۞ وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَآءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِٓ إِخْوانًا وَكُنْتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْها كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُون •¹⁰³• وهمگی به ریسمان خدا چنگ زنید و متفرق نشوید و نعمت خدا را بر خود یاد كنید، آنگاه كه دشمنان یكدیگر بودید، پس خداوند میان دلهایتان الفت انداخت ودر سایه نعمت او برادران یكدیگر شدید، و بر لب پرتگاهی از آتش بودید، پس شما را از آن نجات داد. این گونه خداوند آیات خود را برای شما بیان می‌كند، شاید هدایت شوید. #نکات_تفسیری ۱. حضرت علیّ علیه السلام می‌فرماید: قرآن، حبل اللّه است. ‌۲. تفرقه، در ردیف عذاب‌ها و مجازات‌های الهی است. همچنین در اسلام دروغ گفتن برای ایجاد وحدت، جایز و راست گفتنِ تفرقه‌انگیز، حرام است. ۳. وحدت و دوری از تفرقه، یك وظیفه‌ی الهی است. «وَ اعْتَصِمُوا» ۴. محور وحدت باید دین خدا باشد، نه نژاد، زبان، ملّیت و .... «بِحَبْلِ اللَّهِ» ۵. از بركات و خدمات اسلام غافل نشوید. «إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِكُمْ» ۶. وحدت، عامل اخوّت است. «فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً» ۷. اتّحاد، از نعمت‌های بزرگ الهی است. «فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ» ۸. تفرقه و عدوات، پرتگاه و گودال آتش است. «شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ» ۹. نعمت‌های خداوند، آیات او هستند. «وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ ... یُبَیِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آیاتِهِ» ۱۰. یادآوری نعمت‌های الهی عامل عشق و زمینه‌ساز هدایت است. «وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ ... لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۶۳ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ الَّذينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَقُعُوداً وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرونَ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا ما خَلَقْتَ هَٰذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنا عَذَابَ النَّار •¹⁹¹• همانها كه خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه كه بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌كنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار! #نکات_تفسیری ۱. نشانه‌ی خردمندی، یاد خدا در هر حال است. «لِأُولِی الْأَلْبابِ الَّذِینَ یَذْكُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی‌ جُنُوبِهِمْ» ۲. اهل‌ذكر باید اهل تعقل و تفكر باشند. «الَّذِینَ یَذْكُرُونَ ... وَ یَتَفَكَّرُونَ» ۳. ایمان بر اساس فكر و اندیشه ارزشمند است. «یَتَفَكَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا» ۴. ایمان و اعتراف با تمام وجود ارزش دارد. نباید به اعتراف زبانی اكتفا كرد. «یَتَفَكَّرُونَ ... رَبَّنا ما خَلَقْتَ ...» ۵. ذكر وفكر، همراه یكدیگر ارزش است. متأسفانه كسانی ذكر می‌گویند، ولی اهل فكر نیستند وكسانی اهل فكر هستند، ولی اهل ذكر نیستند. «یَذْكُرُونَ ... یَتَفَكَّرُونَ» ۶. آنچه سبب رشد و قرب الهی است، ذكر و فكر مستمر است نه مقطعی و موسمی. «یَذْكُرُونَ» و «یَتَفَكَّرُونَ» فعل مضارع‌اند كه نشان استمرار است. ۷. شناختِ حسّی طبیعت كافی نیست، تعقّل و تفكّر لازم است. «یَتَفَكَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» ۸. كسی كه در آفرینش آسمان‌ها و زمین فكر كند، پی می‌برد كه خالق هستی، پروردگار ما نیز هست. «یَتَفَكَّرُونَ ... رَبَّنا» ۹. آفرینش بیهوده نیست، گرچه همه اسرار