🎙 شماره هجده: احیای تمدن اسلامی - آغاز 🔹 میزبان: مجید نقدی 🔸 میهمان: دکتر محسن الویری ‌ در این شماره، مجید نقدی با دکتر محسن الویری به بهانه پرسش «برای ساخت تمدن از کجا آغاز کنیم؟» به بحث پرداخته است. ‌ 📎 شنوتو | کست‌باکس 💠 تهیه شده در دفتر تبلیغات اسلامی نمایندگی تهران ‌ @RadioVad @MohsenAlviri

🔹 انتشار مصاحبه‌ای در باره پیوند مناسک و افزایش فضیلت‌های اخلاقی در روزنامه وطن امروز مصاحبه‌ای با عنوان "میل جهانی به مناسک" در صفحه گفت‌وگو (صفحه ۵) شماره ۴۱۱۳ دوشنبه ۲۹ امرداد ۱۴۰۳ روزنامه وطن امروز با پیوند زیر منتشر شده است: http://vatanemrooz.ir/newspaper/page/4113/5/290429/0 در این مصاحبه که با پیگیری آقای عباس بنشاسته انجام شد، به این محورها پرداخته شده است: ضرورت فضیلت‌آوری مناسک چه در رویکرد دینی و چه در رویکرد جامعه‌شناختی و مردم‌شناختی به دلیل پیوند مناسک با یک حقیقت والا و قدسی، منجر نشدن گسترش مناسک در ایران به گسترش فضائل اخلاقی به دلیل اهتمام بیش از حد به شکل و قالب و عدم اهتمام بایسته به محتوا و روح مناسک، دینی شمرده شدن مناسک با وجود دور ماندن آن از دستاوردهای اخلاقی و ضرورت توجه به درجات امر دینی و امر ایمانی در نگاه اسلامی، چرایی افزایش اهتمام به مناسک دینی در سطح جهانی، راز اقبال ایرانیان به مناسک با وجود فاصله گرفتن نسبی از رعایت پاره‌ای احکام شرعی و عبادی، تأملی در باره شاخص‌های سنجش دینداری ایرانیان، تمایز بین دینی بودن و دیندارانه زیستن، و سرانجام ریشه‌ها و عوامل کم بودن نسبی ثمرات اخلاقی مناسک به ویژه نقش سیاست‌زدگی در آن. متن کامل مصاحبه مطابق نسخه چاپ شده در روزنامه و نیز نسخه غیرصفحه‌بندی شده به پیوست در دسترس است. ۲۹ مرداد ۱۴۰۳ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا متن کامل مصاحبه مطابق نسخه چاپ شده در روزنامه وطن امروز @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا متن کامل مصاحبه با روزنامه وطن امروز در نسخه وُرد @MohsenAlviri

🔸 انتشار کتاب "درآمدی بر تفسیر تمدنی قرآن" چندی پیش کتاب "درآمدی بر تفسیر تمدنی قرآن؛ گفتارهایی از اندیشه‌ورزان قرآنی ـ تمدنی" به اهتمام سرکار خانم نجمه نجم و از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ۵۴۰ صفحه منتشر شد. این کتاب نخستین دفتر از مجموعه‌ای است که به تدریج و برآمده از جلسات هفتگی "حلقه علمی قرآن و تمدن" وابسته به میز تمدن اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی به جامعه علمی و تمدن‎‌پژوه کشور پیشکش می‌شود. کتاب پس از فهرست مطالب و قدردانی پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی با مقدمه کوتاه و گویای آقای دکتر حبیب‌الله بابائی رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی با عنوان "سخنی با خواننده" (صص ۳۲ ـ ۲۵) در باره فرآیند فراهم آمدن این دفتر و آورده اصلی آن آغاز می‌شود و سپس مقدمه توضیحی سرکار خانم نجم آگاهی‌هایی در باره شیوه سامان‌دهی گزارش نشست‌های علمی و تدوین آن به صورت کنونی (صص ۴۰ ـ ۳۳) در اختیار می‌نهد. پس از