❎ تفاوت اصطلاحات (۱۹) تفاوت ماده اولی و عدم ۱. ماده حامل زمینه پیدایش است، اما عدم نیستی محض است. ۲. ماده دارای تحصل ابهام است، ولی عدم تحصلی ندارد. ۳.ماده موجود است، ولی عدم معدوم است. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۰) تفاوت مشترک لفظی و مشترک معنوی: ۱. در مشترک لفظی برای هر معنا وضع جداگانه‌ای وجود دارد، ولی در مشترک معنوی یک وضع بیشتر نیست. ۲. در مشترک لفظی چند معنای متباین وجود دارد، ولی در مشترک معنوی یک معنا وجود دارد. ۳. مشترک لفظی قابل تقسیم نیست، اما مشترک معنوی قابل تقسیم است. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۱) تفاوت اضافه اشراقی و اضافه مقولی ۱. اضافه مقولی دو طرف می خواهد، ولی در اضافه اشراقی یک طرف بیش نیست. ۲. علم انسان به اشیاء از نوع اضافه مقولی است، اما علم خدا به اشیاء از نوع اضافه اشراقی است. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۲) تفاوت ادراک بسیط و ادراک مرکب ۱. در ادراک بسیط یک علم است، اما در ادراک مرکب دو علم؛ علم به اشیاء و علم به آن علم. ۲. ادراک بسیط نه به خطا و صواب توصیف می‌شود و نه ملاک تکلیف است و نه حکم کفر و ایمان به آن بر می‌گردد، برخلاف ادراک مرکب. ۳. ادراک بسیط بین همه مردم (اعم از خواص و عوام) مشترک است، ولی ادراک مرکب فقط به خواص اختصاص دارد. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۳) تفاوت اشتداد عرضی و اشتداد جوهری ۱. اشتداد عرضی حرکت در کیف است، ولی اشتداد جوهری حرکت در جوهر است. ۲. در اشتداد عرضی صورت نوعیه باقی می‌ماند، ولی در اشتداد جوهری با آمدن صورت جدید صورت قبلی زائل می‌شود. ۳. اشتداد عرضی را استحاله می‌نامند، اما اشتداد جوهری را تکون و کون و فساد. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۴) تفاوت اضافه حقیقی و اضافه مشهوری مضاف حقیقی نفس اضافه است، مانند نسبت پدری و فرزندی. اما مضاف مشهوری ذاتی است که معروض اضافه است، مانند پدر و فرزند. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۵) تفاوت اضافه و مطلق نسبت در اضافه نسبت متکرر است، اما مطلق نسبت تکرار نمی شود. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۶) تفاوت امکان خاص و امکان عام ۱. امکان خاص سلب ضرورت از هر دو سوی قضیه است، بر خلاف امکان عام. ۲. امکان خاص قسیم وجوب ذاتی و امتناع ذاتی است، بر خلاف امکان عام. ۳. امکان خاص طرف مقابل را نیز اثبات می کند، برخلاف امکان عام که نسبت به طرف مقابل ساکت است. ۴. امکان عام در قضیه موجبه قابل جمع با وجوب و امکان خاص است و در قضیه سالبه قابل جمع با امتناع و امکان خاص است. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۷) تفاوت امکان اخص و امکان اخس امکان اخص در مقابل ضرورت ذاتی، وصفی و وقتی است، برخلاف امکان اخس که در مقابل امکان اشرف است. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۸) تفاوت امکان ذاتی و امکان استعدادی ۱. امکان ذاتی از ماهیت جدا ناشدنی است، بر خلاف امکان استعدادی. ۲. تکیه‌گاه امکان ذاتی، نفس ممکن است، ولی تکیه‌گاه امکان استعدادی، محل ممکن است. ۳. امکان ذاتی صفت ماهیت است، ولی امکان استعدادی صفت ماده است. ۴‌. امکان ذاتی نه مقتضی وجود است و نه مقتضی عدم، ولی امکان استعدادی مقتضی وجود و فعلیت شئ است. ۵. امکان ذاتی قابل شدت و ضعف نیست، ولی امکان استعدادی شدت و ضعف را قبول می‌کند. ۶. امکان ذاتی از قبیل معانی عقلی انتزاعی است، ولی امکان استعدادی دارای تحصل خارجی است. ۷. امکان ذاتی اعم از امکان استعدادی است. ۸. امکان استعدادی تحصلش منوط به وجود شرایط و اسباب است، بر خلاف امکان ذاتی. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۲۹) تفاوت اولویت ذاتی و اولویت غیری اولویت ذاتی از ذات شیئی ممکن نشات می‌گیرد، اما اولویت غیری از ناحیه علت و عامل خارجی است. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۰) تفاوت اجسام بسیط و اجسام مرکب مراد از اجسام بسیط عناصر اربعه و عناصر ترکیب نیافته است، اما مقصود از اجسام مرکب، موالید سه گانه و عناصر ترکیب یافته است، و اجسام بسیط همان مبدا اجسام مرکبند. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۱) تفاوت بسیط عقلی و بسیط خارجی هر بسیط عقلی بسیط خارجی نیز هست؛ مانند مجردات، اما عکس آن لزوما صادق نیست؛ مانند اعراض. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۲) تفاوت بدیهی و اولی ۱. بدیهی نیاز به تعریف ندارد اما قابل تعریف است، برخلاف اولی که نه تنها نیاز به تعریف ندارد، بلکه قابل تعریف نیز نیست. ۲. بدیهی نیاز به تجربه و احساس و امثال آن را دارد، اما اولی به هیچ یک از اینها نیازمند نیست، بلکه قوام همه بدیهیات به اولی است. ۳. تصدیق اولی یک مصداق بیشتر ندارد و آن امتناع اجتماع نقیضین است، ولی بدیهیات دارای مصادیق فراوان است. ۴. در بدیهی تعریف رسمی امکان دارد ولی در اولی مانند مفهوم وجود و شئ تعریف رسمی امکان ندارد. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۳) تفاوت تتالی و ترتب در تتالی بین اشیا وابستگی و تلازمی وجود ندارد، اما در ترتب بین آنها وابستگی و تلازم است. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۴) تفاوت تحریک و تحرک تحریک، نسبت فاعل به حرکت است، اما تحرک، نسبت منفعل به حرکت است. پس در تحریک، اعطای حرکت منظور است، ولی در تحرک، قبول حرکت منظور است. از این رو تحریک اعطایی است و تحرک پذیرشی است. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۵) تفاوت تحقق و تقرر نسبت بین تحقق و تقرر عام و خاص مطلق است که تقرر اعم از تحقق است. تحقق فقط وجود خارجی را شامل می شود اما تقرر هم وجود خارجی و هم وجود ذهنی را شامل می شود. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۶) تفاوت تخیل و احساس ۱. در احساس سه شرط لازم است: 1⃣ حضور ماده 2⃣ اکتناف هیئات مخصوص 3⃣ جزئی بودن مدرک ولی در تخیل شرط اول لازم نیست. ۲. قوام احساس به حضور ماده است، ولی تخیل هم در صورت حضور ماده و هم در غیاب آن قوام دارد. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۷) تفاوت ترجیح بلامرجح و ترجح بلامرجح ۱. در ترجح بلامرجح نسبت فعل به دو فاعل علی السویه است، ولی در ترجیح بلامرجح نسبت خود فاعل به دو فعل مساوی است. ۲. ترجح بلامرجح نظر به قابل دارد، ولی ترجیح بلامرجح نظر به فاعل دارد. ۳. ترجح بلامرجح نظر به معلول دارد، ولی ترجیح بلامرجح نظر به علت دارد. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۸) تفاوت ترکیب اتحادی و ترکیب انضمامی ۱. اجزای ترکیب اتحادی استقلال خارجی ندارند، اما اجزای ترکیب انضمامی در خارج مستقلا یافت می شوند. ۲. ترکیب اتحادی اعم از مرکب تحلیلی عقلی و خارجی است، اما ترکیب انضمامی فقط تحقق خارجی دارد. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۳۹) تفاوت جمله خبری و گزاره ۱. گزاره هویتی منطقی و جمله هویتی زبانشناختی دارد مثلاً دو عبارت «علی برادر مریم است» و «مریم خواهر علی است» دو جمله متفاوتند, اما به علت ترادف در معنا بیانگر یک گزاره هستند. ۲. گزاره‌های منطقی برخلاف جمله‌ها به زبان معینی تعلق و وابستگی ندارند، چرا که صرف نظر از ویژگی‌های متفاوت صوری در زبان‌های مختلف، یک گزاره بیانگر معنای واحدی است که در تمام زبان‌ها مشترک است. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۴۰) تفاوت ترکیب حقیقی و ترکیب اعتباری ۱. در بین اجزای ترکیب حقیقی، وحدت حقیقی حاکم است، ولی وحدت حاکم بر اجزای ترکیب اعتباری، اعتباری است. ۲. در ترکیب حقیقی اثر مال وحدتی است که حاکم بر اجزا است نه خود اجزا، ولی در ترکیب اعتباری اثر اصالتا مال اجزاست. ۳. وجود و عدم ترکیب اعتباری به دست اعتبار کننده است، برخلاف ترکیب حقیقی. ۴. در ترکیب اعتباری اجزا بعد از ترکیب تحصل خود را از دست نمی دهند، ولی در ترکیب حقیقی اجزا تحصل خود را از دست می دهند. در ترکیب اعتباری اجزا به یکدیگر نیاز ندارند، ولی در ترکیب حقیقی اجزا به یکدیگر نیاز دارند. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۴۱) تفاوت تسلسل علی_معلولی و تسلسل غیر علی_معلولی ۱. تسلسل علی_معلولی باطل است, اما تسلسل زمانی و یقفی باطل نیستند. ۲. ترتب در تسلسل علی_معلولی حقیقی است، ولی در غیر آن مانند ترتب در اعداد، اعتباری است. ۳. اجزای تسلسل علی_معلولی اجتماع در وجود دارند, ولی در تسلسل زمانی چنین نیست. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۴۲) تفاوت تسلسل باطل و تسلسل غیرباطل ۱. تسلسل باطل که همان تسلسل در علت و معلول است, اجزای آن باید دارای وجود بالفعل و اجتماع در وجود و ترتب علّی و معلولی داشته باشند، اما تسلسل غیر باطل این شرایط را ندارد. #تفاوت

❎ تفاوت اصطلاحات (۴۳) تفاوت تسلسل تصاعدی وتسلسل تنازلی ۱. در تسلسل تصاعدی ارتقا به سوی ازلیت است، اما در تسلسل تنازلی تنزل به سوی ابدیت است. ۲. تسلسل تصاعدی از معلول اخیر به سوی علت است، ولی تسلسل تنازلی از علت به سوی معلولات خود است. ۳. در صورت تصاعد، علل مترتب غیرمتناهی فرضی، در ذات معلول موجودند و مجتمع الحصول با معلولات هستند. بنابراین ترتب و اجتماع هر دو برای علل در مرتبه ذات معلول، حاصل هستند. اما در صورت تنازل، معلولاتی که ترتب دارند در مرتبه ذات علت مجتمع نیستند. #تفاوت