بسم الله الرحمن الرحیم #گزیده_تفسیر_سوره_بقره_آیه‌ مهم و طولانی 177 پس از تحويل قبله از بيت مقدس به كعبه، اهل كتاب كه تمام خير را در استقبال به بيت مقدس مي‌پنداشتند زبان طعن بر مسلمانان گشودند كه شما از برّ و خير محروم شديد. خداي سبحان در ردّ اين طعن، انحصار برّ در استقبال به شرق (: قبله مسيحيان) و غرب (: قبله يهوديان حجاز) پيش از نسخ قبله بودن آن و اصل برّ و تلازم ميان برّ و توجّه به آن دو سو پس از نسخ را نفي كرد. نماز به طرف بيت مقدس قبل از نسخ حكم قبله، برّ في‌الجمله بود؛ نه بالجمله. برّ، جامع بين عقايدِ حق و اخلاق و اعمالِ صالح است و اهل كتاب فاقد اركان و عناصر محوري اين برّ جامع‌اند كه متوقف بر كمالهاي اعتقادي و اخلاقي و عملي است. لازم چنين نيكي گسترده كه به لحاظ همين وسعت عرصه، از آن به «بِرّ» تعبير شده، شرح صدر است. برّ و نيكي، نه اعتباري محض و نه ذاتي اشياء است، بلكه از اموري است كه در بسياري از موارد تابع مصالح مستور و شرايط خاص خارجي است و ازاين رو عهده‌دار نهايي تبيين آن خداي سبحان است. خداوند در تعريف بِرّ، ابرار را معرفي كرد تا ضمن معرفي نام‌آوران ميدان نيكي كه سبب تشويق مردم به نيك شدن است نيكي هم معنا شود، زيرا هدف قرآن تربيتِ اشخاص است؛ نه تعريف مفاهيم. «برِّ در عقيده»، ايمان به مبدأ، معاد، همه فرشتگان، تمام كتابهاي آسماني و همه انبياست. «برّ در عمل صالح»، انفاق مالِ محبوب در راه رسيدگي به ارحام، يتيمان فاقد مال و بي‌سرپرست، مساكين، در راه ماندگان، سائلان و آزاد كردن بردگان است. البته عالي‌ترين مرتبه برّ در اين بخش، اعطاي مال برپايه حبّ «خدا» است؛ نه براساس حبّ «مال» و نه دوستي «بخشش مال»، يعني فعل انفاق، و نه محبت وصف جود و سخا و نه حبّ «مُعطي نسبت به ارحام خود». بِرّ در عمل صالح، برپا داشتن نماز و پرداختن زكات را نيز شامل است. تحصيل اركان ياد شده، مستلزم صبر بر رخدادهاي تلخ و تحمل دشواريهاست، از اين رو خداي سبحان در كنار فضايل ياد شده، «بِرّ در خُلق»، يعني وفاي به عهد و همچنين صبر در سختيها را كه از مسائلِ مهم اخلاقي است ذكر فرمود. ابرار به همه عهدهاي خود با خالق و خلق، اعم از عهد اعتقادي، اخلاقي، تجاري و مانند آن وفا مي‌كنند و در برابر همه شدايد و هرگونه ضرر و زيان غير تحميلي صابرند. ابرار در همه شئون، يعني عقيده و اخلاق و اعمال، صادق‌اند. خداوند نيز با تعبير (اُولئِكَ الَّذينَ صَدَقوا واُولئِكَ هُمُ المُتَّقون) كه به معناي جامعيت همه كمالهاي اعتقادي، اخلاقي و عمل صالح است صدق و تقواي آنها را امضا كرده است، از اين رو آنان از همه كرامتهايي كه براي صابران و متقيان است بهره‌مندند. تسنيم ج ۹ صص ۷۷ تا ۷۹ https://eitaa.com/Mohammadrezakaramati1402

بسم الله الرحمن الرحیم #گزیده_تفسیر_سوره_بقره_آیه‌ 183 و 184 [در مورد وجوب روزه و بخشی از احکام آن] روزه به ظاهر تكليفي شاق مي‌نمايد، ازاين رو خداوند سبحان حكم آن را با تعبيرهاي مختلف و از جمله با ذكر پيشينه و فايده آن آورده است، چنان كه وجوب آن را با جمله‌اي خبري و مصدّر به خطاب (يا أيُّهَا الَّذينَ آمَنوا) بيان كرده كه نشان اهميت موضوع و براي تعظيم مخاطب و تعبيري عاطفه‌برانگيز و مسئوليت‌بخش و بدين معناست كه اگر مؤمن هستيد مقتضاي ايمانتان امتثالِ اين حكم است. روزه بر امتهاي گذشته نيز واجب بوده است و مسلمانان در اصل اين تكليف، يعني وجوب روزه في‌الجمله، و نه در ويژگيها و كمّيت و كيفيت آن، چونان همه يا برخي امتهاي پيشين يا انبياي سلف هستند. اين بيان، يعني تشبيه و تنظير اصل كتابت روزه به كتابت آن، نه روزه‌ها به يكديگر، نيز براي تأكيد و ترغيب به روزه و تأنيس و تطييب نفس است. هدف روزه تقواست. روزه به يقين سبب نيل به تقواي عبادي است و كاربرد كلمه «لعلّ» در اين باره راجع به مقام فعل، يعني بهره‌برداري سالكان و به لحاظ شروع كار و امكان به پايان نبردن آن است؛ نه راجع به علم خداوند يا به لحاظ تلازم روزه با تقوا و ايصال به آن. بيمار و مسافر با شرايطي خاص از حكمِ عامِ وجوب روزه مستثنا هستند و در زماني ديگر، پس از رفع عذرشان قضاي روزه بر آنان واجب است. بيان آيه شريفه در اين باره عزيمت است، نه رخصت، بنابراين روزه گرفتن بيمار و مسافر (با قيودي خاص) مشروع نيست، بلكه حكم اوّلي آنها روزه ايام ديگر است و تعبير خيربودن صوم ربطي به روزه در حال مرض و سفر ندارد. آنان نيز كه براي روزه داشتن بايد همه طاقت خويش را صرف كنند، مانند سالمندان و مبتلايان به بيماري عطش كه توان روزه گرفتن ندارند و روزه براي آنها توانفرسا و همراه با زحمت و مشقت است، مي‌توانند به جاي روزه فديه بپردازند، هرچند براي اينان روزه گرفتن از روي رضا و رغبت بهتر و برتر از پرداخت فديه است. از افراد مُطيق وجوبِ قضا نيز برداشته شده و كفاره و بدل مالي آن، دادن طعام به مسكين است كه بر آنان به نحو واجب تخييري واجب است. روزه آثار و بركات فراواني دارد كه براي جامعه بشري علم به آنها در پرتو ايمان به وحي و استماع آيات آن و تحليل عميق علمي آنها ممكن است. تسنيم ج 9 صص 258 و 259 https://eitaa.com/Mohammadrezakaramati1402