آن، ده گفتار و سه پیوست از یازده سخنران و نویسنده به شرح زیر پیکره اصلی کتاب را به خود اختصاص داده است: یک. استنطاق تمدنی از آیات قرآن، استاد محمدعلی مهدوی‌ راد دو. درآمدی بر معنای تفسیر تمدنی، استاد محمدتقی سبحانی سه. مقدمه‌ای در باره تفسیر تمدنی، استاد محمدعلی مهدوی راد چهار. روش‌های تفسیر تمدنی، استاد عبدالکریم بهجت‌پور پنج. مدل کشف و استخراج داده‌های تمدنی قرآن، استاد سعید بهمنی شش. روش‌شناسی تفسیر تمدنی از قرآن، استاد احمد مبلغی هفت. قرآن و خطاب گفتمانی اجتماعی با رویکرد تمدنی، استاد محمدعلی میرزایی هشت. طرحواره بازنمایی تمدن در قرآن، محسن الویری نه. مرجعیت قرآن و موضوع تمدن، استاد محمدعلی میرزایی ده. امکان نظریه‌پردازی تحول تاریخی تمدنی با سوره بقره، استاد احمد آکوچکیان پیوست ۱: روش‌شناسی تفسیر فرهنگی از قرآن، استاد احمد پاکتچی پیوست ۲: مبانی قرائت فرهنگی قرآن، استاد علیرضا قائمی‌نیا پیوست ۳: پیشنهاد عناوین پژوهشی، سرکار خانم نجمه نجم (این پیوست، دربردارنده ۷۹ موضوع پیشنهادی برای رساله و پایان‌نامه و مقاله است.) در گفتار هشتم این مجموعه با عنوان "طرحواره بازنمایی تمدن در قرآن" (صص ۳۲۹ ـ ۳۰۳) ابتدا مُراد از بازنمایی و گونه‌های آن بیان و سپس با اشاره به تفکیک دلالت‌های متنی و فرامتنی قرآن در عرصه تمدن، نقش واژگان و گزاره‌های قرآنی برای بازنمایی تمدن به صورت جداگانه توضیح داده شده است. همسانی و همپوشانی‌های تاریخ و تمدن و ارائه دیدگاهی در باره تفسیر تاریخی به مثابه رویکردی متفاوت از تفسیر ترتیبی، تفسیر تنزیلی و تفسیر موضوعی بخش دیگری از این گفتار را تشکیل می‌دهد. بخش پایانی این گفتار گزارش نقدها و گفت‌وگوها در باره مباحث ارائه شده است. انتشار این گونه آثار می‌تواند نقطه آغاز خوبی برای گفتگو در باره مسأله تمدن به مثابه یکی از چالش‌برانگیزترین مسأله‌های کنونی جهان اسلام در سطح ملی و فراملی باشد. ۸ شهریور ۱۴۰۳ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر روی جلد کتاب درآمدی بر تفسیر تمدنی قرآن @MohsenAlviri

📢 جلسه پیش دفاع رساله دکتری با موضوع «دلالت‌های روایات امامان شیعه (علیهم السلام) در زمینه‌ی زیست فردی و اجتماعی پیامبران (علیهم السلام)» 🔸زمان: دوشنبه ۲ مهر ۱۴۰۳، ساعت ۱۴ 🔸مکان: سالن جلسات علامه طباطبائی 🌱 #حکمت_برای_زندگی @BouNews @MohsenAlviri

یاد شهیدان‌ دفاع مقدس و یاد شهیدان حزب الله لبنان گرامی باد. 🔹یادداشت‌های سفر ازبکستان ـ بخش اول از بیست قسمت مقدمه: پس از صفر و پیش از سفر ابتکار شایسته تقدیر دانشگاه باقر العلوم علیه السلام برای پشتیبانی از سفرهای علمی اعضای هیأت علمی به خارج از کشور، این بار زمینه‌ساز برنامه‌ریزی گروه تاریخ این دانشگاه برای سفر به ازبکستان شد. پیگیری‌های چند ماهه مدیر کل سخت‌کوش و پرتوان امور بین الملل دانشگاه جناب آقای دکتر سیدهادی ساجدی سرانجام این سفر را پس از پایان یافتن ماه صفر، در تاریخ ۱۸ تا ۲۸ شهریور ۱۴۰۳ با حضور این افراد رقم زد: آقایان دکتر حبیب‌الله بابائی، دکتر کریم خانمحمدی، دکتر سیدهادی ساجدی، دکتر حامد