🕎 از حوّا و دنده و پهلوی آدم... 1⃣ برخی از این صور پزشکی کهن، یادآور طرّاحی‌های پسامدرن است! به مثال نقش فوق از دست‌نویس ذخیرهٔ خوارزمشاهی، ۶۷۷ هجری! حدود هشتصد سال پیش... 2⃣ در خصوص #دنده‌ها یا #اضلاع آدمی نوشته که دوازده است و افزوده: «بحثی نیست که در زن و مرد مساوی‌اند» و این باطل است که برخی گفته‌اند زن یک دنده کمتر دارد! جالب آن‌که در عالَم مسیحی-یهودی امّا زمانی باور بر آن بود که مرد یک دنده کمتر دارد چرا که مطابق قول #عهد_عتیق، زن از دندهٔ مرد آفریده شد و باور به یکسانیِ دنده‌ها نوعی #کفرگویی بوده است. بعد توجیه شد که این خاصِ #آدم بوده و نه فرزندان ذکور آدم. 3⃣ آفرینش #حوّا از دندهٔ آدم، در همان باب دومِ کتاب پیدایش (ب ۲، آ ۲۱) آمده است. آن کلمه که برای دنده آمده صلَع «צֵלָע»، معادل «ضلع» عربی و صورت جمع آن صلعوت צְלָעוֹת اضلاع است که در تصویر ذخیره هم می‌بینیم. در قرآن ذکر پهلو و دنده نیست و تنها به این بسنده شده که زوج آدم از او آفریده شد: خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ (یعنی آدم) ثُمَّ جَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا... 4⃣ امّا خلقت حوّا از دنده؟ غریب نیست؟! به واقع این آفرینش از #دنده در #تورات گویا حاصل «دیگرخوانی» و برداشت خاصی از متن‌‌ها و روایات خیلی کهن‌تر سومری بوده، از کلمه‌ای که معنای #زندگی داشته است. ما در آینده چند مثال از این نوع «تبدیل‌» کلمات، گاه عامدانه و گاه برگرفته از تأویل‌ها و خوانش‌ها و چرخش‌ها، که در متون بعدی تفاسیر و تفاصیل بلندی گرفته خواهیم آورد... 5⃣ در دو لوح و سنگ‌نوشتهٔ کهن سومری، حکایتی در باب #انکی، بزرگ‌‌ایزدِ آب و خلقت و حکمت، و همسرش #نین‌هورساگ، ایزدبانویِ «زایش»، آمده است. اِنکی در باغی است، و بعدِ برخی آمیزش‌ها، از هشت گل و گیاه ممنوع می‌خورد. این رفتار او موجب قهر و دلگیری نین‌هورساگ می‌شود که او را نفرین می‌کند و قسم می‌خورد دیگر با او همسری نکند و زندگی (و فرزند) ندهد. انکی دچار دردهای شدیدی می‌شود و با وساطت برادر انکی، نین‌هورساگ بر سر رحم و لطف می‌آید. آنگاه سر انکی را در میان دامان خود می‌گیرد و اینجاست که نین‌هورساگ از هشت عضو انکی درد را می‌گیرد (یا بیرون می‌کند)، و به جای آن یک یک الهه‌ای می‌زاید. 6⃣ نکته اینجاست که نام این خدایان، جدای معنی مستقل خود، هجا یا پاره‌ای از نام آن عضو بدن را هم دارند، و شما ببینید سابقهٔ چند هزارسالهٔ کارکرد جناس و صنعت زبانی و لفظی را. به واقع نین‌هورساگ، هشت بار، از انکی می‌پرسد: 🔸کجایت درد می‌کند؟ سرم. آبو زاده می‌شود. (او: هجایی از اوگو دیلی به معنی سر) 🔹کجایت درد می‌کند؟ مویم. نین‌سیکی‌لا زاده می‌شود (سیکی به معنی مو) 🔸کجایت...؟ بینی‌ام. نین‌گیریودو زاده می‌شود. (گیری: بینی) 🔹کجایت...؟ دهانم. نینکاسی زاده می‌شود. (کا: دهان) 🔸کجایت...؟ گلویم. «نازی» زاده می‌شود (زی: گلو) 🔹کجایت...؟ دستم. «آزیمو» زاده می‌شود (آ: دست) 🔸کجایت...؟ دنده‌ام. «نین‌تی» زاده می‌شود. (تی: دنده) 🔹کجایت...؟ پهلوهایم. انزاگ (زاگ: پهلوها) 7⃣ و سخن بر سر آن ایزدبانوی هفتم، #نین‌تی است که در اصل به معنیِ «حیات‌بخش» یا «حوّا» است، در عین حال که #تی، چنان‌که آمد، به‌معنی #دنده هم هست. قرابت اجزای «باغ» و «گیاه ممنوعه» و «دنده» و «حوّا» با حکایت مشهور آفرینش آدم و زوج او پنهان نیست، منتهی در طیّ قرون، پیش از رسیدن به کتاب مقدّس، تحوّلات بسیار داشته و در این میان، آن جناس و بازی لفظیِ «تی» و زندگی هم در گذر به زبان عبری گم شده و آنچه مانده همان برآمدن و زاده‌شدنِ الهه یا حوّای حیات‌بخش از «تی»، دنده یا پهلوی چپ است...  دوش ای جان بر چه «پهلو» خُفته‌ای‌؟ ✍ کاریز - یادداشت‌هایی در فرهنگ و ادب - مجید سلیمانی 🎓 مطالعات تخصصی یهودی: 🇮🇷👉 @JewishStudies