🔻 مروری بر «وحی‌شناسی» شهید آیت‌الله بهشتی ✍️ نویسنده: محمدمهدی رفیعی 🗞️ اندیشه بهشتی، شماره دوم، اسفندماه ۱۴۰۱ ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

⚠️ اطلاعیه 🔻 مسابقه با محوریت مقاله مروری بر «وحی‌شناسی» شهید آیت‌الله بهشتی به مناسبت ماه مبارک رمضان 🌙 ⏰ زمان آزمون: جمعه ۱۸ فروردین مصادف با ۱۶ رمضان‌الکریم 🎁 همراه با جوایز نقدی و غیر نقدی برای ۱۰ نفر ▪️آزمون به صورت مجازی است و لینک آن از طریق صفحات اندیشه بهشتی اعلام خواهد شد. ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️روزه یک تمرین است آیا جز با اراده نیرومند و قوی و قدرت نفس می‌توان در برابر گرسنگی، تشنگی، نیازهای جنسی و امثال اینها به نتیجه رسید؟ اگر روزه برای ما عبارت باشد از این که از غروب تا اذان صبح شکم خود را پر کنیم تا باد بکند؛ بعد هم از صبح تا شب بخوابیم و از دل درد هم گاهی خوابمان نبرد؛ خوب، این دیگر روزه نیست. قرآن می گوید: «روزه را بر شما واجب کردیم باشد که شما به راه پرهیز و تقوی در آیید.» یعنی، روزه باید عامل ایجاد تقوی در ما باشد. این روزه اسلامی است. 📚 اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا، ص ۱۱۷ ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

🔸اهل حق پیروز خواهند شد... #روز_جمهوری_اسلامی #انقلاب #پیروزی #آزادی ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️آزادی عقیده عقیده آزاد است، چون طبیعت عقیده این است که آزاد باشد وگرنه عقیده نیست. هیچ کس را نمی شود با اجبار وادار کرد عقیدۂ قلبی‌اش را عوض کند. به چیزی معتقد شود یا اعتقادش از چیزی بریده شود. باور و ایمان یک امر قلبی است و به شناخت و معرفت و آگاهی و بصیرت و بینش انسان ارتباط دارد. بنابراین، چنان نیست که بشود با اجبار و اکراه در کسی عقیده‌ای به‌وجود آورد یا عقیده‌ای را از بین برد. عقیده خود به خود آزاد است؛ نمی‌شود گفت به او آزادی می‌دهیم، او اصلا آزاد است، به طور طبیعی آزاد است. 📚آزادی هرج ومرج زورمداری بخش تکمیلی، ص 133 ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️جمهوری اسلامی؛ آری یا نه؟ کیفیت رأی دادن مردم و اظهار نظرشان دربارة مسائل دو گونه است: یکی اظهار نظر مستقیم، یکی اظهار نظر غیر مستقیم. اظهار نظر مستقیم معمولاً در مواردی صحیح است که افراد به‌طور عموم بتوانند درباره یک موضوع اطلاعات کافی کسب کنند و با مطالعه کافی بتوانند درباره آن نظر بدهند. مثلاً ما در مورد اصل رژیم و اینکه آیا باید در ایران رژیم جمهوری اسلامی باشد یا نه احساس می‌کردیم که برخی اطلاعات کلی را همه مردم ایران، اکثریت نزدیک به اتفاق مردم ایران درباره معنی جمهوری و معنی اسلامی بودن و صفت اسلامی بودنش می‌توانند به‌دست بیاورند. مشابه این اطلاع را هم می‌توانستند درباره انواع دیگر آن حکومت به‌دست بیاورند: سلطنتی، استبدادی، سلطنتی مشروطه، جمهوری بدون قید اسلامی، جمهوری دموکراتیک، جمهوری‌های سوسیالیستی و امثال اینها؛ و لااقل می‌توانیم بگوییم که بیشتر مردم ما می‌توانستند بفهمند جمهوری اسلامی اجمالاً یعنی چه...