قرائتی، آقای دکتر سیدمهدی حسینی (در مرحله پس از آزمون جامع و پیش از دفاع از رساله دکتری)، بنده و بانوان محترم دکتر زهرا روح‌الهی امیری، دکتر ناهید طیبی، دکتر راحله ضائفی، دکتر نرجس رودگر، دکتر فضه خاتمی‌نیا و دکتر اعظم وفائی. از همه این هم‌سفران گرامی برای همراهی‌های طول سفر و کمک به گردآوری و تکمیل اطلاعات و در اختیار قرار دادن تصاویر صمیمانه تشکر می‌کنم. هماهنگی‌های سفر و تبادل اطلاعات اولیه به روش مرسوم در یک گروه ایتایی صورت گرفت و در تاریخ ۱۵ شهریور ۱۴۰۳ نیز جلسه‌ای نیز با حضور رئیس و معاونان محترم دانشگاه با همین هدف تشکیل شد.(تصویر شماره ۱) انتظار دوستان سازمان فرهنگ و ارتباطات برای سنجش زمینه‌های همکاری علمی و فرهنگی با کشورهای آسیای میانه با تأکید بر ازبکستان مأموریت نانوشته‌ای را متوجه این گروه کرده بود. گزیده‌ای از ۱۷ مقاله منتشر شده در شماره‌های مختلف فصلنامه تاریخ اسلام درباره ماوراء النهر، آسیای میانه و ازبکستان به کوشش آقای دکتر حامد قرائتی به عنوان تحفه‌ای علمی فراهم آمد که در طول سفر به شخصیت‌های مختلف اهدا شود. این اثر در وبگاه انتشارات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام به نشانی زیر در دسترس است: https://pub.bou.ac.ir یکشنبه ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ / ۸ سپتامبر ۲۰۲۴ اعضای گروه به همراه هم و برای حضور به موقع در پرواز شماره ۳۰۵۵ ساعت ۰۶:۵۰ شرکت هواپیمایی زاگرس، پس از یک مراسم کوتاه معنوی بدرقه در ساعت یک بامداد از دانشگاه باقر العلوم علیه السلام راهی فرودگاه امام خمینی شدند. تشریفات پرواز بدون مشکل خاصی انجام شد و پرواز هم با حدود یک ساعت تأخیر ساعت ۰۷:۵۰ فرودگاه امام خمینی صورت گرفت. نام ازبکستان در کرانه جنوبی سیردریا (سیحون) با قوم ازبک پیوند خورده است، ولی این پیوند در پیشینه تاریخی این منطقه و این قبیله به چشم نمی‌خورد. نام دو رود بزرگ آمودریا (جیحون) و سیردریا (سیحون) و شهرهای کوچک و بزرگ این منطقه و شرح حال ساکنان اصلی آن (پیش از نامبردار شدن به ازبکها) از دوران هخامنشی و پیشروی اسکندر در سال ۳۳۱ م. در آسیای میانه تا پایان عصر ساسانی در دوره پیشااسلامی و در دوره اسلامی از سده نخست تا حمله مغولان به ایران در متون و منابع تاریخی کم و بیش یافت می‌شود و تاریخ پاره‌ای از حکومت‌های نیمه‌مستقل مانند سامانیان و غزنویان و سلجوقیان و خوارزمشاهیان را جدای از تاریخ این دیار نمی‌توان مورد بررسی قرار داد و برعکس نیز تاریخ آسیای میانه را جدا از این حکومت‌ها نمی‌توان بررسید. قبایل گوناگون ترک‌تبار تقریبا همزمان با ظهور اسلام در نواحی مختلف و حتی شهرهای ایرانی‌نشین ماوراء النهر سکنی گزیدند. ورود عنصر ترک به جهان اسلام پس از فتوحات قتیبه بن مسلم باهلی (۹۶ ق.) و قدرت یافتن آن‌ها در عصر معتصم عباسی (حک ۲۱۷ ـ ۲۲۷ ق.) منشأ تحولاتی بسیار شد و مردان ترک‌تبار به جنگاوری و زنان ترک‌تبار به زیبایی شهره شدند و تشبیه معشوق به ترک جنگاور بخشی خواندنی از غزل فارسی را شکل داد، بررسی کاربردهای واژه ترک در ادب فارسی یکی از