مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره یازده موزه دره شهر ـ در کنار تابلوی خیر مقدم به یادگار مانده از ایام نوروز، از سمت چپ: آقای دکتر ظُهرابی، بنده، آقای سعید محمودی، آقای شهریار غلامپور @MohsenAlviri

🔹 بازدید از چهار منطقه طبیعی و تاریخی ایلام شهر سیمره آخرین منطقه بازدید شده در سفر ایلام (۲ خرداد ۱۴۰۲) بقایای شهر سیمره متصل به جنوب شرقی دره‌شهر بود. رودخانه و شهر سیمره از کهن‌ترین مناطق زیست انسانی در غرب کشورمان به شمار می‌رود و این احتمال که سیمره بر ویرانه‌های شهر عیلامی ماداکتو ساخته شده باشد، دور از ذهن نیست. این شهر در ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ با شماره ۶ به ثبت در فهرست آثار ملی کشور رسیده است. بنای اولیه شهر حسب اظهار نظر متفاوت باستان‌شناسان به دوره مادها یا اشکانیان و یا ساسانیان برمی‌گردد ولی بقای آن در دوره اسلامی به دلیل اشاره به آن در منابع مختلف تاریخی و جغرافیایی به آسانی قابل اثبات است. یاقوت حموی در ص ۴۳۹ جلد سوم معجم البلدان، در بخشی از توضیحات خود در باره این شهر چنین آورده است:  ، و الصّيمرة: ... بلد بين ديار الجبل و ديار خوزستان، و هي مدينة بمهرجان قذق، قال أبو الفضل: دخلتها و لم أجد بها من يحدث حينئذ، و قد حدث بها جماعة، و هي للقاصد من همذان إلى بغداد عن يساره، و بها نخل و زيتون و جوز و ثلج و فواكه السهل و الجبل، و بينها و بين الطّرحان قنطرة عجيبة بديعة تكون ضعف قنطرة خانقين تعدّ في العجائب‏. سیمره شهری بین منطقه الجبل و منطقه خوزستان و شهری در ناحیه مهرجان‌قذق (مهرگان‌کده) است. ابوالفضل در باره این شهر گفته است: وارد این شهر شدم و هیچ کس که حدیث بگوید در آن نیافتم و حال آن که پیش از این در این شهر چندین نفر حدیث می‌گفته‌اند. این شهر در سمت چپ کسی که از سوی همدان عازم بغداد است، قرار دارد. در این شهر خرما و زیتون و گردو و یخ (برف باقی‌مانده از فصل سرما) و میوه‌های دشت و کوه یافت می‌شود. بین سیمره و شهر طَرحان پلی شگفت و خلاقانه وجود دارد که دو برابر پل خانقین است و از شگفتی‌های جهان به شمار می‌رود.   چنین برمی‌آید که شهر کنونی دره‌شهر به دست همان ساکنان سیمره و پس از ویرانی آن در پی زلزله مهیب سال ۳۳۴ ق. ساخته شده است. در این صورت چه بسا اشاره یاقوت نیز به همین شهر جدید یعنی دره‌شهر باشد نه سیمره ویران‌شده باستانی. جهانگردان و باستان‌شناسان گوناگونی از جمله راولیسنون در سال ۱۸۳۶م.، دمرگان در سال ۱۸۹۱م.، هرتسفلد بین سال‌های ۱۹۲۴ و ۱۹۲۵م. و اشتاین در سال ۱۹۳۶م.، از این شهر بازدید کرده‌اند و اطلاعاتی ارزشمند در باره آن به دست داده‌اند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، نُه فصل کاوش باستان‌شناختی در این شهر در سال‌های ۱۳۶۲ و ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶ و ۱۳۸۹ و پس از آن صورت گرفته است. خانه‌های مسکونی، کوچه‌ها، خیابان‌بندی‌ها، بازارچه، طاق‌های روی معابر، چهارطاق، خانه حاکم شهر (خانه اربابی)، سازه احتمالی یک مسجد، برج نگهبانی، پل، لوله‌های سفالی انتقال آب، سیستم هدایت فاضلاب، و کارگاه‌های سفال‌گری و شیشه‌گری از جمله یافته‌های کاوش‌ها در این شهر است. بازدید از این شهر برای همه علاقمندان تاریخ ایران به ویژه دانشجویان رشته ایران باستان بسیار سودمند است.  ۲۲ خرداد ۱۴۰۲ @MohsenAlviri 