خوب در این زمینه‌ها مردم می‌توانند مستقیماً رأی دهند. رهبری هم مسئله اصل نظام و رژیم را به‌عنوان اینکه ای مردم مسلمان ایران! ای مردم ایران اعم از مسلمان و غیر مسلمان! آیا شما در میان نظام‌های مختلف حکومتی و انواع مختلف حکومت، جمهوری اسلامی را می‌خواهید یا نه؟ این سؤال را از مردم کرد و دیدیم که چطور اکثریت قاطع کم‌نظیری پاسخ دادند که آری. 📚مبانی نظری قانون اساسی، ص 28 ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

شما ابوذر باشید! معمولاً بعد از اتمام همین کلاس‌های حزب جمهوری*، در مسیر خروج شهید بهشتی از کلاس، بعضی از حضار سوالاتی مطرح می‌کردند که ایشان در عین خستگی با روی گشاده پاسخ می‌دادند. یک روز بنده و یکی از دوستان بعد از کلاس خدمت ایشان رفتیم. زمانی که اوج قدرت‌نمایی بنی‌صدر بود و مخالفت‌ها و شعار‌ها علیه شهید بهشتی و حزب جمهوری اسلامی در نهایت خود بود. دوست من با حالت تقریباً عصبانی به ایشان گفت: امام در مورد بنی‌صدر چیزی نمی‌گوید بلکه گاهی رویکرد حمایت‌گونه هم دارد، شما هم که در مصاحبه‌ها می‌گویید: «رویهٔ ما سکوت است، سکوتِ الهام‌بخش وحدت». با این وضعیت تکلیف ما چیست؟ ایشان که با متانت و گشاده‌رویی به حرف‌های ما گوش می‌داد، در آخر پاسخ کوتاهی داد و گفت: «شما ابوذر باشید.» خیلی پاسخ جالب و تعیین کننده‌ای بود. اخیراً که رهبری مسئلهٔ آتش به اختیار را مطرح کردند به یاد این جملهٔ کوتاه شهید مظلوم افتادم: «شما ابوذر باشید!» روحش شاد. *جلسات «مواضع ما» که در سال ۱۳۶۰ برگزار می‌شد و شهادت آیت‌الله بهشتی این جلسات را ناتمام گذاشت. 📩 ارسالی از مخاطبان اندیشه بهشتی. 🔹️ رسانه مکتب بهشتی @maktabbeheshti @AndisheBeheshti

♦️به معجزه دل نبند هیچ انسانی حق ندارد در کوشش و تلاشش، تنظیم معاشش، در تأمین زندگی و خواسته‌های فردی و اجتماعی‌اش، در انتظار فرج‌های معجزه آسا باشد. این منطق اسلام نیست؛ تلاش‌ها باید همواره براساس نظام‌های مشخص تنظیم شود. نقشه تلاش‌های فردی و اجتماعی باید بر پایه تمام عواملی که خدا آنها را در این جهان مؤثر قرار داده تنظیم شود. اگر یکی از آنها مورد غفلت قرار گیرد، تو خود مسئول شکست خود، خواهی بود. بنابراین، در عین پذیرش معجزات، هرقدر هم غیرعادی و خارق العاده باشد، زندگی فرد و جامعه باید براساس محاسبه و نظام عادی این جهان باشد. 📚در مکتب قران، ج1، ص 178 ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️تزاحم انتخابگری انسان و مصالح جامعه (۱) انسان اسلام نه زیر ضرباتِ تازیانۀ تبلیغاتِ شهوت‌برانگیز انتخاب‌گری‌اش را از دست می‌دهد (نظام اجتماعی اسلام نمی‌گذارد چنین ضرباتی بر روح او وارد شود تا انتخاب‌گری از دستش گرفته شود)، نه زیر ضربات کشندۀ فقر و ناداری و ضربات مهلک اقتصادی، [چرا]که «كَادَ الْفَقْرُ أَنْ يَكُونَ كُفْراً». او انسانی است در یک مدار جالب؛ انسانی است که آوای حقْ درست به گوشش می‌رسد [و] انسانی است که مناظر برانگیزندۀ فطرت حق‌جویی و حق‌پرستی در برابر دیدگانش فراوان به‌وجود می‌آید. [او] انسانی است که در عین حال، راه فاسد شدن به‌روی او صددرصد بسته نمی‌شود، بلکه می‌تواند فاسد شود، چون ارزش انسان در این است که بتواند فاسد شود ولی نشود. و الا اگر نتواند فاسد بشود، [این] چه هنری است؟! خوب، چه کنیم که این‌طور شود؟ این روایت می‌گوید امر به معروف و نهی از منکر جامع می‌تواند این مسائل را با هم تغییر بدهد. می‌گوید جلو علنی شدن فسق و فساد را بگیر. می‌گوید همان راه فساد فردی که باز است باید بسته شود. ادامه دارد... 📚 انسان از منظر قرآن، ص۱۴۹ #اندیشه_بهشتی_دفتر_اول #انسان_از_منظر_قرآن ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

باعرض سلام و وقت بخیر ان شاء‌الله طاعات و عبادات شما دوستان و همراهان اندیشه بهشتی مورد قبول خدای سبحان قرار گرفته باشد. باعنایت به اینکه یکی از اقدامات ضروری در پیشرفت‌ هر مجموعه‌ای،‌ بررسی نواقص و کاستی‌های آن است و بی‌شک بهترین قضاوت از جانب مخاطبان شکل می‌گیرد، از همه‌ی شما عزیزان خواهشمندیم حتی‌المقدور با پاسخگویی به سوالات ما، اندیشه بهشتی را در رشد و بهبود آن کمک سازید. آن چه در لینک زیر آمده سوالات ماست و پاسخ به یکی از آنها متوقف بر دیگری نیست. لذا می‌توانید هر مقدار را که در حوصله‌ی شما بود پاسخ دهید🌱 لینک نظر سنجی: https://survey.porsline.ir/s/Fz3ulbYi ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️تزاحم انتخابگری انسان و مصالح جامعه (۲) اگر خواستی زمینه را برای انتشار و علنی شدن و تجاهر به فسق و فجور باز بگذاری، عملاً آمده‌ای عامۀ مردم و توده‌ها را در معرض یک فشار سنگین قرار داده‌ای که چه‌بسا راه انتخاب را به‌روی آن‌ها ببندد. مگر یک جوان معمولی تا چه حد می‌تواند در برابر عوامل گمراه‌کنندۀ جنسی، اجتماعی و اقتصادی مقاومت کند؟ در جامعه‌ای که انسان‌ها را به‌جرم حق‌گویی و حق‌پویی از هستی ساقط کنند، در چنین جامعه‌ای، امکان سالم رشد استعدادهای حق‌جویی و حق‌پرستی بالا می‌رود یا پایین می‌آید؟ برای زبده‌ها ممکن است بالا برود، چون زبده‌ها هرچه آبدیده‌تر شوند، پرارج‌تر می‌شوند. ولی برای توده‌ها چطور؟ [آیا] برای توده‌ها عامل لغزش نیست؟ «أَضَرَّتْ‏ بِالْعَامَّةِ» . اینجا خطری است بر سر راه توده‌ها، بر سر راه عموم. آن‌ها در معرض لغزش قرار می‌گیرند. برای اینکه نوع مردم، در معرض تازیانه‌های انتخاب‌گری [و] بر جادۀ ستم، فساد، تباهی، هوس و شهوت قرار نگیرند، باید محیط علنی اجتماع از این‌گونه انحراف‌ها پاک باشد. نظام اجتماعی اسلامْ محیط را برای رشد فضیلت‌ها پاک می‌کند، اما راه فاسد شدن را به‌طور صددرصد بر روی فرد نمی‌بندد؛ این است آن فرمول اجتماعی اسلام. ادامه دارد... 📚 انسان از منظر قرآن، ص۱۵۰ #اندیشه_بهشتی_دفتر_اول #انسان_از_منظر_قرآن ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️"مراسم قرآن به سر توسط شهید آیت الله بهشتی" ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