راه‌های آگاهی از سیر تحول نگاه مسلمانان و ایرانیان به پدیده ترکان به شمار می‌رود. مسعودی در مروج الذهب در وصف جیحون و مسیر آن، به گونه‌ای سخن گفته است که می‌توان حضور ترکان مسلمان را حتی در نیمه دوم قرن سوم هجری در این مناطق پذیرفت: ... و إليها يصب نهر فَرْغَانة و الشاش و يمر ببلاد الفاراب في مدينة جديس، و تجري فيه السفن إلى هذه البحيرة، و عليها مدينة للترك يقال لها المدينة الجديدة، و فيها المسلمون، و الأغلب من الأتراك في هذا الموضع الغُزيَّة، و هم بواد و حضر، و هذا الجنس من الاتراك هم أصناف ثلاثة ... (مروج الذهب، ج ۱، ص ۱۱۷) و رود فَرغانه و چاچ به دریاچه خوارزم می‌ریزد و رود جیحون از شهرهای منطقه فاراب در شهر جدیس عبور می‌کند، در این رود کشتی‌ها به سوی دریاچه خوارزم آمد و شد دارند، در این دریاچه شهری به نام شهر جدید ویژه ترکان قرار دارد که در آن مسلمانان می‌زیند. بیشتر ترکان این منطقه غُزّ تبار هستند که در بیابان و شهر زندگی می‌کنند و این گونه از ترکان خود بر سه گونه هستند... ۱ مهر ۱۴۰۳ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره ۱ ـ دیدار هیأت اعزامی به ازبکستان با رئیس و معاونان محترم دانشگاه @MohsenAlviri

به آسمان سپید پرکشیدن کارگران مظلوم از ژرفای قطعه‌ای سیاه از زمین طبس تسلیت باد 🔹 یادداشت‌های سفر ازبکستان ـ بخش دوم از بیست قسمت اغلب حاکمان این منطقه پس از سامانیان تاکنون ترک‌تبار بوده‌اند و همین امر، عامل اصلی گسترش و چیرگی فرهنگ ترکی همزمان با پیوستگی فرهنگ و زبان فارسی در این منطقه بوده است. تا پیش از قرن هفتم هجری ظاهرا نام ازبک و نامی از ازبک‌ها در منابع برده نشده است. پس از فروپاشی اردوی زرین مغولی، به تدریج یک هویت قومی تازه بر پایه انتساب به غیاث‌الدین محمد ازبک خان (۷۴۲ ق.) (ازبک Uzbek به‌ معنای‌ آقای‌ خود) از نوادگان باتو پسر جوچی و یکی از بزرگترین مقتدرترین فرماندهان مسلمان اردوی زرین شکل گرفت. حتی در زمان تیموریان (۷۷۱ ـ ۹۱۶ ق.) با وجود کاربرد زیاد نام ازبک و ازبکیان، این نام تداعی‌گر این منطقه نبود. لشکرکشی شیبک خان ازبک یا محمدخان شیبانی در سال ۹۰۶ ق. به شهر سمرقند و بیرون آوردن این منطقه از دست جانشینان تیمور و تصرف تدریجی تمامی ترکستان و ماوراء النهر و خراسان تا سال ۹۱۳ ق. برای نخستین بار به صورت رسمی بین نام این قبیله و این منطقه پیوند زد. تشکیل این دولت مستقل ازبک‌تبار برای نخستین بار در تاریخ، به این منطقه با وجود تنوع قومی ساکنان آن یک هویت قومی بخشید و ازبک.ها که حتی خلوص نژادی آنها هم به دلیل کثرت مهاجرت‌ها به این سرزمین، محل تردید است، به تدریج به عنوان ساکنان اصلی منطقه نام آن را با نام خود عجین ساختند. بیشتر میراث تاریخی این منطقه به پیش از هجرت و سکونت ازبک‌ها به این منطقه و به ویژه به عصر تیموریان برمی‌گردد. گرایش‌های مذهبی، فکری و مناسکی در آسیای میانه که جایگاهی بس بلند در تاریخ تمدن اسلامی دارد، پیوندی استوار با قوم ازبک ندارد و چهره‌های بلند آوازه‌ای مانند امام محمد بخاری (۲۵۶ ق.)، محمد خوارزمی (۲۳۳ ق.)