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره یک سیمره ـ کتیبه جدید معرفی شهر سیمره @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره دو سیمره ـ تابلوی معرفی فشرده سیمره @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره سه سیمره ـ نمایی از وضعیت حفاظ منطقه حفاظت‌شده سیمره، در انتهای تصویر دره‌شهر دیده می‌شود. @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره چهار سیمره ـ نمونه‌ای از بقایای منازل مسکونی @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره پنج سیمره ـ نمونه‌ای دیگر از بقایای منازل مسکونی @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره شش سیمره ـ نمونه‌ای دیگر از بقایای منازل مسکونی @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره هفت سیمره ـ تابلوی معرفی بنای موسوم به بازارچه @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره هشت سیمره ـ نمایی از بنای موسوم به بازارچه @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره نه سیمره ـ تابلوی معرفی بنای موسوم به خانه اربابی @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره ده سیمره ـ ورودی بنای موسوم به خانه اربابی @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره یازده سیمره ـ نمایی از محوطه داخلی بنای موسوم به خانه اربابی @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره دوازده سیمره ـ عکس یادگاری در محوطه داخلی خانه اربابی، از چپ: آقای سعید محمودی، بنده، آقای دکتر ظُهرابی، آقای راننده @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا گزارش یک‌پارچه بازدید از چهار منطقه ایلام در قالب وُرد   @MohsenAlviri 

مربوط به یادداشت بالا گزارش یک‌پارچه بازدید از چهار منطقه ایلام در قالب پی‌دی‌اف   @MohsenAlviri 

از تأخیر در ارائه گزارش‌ها عذرخواهی می‌کنم. 🔸 ارائه مقاله در پیش‌نشست پنجمین کنگره جهانی امام رضا علیه السلام روز سه‌شنبه ۹ خرداد ۱۴۰۲ در پیش‌نشست (اجلاسیه) پنجمین کنگره جهانی امام رضا علیه السلام با عنوان "اندیشه تمدنی امام رضا علیه السلام؛ عدالت برای همه؛ ظلم به هیچکس" که قرار است سال آینده برگزار شود، مقاله‌ای با عنوان "چرایی و پیامدهای ستم‌گری و ستم‌ستیزی در سپهر آموزه‌های رضوی؛ رهیافتی تمدنی" ارائه شد که خلاصه آن چنین است: این مقاله با مقاله‌ای که هفته گذشته در ۲ خرداد ۱۴۰۲ در ایلام با عنوان "حکمرانی اسلامی مبتنی بر سیره و معارف رضوی" ارائه شد، از نظر فرارشته‌ای Metadiciplinary بودن موضوع حکمرانی و تمدن و نیز روش بررسی داده‌ها و نرم‌افزار مورد استفاده برای پژوهش، همسانی‌هایی دارد. پرسش کانونی این مقاله، این است که ستم به مثابه یک ناهنجاری فردی و اجتماعی در عرصه تمدنی، از چه ابعادی در آموزه‌های رضوی مورد توجه قرار گرفته است؟ دو منبعی که برای گزینش گزاره‌ها مورد استفاده قرار گرفته است چنین است: مسند الإمام الرضا أبى الحسن على بن موسى عليهما السلام‏ تألیف مرحوم عزيزالله عطاردى‏، و صحيفة الإمام الرضا عليه السلام‏، به تصحیح محمدمهدی نجف. مراد از رهیافت تمدنی در مرحله ویرایش گزاره‌های شناسائی شده چنین است: چیره ساختن نگاه اجتماعی، قرار دادن پدیده‌ها در کلان‌ترین مقیاس ممکن، قراردادن مضامین در پیچیده‌ترین سطح ممکن، نگاه فرایندی به مضامین در یک بازه زمانی طولانی. شناسائی و دسته‌بندی گزاره‌های مرتبط در چهار گروه کلی چرایی و عوامل ستم‌گری، پیامدهای ستم‌گری، چرایی و عوامل ستم‌گریزی و ستم‌ستیزی و پیامدهای ستم‌گریزی و ستم‌ستیزی با بهره جستن از نرم‌افزار مکس کیودا صورت گرفته است.  مقاله سپس ملاحظات روش‌شناختی و روشی خود را به این شرح بیان کرده است: نپرداختن به سیره در این مقاله، نپرداختن به مشتقات واژه‌های دارای بار معنایی نزدیک به ستم مانند: جور ـ جفا ـ تعدی در این مقاله، محدود بودن دایره اعتبار بحث به تنها ۳۸ گزاره برگرفته از دو منبع منتخب، احتمال دیدگاهی متفاوت برای شناسائی مضامین و کدگذاری، چشم پوشیدن از بررسی‌های رجالی و سنجش اعتبار روایت، دخالت ندادن جایگاه امام رضا علیه السلام در سلسله راویان در گزینش گزاره‌ها. یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که امام رضا علیه السلام در باره چرایی و عوامل ستم‌گری (با ده فراوانی) به هشت موضوع خداناباوری، خوار شمردن و خوار نگاه داشتن عادلان، کمک به ستم‌گران، مقدم داشتن منافع جناحی، خود حق‌پنداری، ستم کردن به اجزای به هم‌پیوسته یک رهبری عادلانه، فریفته شدن به آرایه‌های این جهانی، و بی‌نظمی اجتماعی ناشی از نبود حکومت اشاره کرده‌اند. در باره پیامدهای ستم‌گری (با هفده فراوانی) نیز امام رضا علیه السلام به پنج موضوع به این شرح اشاره کرده‌اند: ویران شدن دل ستم‌گران (وجه روانشناختی)، دور ماندن همیشگی از شایستگی رهبری جامعه، دگرگونگی سنت‌ها و سرمایه‌های هدایت‌گر و تمدن‌ساز برای بشریت، سوق دادن ناتوانان به سوی نابودی، و نرهیدن از پیامدهای ستم در صورت اصرار بر ادامه آن. در همین زمینه امام علیه السلام پیامدهای فردی و اخروی ستم کردن به پیشوایان برگزیده تمدن‌ساز را در هشت محور و جمعا دوازده بار برشمرده‌اند.  از سخنان امام رضا علیه السلام در باره چرایی و عوامل ستم‌گریزی و ستم‌ستیزی (با ده فراوانی)، نیز این شش موضوع برداشت می‌شود: خداباوری و خداگونگی، ایمان به خدا، ولایت انسان‌های برگزیده بر مؤمنان، حکیم بودن و حکمت‌بنیاد بودن رفتارها، دوری جستن از گناهان بزرگ به عنوان مصداقی از اسلام‌باوری، پاس‌داشت برخی ارزش‌های اجتماعی. در باره پیامدهای ستم‌گریزی و ستم‌ستیزی (با یک فراوانی) نیز در این گزاره‌های منتخب تنها به همراهی با پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام در روز قیامت اشاره شده است. جمع‌بندی و سخن پایانی مقاله نیز چینن بود: بررسی ۳۸ مضمون پایه برگرفته از ۲۶ روایت برگزیده امام رضا علیه السلام در بردارنده مشتقات مصدر ظ ـ ل ـ م در دو کتاب مسند الامام رضا علیه السلام و صحیفه الامام الرضا علیه السلام با رویکردی تمدنی و گونه‌شناسی آن‌ها در چهار محور فراگیر، نشان‌دهنده آن است که می‌توان از منظر الهیات تمدن به فربهی آموزه‌های رضوی به عنوان بخشی از منابع اسلامی، برای تبیین مفهومی و سازکار تحقق شعار تمدنی "عدالت برای همه؛ ظلم به هیچ‌کس" باور پیدا کرد. روشن است که این بررسی باید با واکاوی همه روایات منقول از آن حضرت و نیز سیره آن امام همام تکمیل شود و سپس هر یک از محورهای به دست آمده تبیین و تحلیل و شاخص‌گذاری شود. فایل صوتی و تصاویر این نشست هنوز در دسترس قرار نگرفته است. ۲ تیر ۱۴۰۲       @MohsenAlviri 

