📝یادداشت علمی عاشورا، گفتمانی شیعی یا رخدادی تاریخی؟ ✍🏻دکتر سید محمد حسینی گاه فکر می‌کنم که سخن گفتن و یا نوشتن از عاشورای امام حسین(علیه‌السلام) به آسانی که دیگران می‌گویند و یا می‌نویسند نیست. چرا که نه عاشورا را می‌توان به همان سادگی تعریف کرد و نه وجود مقدسی چون حسین بن علی بن ابیطالب(علیهم‌السلام) را. نه توان بسط عاشورا به مثابه گفتمان شیعه را دارد نه توان انعکاس واقعیت تاریخی عاشورا را... تاریخ عاشورا خود محوری در هم پیچیده و سنگین است که آثار برجای مانده را یارای انعکاس آن نیست. تاریخ نویسانی چون عروة، هشام کلبی، ابن اسحاق، ابومخنف، طبری، دینوری و ابن سعد و بلاذری و... نه می‌توانند فهمی صحیح از حقیقت امام و امامت داشته باشند و نه توانستند آنگونه که باید عمق فاجعه عاشورا را به آیندگان برسانند. تحلیل عاشورا نه عنوان یک رخداد تک بعدی تاریخی همچون دیگر رخدادهای سیاسی و نظامی، بلکه به عنوان یک واقعه با ویژگی‌های انحصاری مثل رهبری، اهداف، چگونگی رخداد و پیامدها و‌ بسامدها باید انجام گیرد. بی‌تردید پرداختن به عاشورا بدون توجه به جنبه‌های وحیانی وجود مقدس حسین بن علی بن ابیطالب(علیهم‌السلام) اشتباهی عمیق است. همانگونه که بی‌توجهی به این بعد صدها سال است تاریخ نویسان را به ورطه گمراهی کشانده و علی‌رغم زحمات فراوان اما مسیر را به خطا پیمودند. تاریخ عاشورا با حسین(علیه‌السلام) مقدس شد و از این رو هم سنجه‌های بررسی و تحلیلش و هم معلومات تاریخی‌اش باید با مقتضای موضوع و محور اصلی این رخداد هماهنگ باشد. چرا که در غیر اینصورت تحلیل‌ها به همان نتایجی منتهی خواهد شد که از حسین بن علی(علیه‌السلام) یک قیام کننده علیه حاکم مشروع و اختلاف او با یزید ملعون را نزاع بر سر یک زن دانسته‌اند. وجود این ابعاد است که سبب این نکته مهم می شود که بگوییم عاشورا یک رخداد در بستر معین نیست. چرا که اگر چنین بود حتما همانند هزاران نبرد و قیام نظامی و سیاسی که در تاریخ اثری از آن نماند، رنگ می‌باخت. شاید گفتن از این مطلب که عاشورا قبل از جنبه تاریخی‌اش، در لایه‌های کلامی و اندیشه‌ای پیچیده شده، بحث برانگیز باشد اما ناچاریم بپذیریم که شخصیت و جایگاه امامت امام حسین بن علی(علیه‌السلام) است که بر پایه آن عاشورا حقیقتی ماندگار و قوه محرکه‌ای برای تاریخ شیعه شده است. تاریخی که کوشید از روزهای پس از وقوع عاشورا تاکنون به گونه‌های مختلف در قالب آیین‌ها، مراسمات و آداب مذهبی خود را در تمدن شیعی و در سطحی عمیق‌تر در فرهنگ شیعه ماندگار کند و بسامد آن در طول تاریخ عامل تداوم و استمرار باشد. پس باید با قاطعیت گفت که بی‌تردید عاشورا در چنین فضای، کلامی و اندیشه‌ای، تاریخی و اجتماعی و آیینی و سیاسی، قابل فهم است. در واقع به تعبیری واضح‌تر باید گفت عاشورا گفتمان فعال شیعه در مواجهه با جریان‌های رقیب بود و هست و خواهد بود که بر مفهوم امامت و هدایت‌گری و جایگاه ویژه امامت به عنوان دال مرکزی آن و مهمترین و اساسی‌ترین مبنای مذهبی در شیعه تاکید کرده است. در این میان همه عناصر مؤثر بر تحلیل عاشورا همچون ایثار، شهادت، رشادت و حماسه، عزا و ماتم، عطش و ... مفاهیمی وابسته به تبیین عاشورا و برای فهم بهتر دال مرکزی بوده و خواهد بود‌. بنابراین بزرگداشت عاشورا در حقیقت بزرگداشت اندیشه امامت و مسائل وابسته به آن در قامت رشادت، شهادت، مظلومیت و ایثار است. #یادداشت_علمی #عاشورا #امام_حسین_علیه‌السلام #دانشکده‌ی_تاریخ ‌💠@facultyofhistort 💠انجمن‌علمی‌پژوهشی‌تاریخ‌اسلام‌و‌تشیع -----------❀❀✿❀❀--------- 💠@HistorySociety ‌