، حکیم ترمذی (متوفای اوائل قرن چهارم هجری)، بوعلی سینای بخاری بلخی (۴۲۸ ق.)، ابوریحان بیرونی (بعد از ۴۴۲ ق.)، نجم‌الدین کبرای خوارزمی (۶۱۸ ق.)، بهاءالدین محمد نقشبند بخاری(۷۹۱ ق.) و بسیاری دیگر گواه ادب‌خیز بودن و عالم‌پرور بودن این دیار مستقل از ازبکان است. حتی برجسته‌ترین ادیب و وزیر عصر تیموری امیر علیشیر نوائی (۹۰۶ ق.) که در عصر سلطان حسین بایقرا (۹۱۱ ق.) کوششی فراوان برای پاس‌داشت و زنده‌داشت زبان ترکی جغتایی (گویش ترکی رایج نزد ازبکان) داشت و سروده‌ها و تألیفاتی با این زبان فراهم آورده بود، زاده هرات بود و ترک‌تبار نبود. با این همه، مقاومت ازبک‌ها در برابر سیطره روس‌های تزاری به ویژه در برابر باورهای مارکسیستی شوروی زبانزد است و در مقایسه با دیگر جمهوری‌های تحت سلطه مسکو، کمترین اثرپذیری را داشتند. ولی به هر حال سلطه روس‌ها بر این منطقه، پیامدهای منفی خود را داشت که ویرانی آثار دوره اسلامی، غارت مخازن نسخه‌های خطی و تغییر خط عربی فارسی رایج در این منطقه به روسی از جمله مهمترین آن‌هاست. پس از فروپاشی شوروی، ازبکستان در سال ۱۹۹۱م. به عنوان نخستین کشور استقلال خود را بازیافت و در دهم شهریور ۱۳۷۰ش./ اول سپتامبر ۱۹۹۱ م. تاشکند را به عنوان پایتخت خود معرفی و پرچم خود را در همان سال نخست استقلال، با مطالعه بسیار طراحی کرد. این جمهوری در یازدهم اسفند ۱۳۷۱/ دوم مارس ۱۹۹۱ به عضویت سازمان ملل متحد درآمد. نشان ملی ازبکستان یک عقاب با بالهای افراشته است و "بالای سرعقاب یک ماه و ستاره دیده می شود. پشت سر عقاب تصویر طلوع خورشید، کوه، رودخانه و دشت دیده می شود. اطراف بال‌های عقاب نیز گیاه پنبه و خوشه های طلایی گندم قرار دارند." تفسیرهای مختلفی در باره رنگ‌های آبی و سفید و سبز و قرمز تشکیل دهنده پرچم ازبکستان و نیز وجود دارد و نیز علامت هلال و دوازده ستاره پنج‌پر که در سه ردیف پنج‌تایی و چهارتایی و سه‌تایی در سمت چپ بالای پرچم قرار دارد به گونه‌های مختلفی تفسیر شده است که معروفترین آن اشاره به تعداد ایالت‌ها (استان‌ها) این کشور بدون محاسبه تاشکند است. مقصد نخست ما شهر تاشکند بود. با توجه به اختلاف افق یک و نیم ساعته ما با ازبکستان و طول پرواز ۱۳۵ دقیقه‌ای حدود ساعت ۰۹:۱۰ به وقت ایران و ۱۰:۴۰ به وقت محلی وارد فرودگاه شهر تاشکند شدیم. (تصویر شماره ۲) دیدار اتفاقی با استاد علی دهباشی در فرودگاه براعت استهلال سفر ما شد. (تصویر شماره ۳). استاد دهباشی بخاراپژوهش خوش‌نام و پرآوازه و سردبیر فصلنامه بخارا (که تاکنون ۱۶۳ شماره آن منتشر شده) و فصلنامه سمرقند (که تاکنون شش شماره از آن منتشر شده) می‌باشند. آقای امیرسعید کرمی رایزن محترم فرهنگی ایران نیز به استقبال آمده بودند. تشریفات خروج از فرودگاه و هماهنگی‌های لازم (تصویر شماره ۴) برای انتقال این کاروان دوازه‌نفره به میهمان‌سرای نور در کوچه سَر خُم دان (تصویر شماره ۵) در نزدیکی بازار چهار سو تا ساعتی پس از اذان ظهر طول کشید. ۲ مهر ۱۴۰۳ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره ۲ ـ در آستانه فرود در فرودگاه تاشکند @MohsenAlviri