🕎✝☪️ از «الله» و «الرحمن» (١) ✍️ «به یاری، قدرت و رحمت رحمانان، مسیحِ او و روح القدس، نوشتم این کتیبه را، من، ابرهه، پادشاه سبا، حضرموت و یمن، اعراب شمال و کناره...» 1⃣ این آغازِ کتیبهٔ بزرگ #ابرهه است در شرح فتوحات خود به سال ۵۴۲ میلادی. #رحمانان در زبان سبایی همان رحمن است به‌علاوهٔ «ان» حرف تعریف که در انتهای کلمه می‌آمده، معادل «الـ» عربی که در ابتدا می‌آید. به همین ترتیب در متون سبایی قدیمی‌تر، عهد یهودی، اَلان و الاهان دیده می‌شود، کم و بیش معادل الاله و بعد الله. 2⃣ در تاریخ می‌خوانیم که #حمیریان، حاکمان یمن قدیم، حدود سال ۳۸۰ میلادی به #یهودیت گرویدند و اندک اندک قدرت خود را در شبه‌جزیره گسترش دادند. ١٢٠ سال بعد، حدود سال‌‌های ۵٠٠ میلادی، خراج‌گزار دولت قدرتمند مسیحی حبشه شدند که ارتباطاتی قوی با امپراطوری بیزانس داشت. 3⃣ سال ۵۲۲ میلادی، #یوسف_ذونواس به قدرت رسید، علیه حبشیان قیام کرد و به #آیین_یهودیت بازگشت. چند ماه بعد به سوی #نجران حرکت کرد و به قول مولانا: «در هلاک قوم عیسی رو نمود». شهر را در محاصره گرفت و با حیله بدان راه یافت. در نوامبر ۵۲۳ #مسیحیان_نجران را قتل‌عام کرد که برخی حکایت #اصحاب_اخدود در قرآن را به آن مربوط دانسته‌اند، امّا قطعی نیست. 4⃣ قتل‌عام نجران درست یک سده پیش از سال هجرت پیامبر است و مدارک زیادی از آن باقی مانده، هم از سوی حکومتیان و هم مسیحیان. واقعه، تأثیر عمیقی در کل منطقه داشت. حمله‌ای انتقامی از سوی حبشه ترتیب داده شد. یمن دوباره فتح شد و یوسف کشته شد. این‌بار دین حمیریان رسماً به #مسیحیت تغییر یافت. حبشیان پادشاهی مسیحی بر تخت گذاشتند همراه با لشکری از خود به فرماندهی ابرهه. 5⃣ حدود پنج سال بعد ابرهه علیه پادشاه «کودتا» کرد و او را برانداخت، به‌جای او نشست و قدرت خود را در کل شبه‌جزیره گسترد. در نوشته‌ای دیگر به سال ۵۵۲ از فتح #یثرب سخن می‌گوید، امّا #مکّه البته بی‌نشان است و نامش در هیچ کتیبه‌ای نیامده است. 6⃣ ابرهه حدود سال‌های ۵۶۰ میلادی کلیسای بزرگ خود را در صنعا ساخت که امروزه مکان آن شناخته شده و شاید در حدود سال‌های ۵۶۵ بوده است که لشکرکشی فاجعه‌آمیزی به کناره‌های غربی #عربستان داشته، منتهی در خصوص شواهد تاریخی و حدس و گمان‌ها در خصوص #اصحاب_فیل باید بحثی جدا بیاوریم. با مرگ او، دولت حمیر دچار ضعف و فتور و زوال شد تا حدود ١۵ سال بعد که #ساسانیان بر #یمن و قلمرو پیشین حمیریان تسلّط یافتند. ✍ کاریز - یادداشت‌هایی در فرهنگ و ادب - مجید سلیمانی 🎓 مطالعات تخصصی یهودی: 🇮🇷👉 @JewishStudies