آن را درك نكنیم. «ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا» ۱۰. اوّل تعقّل و اندیشه، سپس ایمان و عرفان و آنگاه دعا و مناجات. «یَتَفَكَّرُونَ ... رَبَّنا ... فَقِنا» ۱۱. اگر هستی بیهوده و باطل نیست، ما هم نباید بیهوده و باطل زندگی كنیم. «ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا ... فَقِنا عَذابَ النَّارِ» ۱۲. هستی هدفدار است، پس هر چه از هدف الهی دور شویم به دوزخ نزدیك می‌شویم. «فَقِنا عَذابَ النَّارِ» ۱۳. قبل از دعا، خدا را ستایش كنیم. «سُبْحانَكَ فَقِنا ...» ۱۴. ثمره‌ی عقل و خرد، ترس از قیامت است. «لِأُولِی الْأَلْبابِ ... فَقِنا عَذابَ النَّارِ» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۷۵ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ ولا تَهِنُوا ولا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ •¹³⁹• و سست نشوید! و غمگین نگردید! و شما برترید اگر ایمان داشته باشید! #نکات_تفسیری ۱. شكستِ موضعی در یك جنگ، نشانه‌ی شكست نهایی مسلمانان نیست. «وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ» ۲. اگر به ایمان و اطاعت برگردید، در جنگ‌ها به پیروزی خواهید رسید. «وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِین» ۳. در سایه‌ی ایمان، می‌توان بر همه جهان غالب شد. «أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِین» ۴. پیروزی و شكست ظاهری ملاك نیست، برتری به خاطر عقاید صحیح و تفكّر سالم اصل است. «وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِین» ۵. در جهان بینی مادّی، عامل پیروزی سلاح و تجهیزات است، ولی در بینش الهی، عامل پیروزی ایمان است. «إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِین» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۶۷ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوٓءٌ وَاتَّبَعُوا رِضْوانَ اللَّهِ وَاللَّهُ ذو فَضْلٍ عَظيم •¹⁷⁴• پس با نعمت و بخششی از سوی خدا [از میدان جنگ‌] بازگشتند، در حالی كه هیچ آسیبی به آنان نرسیده بود، و از خشنودی خدا پیروی كردند؛ و خدا دارای فضلی بزرگ است. #نکات_تفسیری ۱. پس از آنكه مجروحان جنگ احد، به فرمان رسول خدا صلی الله علیه و آله بار دیگر برای دفاع از اسلام بسیج شده و تا منزلگاه «حمراءالاسد» در تعقیب دشمن رفتند، دشمنان از آمادگی و روحیّه‌ی مسلمانان به هراس افتاده، از هجوم مجدّد منصرف و بازگشتند. این آیه در تقدیر از رزمندگان مجروح و مخلص جنگ احد است. ۲. حركت در مسیر انجام وظیفه، همراه با توكّل به خدا، سبب تبدیل مشكلات به آسانی می‌شود. «فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ ....» ۳. چه بسیار كسانی كه در راه خدا، به استقبال خطر رفته و سالم برگشته‌اند. «لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ» ۴. برای مردان خدا اصل رضایت الهی است، نه شهادت. «لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَ اتَّبَعُوا رِضْوانَ اللَّهِ» ۵. فضلِ بزرگ خدا، نصیب شركت كننده در جبهه است. «وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِیمٍ» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۷۳ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ الَّذينَ قالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيل •¹⁷³• مؤمنان كسانی هستند كه چون مردم به ایشان گفتند: بی شك مردم بر ضد شما گرد آمده اند، پس از آنان بترسید، بر ایمانشان بیافزود و گفتند: خداوند ما را كفایت می‌كند و او چه خوب نگهبان و یاوری است. #نکات_تفسیری ۱. عوامل تبلیغاتی دشمن و برخی از مردمان ساده اندیش و ترسو، به رزمندگان و مجاهدان تلقین و نصیحت می‌كنند كه دشمن قوی است و كسی نمی‌تواند حریف آنان بشود، پس