🎥 کلیپ تصویری 🎙شهید آیت‌الله دکتر بهشتی 🔸 رهایی از سلطه طبیعت 🔸 #ماه_رمضان #اندیشه_بهشتی 🌙 @AndisheBeheshti

♦️شب دعا در اسلام دعا کردن نه تنها با تلاش و کوشش در راه همان مطلبی که دعا می‌کنیم، بلکه با تلاش و کوشش برای انجام همه وظایف الهی همراه است. ما که در شب‌های قدر قرآن به دست یا به سر می‌گیریم و بعد از نام خدا، اسما مقدسه پیغمبر و اهل بیتش را بر زبان می‌آوریم و به این ترتیب روی و دل به سوی خدا می‌کنیم، معنایش این است که ما با تسلیم در عمل به قرآن و اطاعت از پیغمبر و خاندان او، به سوی خدا می‌رویم، از او مدد می‌خواهیم، هدایت می‌طلبیم و او را سپاس می‌گذاریم و اگر قدر و لیاقتش را داشته باشیم دلمان را با خدا مأنوس می‌کنیم...من از پیش کشیدن قرآن کریم و پیغمبر و خاندان پیغمبر در شب‌های قدر و شب‌های احیا اینطور می‌فهمم که ما می‌خواهیم با قرآن ‌و با معلمان قرآن تجدید عهد کنیم و تصمیم بگیریم، به قرآن و به معلمان قرآن، یعنی پیغمبر و خاندانش نزدیک‌تر شویم و بهتر بفهمیم ایشان چه گفته‌اند و بهتر عمل کنیم. 📚شب قدر، ص ۳۷ و ۳۸ ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

🔻 سه گونه اسلام ✍️ نویسنده: محمدمهدی رفیعی 🗞️ اندیشه بهشتی، شماره سوم، فروردین ماه ۱۴۰۲ ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️همای رحمت شخصيت بارز على(ع) از جمله شخصيت‌هاى اسـتثنايى تاريخى است كه اگر بگوييم از وصف بی‌نياز اسـت، مبالغه نكرده‌ايم. درباره كمتر شخصيت بزرگ عالم بشريت به اندازه على(ع) كتاب نوشته شده است؛ نه تنها كتاب‌هايى كه شيعه و دانشمندان شيعى نوشـته‌اند، [بلکه] دیگران نیز درباره او کتاب‌ها و مطالبی نوشته‌اند...على در سيماى تاريخ بـه‌صورتى جلوه كرده است كه هر كس عاشق انسانيت و صفاى ملكوتى یک انسانِ درست بار آمده باشد و هر كس شيفته ديدن و مشاهده كردن یک انسانِ درخشنده و یک روح تابناک باشد، نخستين آينه‌اى را كه در آن می‌تواند چنين سيمايى را بيابد و ببيند، در نام على جست‌وجو مى‌کند. 📚شب قدر، ص ۴۰ ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️روز قدس تجدید پیمان ماست #روز_قدس #قدس_اشغالی #قدس ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️تزاحم انتخابگری انسان و مصالح جامعه (۳) ما در زمانی زندگی می‌کنیم که عده‌ای یک‌بعدی به مطلب نگاه می‌کنند و می‌گویند ای آقا! مردم را آزاد بگذارید؛ آزادی، آزادی، آزادی! پدران ما یا پدربزرگ‌ها در دوره‌ای در این آب و خاک زندگی می‌کردند که از آن طرف غلتیده بودند. اگر کسی خبر می‌شد که در خانۀ فلان‌کس، یک تنبک درست کردند و می‌زنند، از دیوار بالا می‌رفت تا آن را بگیرد و پاره کند و به این ترتیب، نهی از منکر کند. آن از آن‌سو غلتیده بود؛ نه به این حدیث توجه کرده بود و نه امروز به این حدیث توجه می‌شود. آن روز از این حدیث غفلت کرده بود که ای کسی‌که به‌عنوان حمایت از سنت رسول خدا (ص) از دیوار مردم بالا می‌روی برای این‌که ببینی اگر تنبک می‌زنند، آن را بگیری و پاره کنی، «إِنَ‏ الْمَعْصِيَةَ إِذَا عَمِلَ‏ بِهَا الْعَبْدُ سِرّاً لَمْ‏ تَضُرَّ إِلَّا عَامِلَهَا». و امروز که از هر کوی و گذری می‌گذری، آواهای فساد بر گوش پیر و جوان [و] زن و مرد زمزمه می‌کنی و آن‌ها را به‌سوی تباهی می‌خوانی، به تو باید گفت: «وَ إِذَا عَمِلَ بِهَا عَلَانِيَةً وَ لَمْ يُغَيَّرْ عَلَيْهِ أَضَرَّتْ بِالْعَامَّةِ». چرا؟ «وَ ذَلِكَ أَنَّهُ يُذِلُّ بِعَمَلِهِ دِينَ اللَّهِ». حریم حرام و حلال باید در جامعه محفوظ باشد. حریم حق و باطل باید در جامعه محترم بماند. 📚انسان از منظر قرآن، ص ۱۵۱ #اندیشه_بهشتی_دفتر_اول #انسان_از_منظر_قرآن ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️ارتش جدا از جامعه نیست برادران ارتشی ما روزبه‌روز بیشتر به این حقیقت پی می‌برند که پیوند اسلامی و انسانی میان ارتش و روحانیت و مردم و همه قشرها، از ضرورت‌های اساسی حیات و جامعه ماست. ارتش جدا از جامعه ما نیست؛ آیا ارتش بدون ملت قهرمان و ایثارگر می‌تواند موجود بماند؟ ارتش در رابطه با این ملت می‌تواند ارزش وجودی خود را نشان بدهد و باز بیابد. ملت ما با پیوند عمیق و ریشه داری که با اسلام و علمای اسلام دارد، تنها پشتوانه صحیح رزمندگان این ملت می‌تواند باشد...یک پاسدار و ارتشی با ایمان و یک خلبان با ایمان، از هر گروه که باشد، در میدان خون و شهادت، ایمانش را به دوست و دشمن نشان می‌دهد؛ و چهره‌ای است مورد علاقه علمای اسلام و روحانیت. 📚سخنرانی­‌ها و مصاحبه­‌های آیت الله شهید دکتر سید محمد حسینی بهشتی، ج3، ص105 ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️خودمان زمامدار امت را انتخاب می‌کنیم ما خودمان زمامدار امت را در عصر غیبت امام زمان انتخاب می‌کنیم. ما برای ادارۀ امور اجتماعی خود کسی را انتخاب می‌کنیم و سمت زمامداری را ما به او می‌دهیم. این عهد الهی نیست... این ما هستیم که زمامدار را در هر درجه‌ای که باشد، انتخاب می‌کنیم، از کسانی که مسئولیت‌های محلی را برعهده دارند تا کسانی که می‌خواهند مسئولیت امت اسلام را برعهده بگیرند. این‌ها دارندگان عهد خدا نیستند، این‌ها دارندگان عهد ما هستند. بین ما و آن‌ها یک نوع رابطه از طریق خود ما برقرار شده‌است. قرار نیست عهد خدا به این‌ها برسد. 📚سیاست بهشتی، ص ۹۰ ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️شرایط زمامدار امت فَأَمّا مَنْ کانَ مِنَ الفُقَهاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ، حافِظاً لِدینِهِ، مُخالِفاً لِهَواهُ، مُطیعاً لِاَمرِ مَولاهُ، فَلِلْعَوامِ اَنْ یُقَلِّدُوهُ. این اصل امامت است. اگر امام، معصوم و منصوص و منصوب خدا باشد، تکلیف روشن است. در زمان غیبت آن امام، آن فقیه و عالم و اسلام شناس اصیل که صائِناً لِنَفْسِهِ باشد، خوددار باشد، در همه جا بتواند جلو تمایلات نفسانی خودش بایست، حافظاً لِدینِهِ باشد؛ بداند وظیفه یک رهبر این است که دین و آیین و مکتب را نگهبانی کند، مُخالِفاً لِهَواهُ باشد؛ هر جا که می‌بیند هوای سرکش نفسانی و تمایلات نفس اماره می‌خواهد قدم به میان بگذارد در تصمیم گیری‌های رهبری جلو نفس بایستد، مُطیعاً لِاَمرِ مَولاهُ باشد، همه جا فرمان خدایی که مولا و ولی مردم با ایمان است را مراقب باشد و فرمان برد و اطاعت کند، یک چنین امام و رهبری است که شایستگی دارد توده ها دنباله‌رو، مطيع دستور و فرمان او باشند. 📚سیاست بهشتی، ص ۸۹ ﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋﹋ ❞موسسه مطالعات اسلامی و علوم انسانی اندیشه بهشتی❝ ༺ @AndisheBeheshti ༻

