🔷 آرمان شهروندی، مدرسه شهروندی ✍️ حمید ساجدیان 🔹 چندی پیش در خدمت یکی از عزیزان دست‌اندرکار در مدارس مسجدمحور بودم. از مذاکراتشان با مسئولان آموزش و پرورش می‌گفت. نکته جالبی از محتوای مذاکره، نظرم را جلب کرد که باید یکی از مهم‌ترین محورهای تحول در آ.پ باشد. گویا پس از ارائه طرح در یکی از جلسات با «مقامات نسبتاً عالی وزارت» پس از اینکه طرحشان را مطرح کردند، بزرگواری از مسئولان با تعجب گفتند: «با این طرح که #انسان_شهروند از مدرسه بیرون نمی‌آید!». در دیدگاه این مسئول که اتفاقا یک ابرانگاره و ذهنیت رسوب کرده در نظام تعلیم و تربیت است، آرمان مدرسه تربیت #انسان_شهروند است. اگر نخواهیم دقیقاً شهروند را تعریف کنیم، انسان شهروند حدوداً😎 یعنی انسان سربه‌زیر، قاعده‌پذیر، مطیع قانون و خلاصه حرف گوش‌کن! در این ابرانگاره طبیعتاً با هر طرحی که به این آرمان بی‌توجه باشد، مخالفت خواهد شد. 🔹 مدرسه موجود هم در همین فضا شکل گرفته و تمامی سازوکارهای آن از فرآیند یادگیری تا محتوا و معماری و ارزش‌یابی برای تربیت #انسان_شهروند طراحی شده است. در حقیقت می‌توان گفت که مدرسه موجود یک #مدرسه_شهروندی است. ایده‌های نو برای مدرسه را هم در دو طیف می‌توان طبقه‌بندی کرد؛ گروهی به بازسازی همان آرمان و مدرسه شهروندی بر اساس اقتضائات جدید و تربیت تمام ساحتی دل‌خوش هستند و گروهی هم طرحی نو درانداخته‌اند. طرحی که آرمان آن #انسان_شهروند نیست و بر همین اساس تمامی سازوکارهای مدرسه را تا جایی که توانسته‌اند، متمایز از مدرسه شهروندی قرار داده‌اند. 🔹 از زوایای مختلفی می‌توان به آرمان شهروندی توجه کرد. مثلا اینکه در تربیت اسلامی چقدر به شهروندی توجه شده است؟ من اما از نگاه حکمرانی ملاحظه‌ای به این آرمان دارم. آرمان شهروندی، انسانِ مطلوبِ الگوهای هرمی حکمرانی است. الگویی که فرهنگ حاکم بر آن «فرمانبرداری» است. افراد در آن تابع دستورات و قوانین هستند و حتی برای هماهنگی کنشگران بیرون از سازمان رسمی هم از ابزار قانون و ابلاغ استفاده می‌شود. در این الگو، روابط میان اعضا بر پایه استخدام است و ابزار ایجاد تعادل و حل اختلاف هم قانون. طبیعی است که در این الگو انسان‌های رشید یا خلاق که برای اجرای دستورات به «تفاهم» و «اقناع» نیازمند هستند، چوبِ لای چرخ و مانعِ اجرای روان دستورات هستند. مدرسه شهروندی بازتولید نظم حکمرانی هرمی است و این دو مکمل یکدیگر عمل می‌کنند. ✅ با توجه به ناکارآمدی الگوی هرمی حکمرانی و معرفی انواع الگوهایی که به فاعلیت انسان توجه بیشتری دارند، وجهی برای پایبندی به آرمان شهروندی باقی نمی‌ماند. البته آرمان‌های بدیل و مدارس متناسب با آن جای بررسی بیشتر دارد که سعی خواهم کرد در فرصت مقتضی به آن بپردازم. @HamidSajedian