در فرآیند میان کثرات، و نیازمند «عرفان»، برای تعیین کیفیت و جهت روابط (به‌هدف رسیدن به فرآیند بهینه) است. برای تمدن سازی در محیط رقابت فرهنگی، برگ برنده به دست «فرآیندهای بهینه» است.
▪️ غایت عرفان، فناء فی الله و مندک شدن در ذات ربوبی است که ماسوی الله دیده نشود. انسان با این حال، چگونه می تواند متغیرات و تکثرات جامعه را درک کند و به مدیریت عینیت خارجی مانند توسعه بپردازد؟
▫️ غایت عرفان، بقاء بالله است که از آن، تعبیر به «سفر چهارم» می‌شود و توصیف آن، «السیر مع الله فی الخلق» است؛ در حالی‌که «فناء فی الله» از «سفر دوم» که سیر فی الله است شروع می‌شود و سیر در اسماء و صفات الهی است، لذا عارف بالله که اسفار اربعه خود را طی کرده است، می‌تواند مجرای جریان علم و اراده الهی در عالم کثرت شود.
▪️ عرفان چگونه می تواند با مدل غربیِ توسعه و زندگی بر اساس اصول مدرنیته مقابله کند؟
▫️ جوهره نگرش و تربیت عرفانی، محو «خودیت» و تمایلات و گرایش های مبتنی بر «حب ذات» و قرار گرفتن در مجرای تجلی الهی و «حب‌الله» و جاری شدن «اراده‌الله» به جای اراده خود است، و جوهره مدرنیته دقیقا بالعکس، فعال شدن «تمایلات حداکثری فردی» و کفایت اراده بشر برای زندگی است.
▫️ بنابراین نگرش و تربیت عرفانی، جوهره مدرنیته را مضمحل می سازد و قدرتمندی آن از تمام مولفه ها و عناصر دیگر علمی و فرهنگی بیشتر است.
▪️ بنیان روشیِ عرفان با روش فقه کاملا متفاوت است. در نتیجه چگونه می‌توان معرفت عرفانی با معرفت فقهی را به وحدت و انسجام رساند تا با هرج و مرج و تشتّت در عرصه مدیریت اجتماعی مواجه نشویم؟
▫️ وحی، با قرار گرفتن در مسیر تنازل به عالم کثرت، لایه های معنایی پیدا می کند و در نهایت به نازل ترین تجلی خود که احکام عملی است می رسید؛ لذا تمام گزاره های فقهی دارای لایه های معنایی فوقانی هستند که در لایه عقلانی به «فلسفه احکام» معروف شده اند و در لایه شهود ملکوتی و تاثیر اعمال بر ملکوت و تاثیر ملکوت بر اعمال، «اسرار الاعمال» یا «علوم باطن» هستند.
▫️ عرفان، تلاش برای کشف سرچشمه احکام در ملکوت است لذا نسبت به مقاصدالشریعه و مذاق شارع و نظامات دینی و معادلات حاکم بر تشریع و تاثیر اعمال و احکام در نفوس، ایجاد «اِشراف» می کند و فقیه عارف که از او در روایات تعبیر به «العالم بالله و بامرالله» می شود، مجرای ولایت امر در اجتماع می گردد.
#مبانی #روش‌شناسی #عرفان #تمدن‌سازی #مدل‌سازی #مدرنیسم
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️@vaseti
4_5920232102476906603.pdf
362.1K
﷽
⚪️ عقلانیت تمدنی و تمدن عرفانی.
استاد حمید پارسانیا
استاد عبدالحمید واسطی
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti
﷽
⚪️ احساس حضور و عظمت خدا| بخش اول
موضوع بحث
«احساس حضور و عظمت خداوند» چیست؟ ممکن است؟ چگونه؟ چه موقعیتی در علوم و معارف اسلام دارد؟
مسأله بحث
برای اندازه‌گیری «عبودیت»، «معنویت»، «ایمان» و در نتیجه هسته مرکزی «توسعه و پیشرفت در اسلام» چه شاخص اصلی‌ای باید مورد سنجش قرار گیرد؟
پیش‌فرض‌ها
فرضیه بحث
۱. احساس حضور خدا، یک ادراک قلبی و نه ذهنی است که شاخص آن، احساس درونیِ تجلی یک آگاهی، یک اراده و یک وجود بی‌نهایت در کل هستی است که تمام زیبایی‌ها و کمالات را در خود دارد.
۲. رسیدن به این ادراک ممکن است.
۳. راه رسیدن به آن عرفان عملی است.
۴. این بحث در شبکه علوم و معارف اسلام، هسته مرکزی و اولویت اول و شاخص سنجش رشد و توسعه است.
۵. عبودیت = محو اراده خود و جایگزین‌سازی اراده و خواست خداوند (وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ)
شواهد نقلی تایید کننده فرضیه:
در نگرش اسلام، به استناد آیه ۵۵ سوره نور «وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَني لا يُشْرِكُونَ بي شَيْئاً» هدف و مقصود از تمام تغییر و تحولات در طول تاریخ این است که بشریت به «عبودیت خالص فراگیر» برسد.
علامه طباطبایی رحمة الله علیه در تفسیر این آیه چنین آورده‌اند:
مراد از عبودیت، خداپرستى خالص است، به طورى كه هيچ شائبهاى از شرك- چه شرك جلى و چه شرك خفى- در آن راه نداشته باشد، و خلاصه معنا اين مىشود كه خدا جامعه آنان را جامعه‌ای ايمن مىسازد، تا در آن جز خدا هيچ چيز ديگرى پرستش نشود. [1]
روایت قُدسی زیر از امام صادق علیه‌السلام نیز شاهدی است بر این که هویت «توحید» و «عرفان» در نگرش شیعی، «لمس قلبی وجود بی‌نهایت خداوند» است:
«أَفْتَحَ عَيْنَ قَلْبِهِ وَ سَمْعَهُ حَتَّى يَسْمَعَ بِقَلْبِهِ وَ يَنْظُرَ بِقَلْبِهِ إِلَى جَلَالِي وَ عَظَمَتِي» [2] ترجمه: هر کسی که رضای مرا بر رضای خود مقدم بدارد محبت من را به خودش جلب میکند و من چشم و گوش قلب او را باز می‌کنم تا تجلیات و عظمت مرا ادراک کند.
#مبانی #مفاهیم #عرفان #الله
⚪️ تفکر و تمدن شبکه‌ای
⚪️ @vaseti