♦️ متاثر از چپ نبود، اسلامش اجتماعی بود! 🔻پاسخی به ادعای آقای غنی‌نژاد مبنی بر تأثر شهیدبهشتی از نگرش‌های چپ ✍️ سردبیری اندیشه بهشتی: در مناظره‌ای که اخیراً میان دو تن از اساتید شناخته شده دانشگاه برگزار شد (دکتر غنی‌نژاد و دکتر درخشان)، ضمن بحث‌ها و جدل‌ها از شهید آیت‌الله دکتر بهشتی نیز نام برده شد و کلامی ناپخته و غیر تحقیقی، که بعضاً در میان عده‌ای از ناآشنایان به اندیشه‌های دکتر بهشتی دیده می‌شد، در کمال ناباوری از زبان آقای غنی‌نژاد نیز شنیده شد. اینکه آقای غنی‌نژاد تا چه میزان با آثار و اندیشه‌های دکتر بهشتی سر و کار داشته‌اند برای ما مشخص نیست اما به نظر می‌رسد به کار بردن نام شهید بهشتی و متهم ساختن ایشان به نگرش‌های چپ و سوسیالیستی، فقط هزینه کردن از نام مظلوم و اندیشه‌های مهجور ایشان برای اثبات مدعا است، امری که آقای غنی‌نژاد مکرراً آن‌را نهی نمودند و از آن ابراز ناخشنودی می‌کردند. موسسه اندیشه بهشتی وظیفه خویش می‌داند با استناد به عبارات دکتر بهشتی، بطلان این ادعا را روشن سازد، اما یادآوری این نکته نیز لازم است که مظلومیت دکتر بهشتی، مادامی‌که آثار ایشان به‌درستی مطالعه نشود، رفع نشده و همچنان می‌توان انتظار داشت که از زبان اساتید مطرح دانشگاه و حوزه نسبت‌های سخیف این‌چنینی مطرح شود. @AndisheBeheshti

آقای غنی‌نژاد تاکید کردند که قانون اساسی بر اساس نگرش‌های چپ تدوین شده و در اصول اقتصادی آن خبری از فقه اسلامی نیست. با این حال گمان نمی‌کنیم تشخیص این مسئله در حوزه تخصص ایشان بوده باشد و طبعاً فقیهی چون شهید بهشتی به اظهار نظر در این باره اولی است. قاعدتا صرف مشابهت برداشتی از نظام اقتصادی اسلام با نگرش‌های چپ نمی‌تواند مساوی با تاثر از آن نگرش‌ها باشد و این مسئله در منطق عقلا بی‌نیاز از بحث است. در این یادداشت سعی می‌شود بالاجمال دیدگاه شهید بهشتی در رد سوسیالیسم و لیبرالیسم مطرح شده و روشن گردد که وی در اندیشه‌های خود کاملاً بااصالت و مبتکر است. دیدگاه شهید بهشتی در خصوص سوسیالیسم و نگرش‌های چپ ۱. از مرحوم آیت‌الله بهشتی سه کتاب در حوزه اقتصاد موجود است که ظرائف بحث‌های آن‌ها (در آن دوره) نشان‌دهنده عمق فکری شهید بهشتی و اصالت اندیشه ایشان است. ظرافت‌های فقاهتی و اجتهادی بحث‌های ایشان به خصوص در حوزه اقتصاد اسلامی، پیش از هر چیز نشان‌دهنده آن است که شهید بهشتی نظرات خود را بر اساس آیات و روایات سامان داده (ایده‌پردازی) و متناسب با مسائل روز، برنامه و راهکار ارائه نموده است (ارائه راهبرد و استراتژی). بهشتی معتقد است نظام اقتصادی مطلوب فقط با تکیه بر جهان‌بینی اسلامی میسر است: «زیربنای نظام اقتصادی در اسلام، خودبه‌خود باید با جهان‌بینی عمومی اسلام، یعنی با فلسفه اسلام، هماهنگ باشد. آیا می‌شود از اسلام انتظار داشت که یک نظام اقتصادی با جهان‌بینی کمونیسم بیاورد؟ انتظار بی‌جایی است. اسلام دارای یک جهان‌بینی خاص برای خودش است و خود‌به‌خود نظام‌های قانونی‌اش باید با این جهان‌بینی هماهنگ باشد، وگرنه، اصلا سیستم نیست» (نظام اقتصادی در اسلام؛ مباحث نظری: ص۱۹). بنابراین نظرات شهید بهشتی خروجی فقاهت و اجتهاد ایشان است و نه حاصل تقلید از نظرات «اولیانفسکی» یا «هایک» یا دیگران. بدیهی است که مکتب‌ها و اندیشه‌های مختلف (به حسب ضعف اصطلاحات و دیگر محدودیت‌ها) امکان تطبیق و تلفیق دارند که ذهن‌های ناآماده و ناپخته به‌جای درک این اندیشه‌ها و مکاتب در عمق خود، سعی می‌کنند ظواهر و سطوح بیرونی آن‌ها را در موضوع واحد جمع نموده و بر یکدیگر حمل نمایند و کار را برای خویش آسان سازند. پیشنهاد ما به کسانی که به دنبال فهم اندیشه‌های شهید بهشتی در عمق خود هستند، این است که دست کم این سه کتاب را مورد توجه قرار دهند: ۱. نظام اقتصادی در اسلام (مباحث نظری) ۲. نظام اقتصادی در اسلام (مباحث کاربردی) ۳. بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام. ۲. شهید بهشتی به واسطه شخصیت جستجوگر و ذهن پرسشگرش و نیز تسلطش بر زبان‌های عربی، انگلیسی و آلمانی، به متون اصیل بسیاری دسترسی یافته و در عین ترجمه برخی از آن‌ها به نقد مطالبشان نیز پرداخته است. برای مثال او ضمن تجلیل از هوش کانت و برخی دقت‌های او در دو کتاب «نقد عقل محض» و «نقد عقل عملی»، به اشتباهات و خطاهای کانت در همین آثار نیز اشاره نموده است (ر،ک: حزب جمهوری اسلامی؛ مواضع تفصیلی: ص ۱۳۳). با همین روش، در جای‌جای آثار شهید بهشتی نقد هگل نیز وجود دارد (ر،ک: شناخت از دیدگاه قرآن: بخش ۱۳؛ شناخت از دیدگاه فطرت: جلسه ۷ و ۸؛ شناخت اسلام: ص ۶۰). از جمله نگرش‌هایی که به شدت توسط شهید بهشتی مورد نقد قرار گرفته، مارکسیسم و سوسیالیسم هستند. @andishebeheshti

در خصوص نقد مارکس و مارکسیسم به عبارتی گویا و وافی بسنده می‌کنیم: «با صراحت می‌گویم که بخشی از مطالب هگل را آقای مارکس نفهمیده است، و نمی‌توانسته بفهمد و اصلاً در حدی نبوده که بفهمد. برای این که مارکس اصلاً با الفبای فلسفه وجودی آشنا نیست» (شناخت از دیدگاه قرآن: ۴۶۳). اما به‌طور کلی نقد شهید بهشتی به نگرش‌های چپ و سوسیالیستی محدود به این عبارت نبوده و در مواضع متعددی، بیانات بعضاً تندی از شهید بهشتی در نقد سوسیالیسم موجود است. شهید بهشتی با نفی «اصالت فرد» که از مبانی لیبرالیسم است و نیز نفی «اصالت جامعه» که از مبانی نگرش‌های سوسیالیستی است، معتقد است نگرش قرآن و اسلام «اصالت آمیخته فرد و جامعه» می‌باشد. همین اصل در نظام‌های سیاسی و اقتصادی شهید بهشتی نیز امتداد پیدا کرده و در تمامی سطوح و لایه‌های اندیشه‌های اقتصادی شهید بهشتی جریان یافته است (ر،ک: انسان از منظر قرآن: ص ۱۴۱). دور از انتظار نیست که لیبرالیست‌ها با