بهتر است درگیر جنگ نشوید. امّا مسلمانان واقعی، بدون هیچ ترس و هراسی، با آرامش خاطر و با توكّل به خداوند، به آنان پاسخ می‌گویند. امام صادق علیه السلام فرمودند: «تعجّب می‌كنم از كسی كه می‌ترسد و به گفته‌ی خداوند «حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِیلُ» پناه نمی‌برد». ۲. در برابر تبلیغاتِ و جنگ روانی دشمن نهراسید. «فَاخْشَوْهُمْ فَزادَهُمْ إِیماناً» ۳. قوی‌ترین اهرم در برابر تهدیدات دشمن، ایمان و توكّل به خداست. «حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِیل» ۴. مؤمن وقتی در گرداب بلا قرار می‌گیرد، توكّل و اتصال خود را با خدا بیشتر می‌كند. «فَزادَهُمْ إِیماناً» ۵. هم حركت وتلاش لازم است، هم ایمان وتوكّل. «اسْتَجابُوا ... حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِیل» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۷۲ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِنْ سُوٓءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُٓ أَمَداً بَعِيداً وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ •³⁰• روزی كه هر كس، آنچه را از كار نیك انجام داده، حاضر می‌بیند؛ و آرزو می‌كند میان او، و آنچه از اعمال بد انجام داده، فاصله زمانیِ زیادی باشد. خداوند شما را از (نافرمانی) خودش، برحذر می‌دارد؛ و (در عین حال،) خدا نسبت به همه بندگان، مهربان است.» #نکات_تفسیری ۱. اعمال انسان محو و نابود نمی‌شود و در قیامت در برابر او حاضر می‌گردد. «مُحْضَراً» ۲. اعتقاد به حضور عمل در قیامت، مانع گناه است. «مُحْضَراً» ۳. گنهكاران، در قیامت از اعمال خود شرمنده‌اند، امّا چه سود؟ «تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها» ۴. بسیاری از اعمالی كه در دنیا مورد علاقه انسان است، در قیامت مورد تنفّر او قرار خواهد گرفت. «تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً» ۵. در روز قیامت، پشیمانی سودی ندارد و آرزوها نشدنی است. كلمه (لو) در مورد آرزوهای نشدنی بكار می‌رود. «لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً» ۶. پرهیزكاری و خدا پروایی، مانع گناه است. «یُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ» ۷. سرچشمه‌ی هشدارهای الهی، محبّت و رأفت اوست. «یُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» ۸. بیم و امید در كنار هم نقش تربیتی دارند. امید، به تنهایی سبب غرور، وبیم از تنهایی، سبب یأس می‌شود. «یُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ... وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» ۹. لطف و رأفت خداوند شامل حال همه‌ی بندگان است. «رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۵۴ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ وَلا تُؤْمِنُوٓا إِلَّا لِمَنْ تَبِعَ دِينَكُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَىٰ هُدَى اللَّهِ أَنْ يُؤْتَىٰٓ أَحَدٌ مِثْلَ مآ أُوتِيتُمْ أَوْ يُحَآجُّوكُمْ عِنْدَ رَبِّكُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَآءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ •⁷³• (یهودیان به یکدیگر می‌گویند) و ایمان نیاورید مگر به آن كس كه پیرو دین شما باشد-بگو: راه سعادت آن است كه خدا بنماید-تا مبادا معلوم شود كه به امتی دیگر نیز مانند شریعت شما عطا می‌گردد، یا بتوانند با شما نزد پروردگار احتجاج كنند. بگو: فضل و رحمت به دست خداست، به هر كه خواهد عطا كند، و خدا را رحمت بی‌منتهاست و به همه امور داناست. #نکات_تفسیری ۱. اهل كتاب، از گرایش یهود به اسلام نگران بودند و برای پیشگیری از آن تبلیغ می‌كردند. «لا تُؤْمِنُوا إِلَّا لِمَنْ تَبِعَ دِینَكُمْ» ۲. دشمنان اسلام، در