توجه به پذیرش اصالت جامعه (در عین اصالت فرد) توسط شهید بهشتی، او را چپ بخوانند و تصدیق اصالت فرد (در عین اصالت جامعه) را نادیده بگیرند. اصالت آمیختهٔ فرد و جامعه ایجاب می‌کند که علیرغم پذیرش مالکیت خصوصی، ضوابطی برای تامین مصالح جامعه نیز تنظیم شود. شهید بهشتی می‌نویسد: «در نظام اقتصادی اسلام اصل مالکیت اشخاص بر اموال منقول، از قبیل پول نقد، لوازم خانه و ماشین سواری و اموال غیرمنقول، از قبیل خانه و مغازه و باغچه و انواع کارافزار از قبیل وسایل کشاورزی، ماشین‌های مولد صنعتی و کارافزارهای پزشکی و نظایر این‌ها مشروع و قانونی است. بنابراین، اسلام هم مالکیت شخصی را مشروع می‌داند، هم مالكيت خصوصی را، ولی برای هر یک شرایطی مقرر کرده که باید دقیقاً رعایت شود» (حزب جمهوری اسلامی؛ مواضع تفصیلی: ص ۴۴۹). از این رو شهید بهشتی قاطعانه در خصوص اقتصاد سوسیالیستی و کاپیتالیستی می‌گوید: «وقتی ما ماتریالیسم مارکسیستی را می‌گوییم بد است، ماتریالیسم کاپیتالیستی دنیای غرب صدها برابر آن بد و کثیف و آلوده‌ی ظلم است. بنابراین، معلوم باشد که ما یک بررسی نقادانه می‌کنیم. من معمولاً عادت هم داشته‌ام که هر جا نقدی می‌خواهم از ماتریالیسم سوسیالیستی مارکسیستی بکنم، همان‌جا یادآوری کنم که ماتریالیسم شدیدتر و کثیف‌تری هست. من گفتم که اگر برای یک انسان غذا فراهم کنید، مسکن فراهم کنید، بهداشت فراهم کنید، یک گاو پرواری است، ولی در نظام مارکسیستی یک گاو پرواری تا حدودی افساردار، در نظام کاپیتالیستی غربی یک گاو پرواری افسار گسیخته است. پس انتقاد از آن، هرگز ذره‌ای این را نشان نمی‌دهد که این یکی نیز مورد انتقاد نیست. این یکی صدبرابر مورد انتقاد است. در این همه‌ی کثافت‌ها هست. آنچه کثیفان همه دارند، این یک‌جا دارد» (نظام اقتصادی در اسلام؛ مباحث نظری: ص ۷۲). ۳. کسانی که شهید بهشتی را لیبرالیست یا سوسیالیست و یا حتی متاثر از آن دو می‌دانند، می‌توانند به «فصل پنجم از کتاب انسان از منظر قرآن» و «گفتار ششم از کتاب درس‌گفتارهای فلسفه دین» مراجعه نموده و با دقت کافی و انصاف متناسب با شأن محقق مطالعه کنند تا اصالت اندیشه شهید بهشتی را بسنجند. ۴. در پیوست این یادداشت، بخشی از متن مکتوب «مواضع حزب جمهوری اسلامی» که توسط شهید بهشتی و همکارانشان تدوین شده است، تقدیم محققان خواهد شد تا خود قضاوت کنند که شهید بهشتی در دیدگاه اقتصادی خود چه مشی و مشربی داشته است و آیا منبع نظرات او متون اسلامی است یا آثار اولیانفسکی. کتاب‌نامه: سید محمد حسینی بهشتی، انسان از منظر قرآن، نشر معارف. همو، شناخت اسلام، نشر روزنه. همو، درس‌گفتارهای فلسفه دین، انتشارات بقعه. همو، حزب جمهوری اسلامی؛ مواضع تفصیلی، انتشارات بقعه. همو، شناخت از دیدگاه قرآن، انتشارات بقعه. همو، شناخت از دیدگاه فطرت، انتشارات بقعه. همو، نظام اقتصادی اسلام؛ مباحث نظری، نشر روزنه. همو، نظام اقتصادی اسلام؛ مباحث کاربردی، نشر روزنه. همو، بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام، نشر روزنه. @andishebeheshti