توطئه‌های خود سفارش به پنهان كاری می‌كنند و به غیر خود نیز اعتمادی ندارند. «لا تُؤْمِنُوا إِلَّا لِمَنْ تَبِعَ دِینَكُمْ» یكی از معانی ایمان، اعتماد و اطمینان است. ۳. هدایت الهی، یك جریان مستمر در طول تاریخ بوده است و اختصاص به قوم خاصّی ندارد. «إِنَّ الْهُدی‌ هُدَی اللَّهِ» ۴. تعصّب و خودبرتربینی، یكی از آفت‌های دینداری است. «إِلَّا لِمَنْ تَبِعَ دِینَكُمْ» ۵. الطاف پروردگار، در انحصار گروه خاصّی نیست. نبوّت و هدایت، فضل الهی است كه به هركس بخواهد می‌دهد. «إِنَّ الْفَضْلَ بِیَدِ اللَّهِ» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۵۹ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ وَسارِعُوٓا إِلَىٰ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِين •¹³³• و بشتابید به آمرزشی از پروردگارتان و بهشتی كه پهنه آن آسمان‌ها و زمین است كه برای پرهیزكاران آماده شده است‌. #نکات_تفسیری ۱. سرعت در كار خیر، ارزش آن را بالا می‌برد. «سارِعُوا» ۲. سرعت در توبه و جلب غفران الهی، لازم است. «سارِعُوا إِلی‌ مَغْفِرَةٍ» ۳. آمرزش گناهان، از شئون ربوبیّت است. «مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ» ۴. اوّل بخشیده شدن، سپس بهشت رفتن. «مَغْفِرَةٍ ... جَنَّةٍ» ۵. لازمه‌ی سرعت به سوی بهشت متّقین، قرار گرفتن در زمره‌ی متّقین است. «جَنَّةٍ ... أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۶۷ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ الَّذينَ يُنْفِقُونَ فی السَّرَّآءِ وَالضَّرَّآءِ وَالْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنين •¹³⁴• همان‌ها كه در راحتی و رنج انفاق می‌كنند و خشم خود را فرو می‌خورند و از مردم در می‌گذرند، و خدا نیكوكاران را دوست دارد. #نکات_تفسیری ۱. تقوا، از انفاق جدا نیست. «أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ ...» ۲. انفاق، سخاوت می‌خواهد نه ثروت. «فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ» ۳. نه در حال رفاه از محرومان غافل باشیم و نه در تنگدستی بگوییم كه ما خود گرفتاریم. «فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ» ۴. متّقین محكوم غرایز نیستند، آنان حاكم ومالك خویشتن‌اند. «الْكاظِمِینَ الْغَیْظَ» ۵. تقوا، از سعه‌ی صدر جدا نیست. «وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ» ۶. متّقی، منزوی نیست، بلكه با مال و اخلاق خوب خود، با مردم معاشرت می‌كند. «یُنْفِقُونَ، الْكاظِمِینَ، الْعافِینَ» ۷. در عفو خطاكار، ایمان او شرط نیست. «وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ» ۸. كسی‌كه می‌خواهد محبوب خدا شود باید از مال بگذرد و خشم وغضب را فرو برد. «وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ» ۹. انفاق به محرومان و گذشت از خطای مردم، از مصادیق احسان و نیكوكاری است. «یُنْفِقُونَ، الْكاظِمِینَ، الْعافِینَ، الْمُحْسِنِینَ» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۶۷ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوٓا أَنْفُسَهُمْ ذَكَروا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَىٰ ما فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُون و كسانی كه چون كار زشتی كردند یا بر خود ستم نمودند خدا را یاد كنند و برای گناهان خویش آمرزش طلبند، و جز خدا چه كسی است كه گناهان را بیامرزد؟ و دانسته بر خلاف‌هایی كه كرده‌اند پافشاری نكنند. #نکات_تفسیری ۱. گاهی از افراد متّقی نیز گناه صادر می‌شود. «لِلْمُتَّقِینَ ... الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً» ۲. خطرناك‌تر از انجام گناه، غفلت از گناه و بی‌توجّهی به زشتی آن است. متّقین اگر هم گناه كنند، بلافاصله استغفار می‌كنند. «إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً ... ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا» ۳. نشانه‌ی تقوا، توبه از گناه است. «إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً ... ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا» ۴. یاد خدا، رمز توبه است. «ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا» ۵. تا یاد خدا در دل گناهكار زنده است، می‌تواند در مدار متقین وارد شود. «إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً ... ذَكَرُوا اللَّهَ» ۶. گناه، ظلم به خویشتن است. «ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ» ۷. تنها خداوند است كه گناهان را می‌بخشد. «وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ» ۸. متّقی كسی است كه اصرار بر گناه نداشته باشد. زیرا اصرار بر گناه، نشانه‌ی سبك شمردن آن و غفلت از یاد خداست. «وَ لَمْ یُصِرُّوا عَلی‌ ما فَعَلُوا» ۹. اصرار آگاهانه بر گناه، سبب محرومیّت از مغفرت الهی است. «وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَمْ یُصِرُّوا» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۶۷ ﴿ فرقان نذیر ﴾

۞ ولقد صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعدَهُٓ اِذ تَحُسُّونَهم بِإِذنِهِ حَتَّىٰٓ إِذا فَشِلْتم و تَنازَعْتم فی الأَمرِ وَعَصَيتم مِن بعد مآ أَراكُم ما تُحِبّون مِنكم مَن يُريدُ الدُّنيا و منکم مَن يُرِيدُ الآخِرة ثُمَّ صَرَفَكم عَنهُم لِيَبْتَلِيَكُم و لقد عَفَا عَنكم واللَّهُ ذو فَضلٍ على المومنين •¹⁵²• و حقیقتا خدا به وعده‌ی خویش با شما وفا كرد، آن‌گاه كه به اذن خدا آن‌ها را تار و مار می‌كردید، تا وقتی كه سست شدید و در كار جنگ اختلاف نمودید و نافرمان شدید بعد از آن كه خداوند چیزی را كه دوست می‌داشتید (پیروزی‌) به شما نشان داد. گروهی از شما دنیا می‌خواهد و گروهی آخرت‌. سپس شما را از [غلبه بر‌] آن‌ها بازداشت تا شما را بیازماید، و البته خدا از شما درگذشت‌، و خدا بر مؤمنان صاحب فضل و كرامت است‌. #نکات_تفسیری ۱. معنای تحقق وعده‌های خدا، نادیده گرفتن سنّت‌های الهی نیست. نصرت خداوند تا زمانی است كه شما به وظیفه عمل كنید. «لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ ... إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ» ۲. از جمله عوامل شكست، سستی، نزاع و عدم اطاعت از فرماندهی است. «فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ ... وَ عَصَیْتُمْ» ۳. افراد برای هدف‌های متفاوت جنگ می‌كنند. بعضی برای دنیا می‌جنگند و بعضی برای آخرت. «مِنْكُمْ مَنْ یُرِیدُ الدُّنْیا وَ مِنْكُمْ مَنْ یُرِیدُ الْآخِرَةَ» ۴. پایداری در نبرد، حفظ وحدت و اطاعت، نشانه‌ی آخرت خواهی رزمندگان است. «مِنْكُمْ مَنْ یُرِیدُ الْآخِرَةَ» ۵. جزای كسی كه بجای شكر نعمت پیروزی، به اختلاف و نافرمانی و سستی‌ دامن زند، شكست است. «صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ» ۶. عامل شكست‌های بیرونی، درونی است. شما در درون سست و نافرمان شدید، لذا در بیرون شكست خوردید. «فَشِلْتُمْ ... صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ» ۷. شكست‌ها، وسیله‌ی آزمایش الهی است. «لِیَبْتَلِیَكُمْ» ۸. هنگام تخلّف و شكست نیز از لطف خدا مأیوس نشوید. «عَفا عَنْكُمْ» ۹. ایمان، بستر و زمینه‌ی دریافت فضل خاص خداوند است. «عَفا عَنْكُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ» ۱۰. مؤمن را به خاطر یك خلاف نباید از صفوف اهل ایمان خارج دانست، بلكه باید از یك سو هشدار داد و از سوی دیگر با تشویق دلگرمش كرد. «عَفا عَنْكُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ» #سوره‌آل‌عمران_صفحه۶۹ ﴿ فرقان نذیر ﴾