🔹 حضور در برنامه تلویزیونی فصل روح‌الله با موضوع "امام خمینی (ره) و روحانیت با تکیه بر منشور روحانیت" دوشنبه ۱۵ خرداد ۱۴۰۲، با حضور در سومین بخش از برنامه فصل روح‌الله که ساعت ۲۱ تا ۲۲:۱۵ از شبکه چهارم رسانه ملی پخش شد، بحثی در باره امام خمینی (ره) و روحانیت با تأکید بر منشور روحانیت ارائه شد. در این مصاحبه، پس از یادکرد مرحوم دکتر مسعود دیانی که برای رواج فرهنگ گفت‌وگو بسیار کوشید، ابتدا به جایگاه و اهمیت منشور روحانیت در قالب این مؤلفه‌ها اشاره شد: نگاشته شدن منشور در ماه‌های آخر حیات امام که نشان دهنده آخرین مواضع ایشان است، مکتوب بودن منشور (در برابر شفاهی بودن) که نشان‌دهنده دقت بالای آن است، در مقام بیان بودن امام در منشور (در برابر پرداختن حاشیه‌ای به یک موضوع) که نشان‌دهنده ارزش بالای منشور برای استناد به آن است، و سرانجام مسأله‌محور بودن منشور (در برابر کلی و انتزاعی بودن) که نشان‌دهنده کاربردی بودن منشور است. در بخشی دیگر از برنامه، نقش‌های هفت‌گانه روحانیت به استناد مقدمه زیبای منشور این گونه برشمرده شد: حمل امانت الهی، فعالیت علمی برای تبیین دین، درک معنویت و عرفان، هدایت و وعظ و خطابه، مجاهدت تا مرز شهادت، مقاومت در برابر حملات و انحرافات و کجروی‌ها و تکیه‌گاه محرومان بودن. البته پیروزی انقلاب اسلامی تغییراتی در این نقش‌ها ایجاد کرده و به ویژه پاره‌ای مصادیق جدید برای آن‌ها ایجاد کرده است، مانند تبلیغ دینی خارج از کشور یا تصدی منصب امامت جمعه یا تصدی منصب نمایندگی ولی فقیه در سازمان‌های مختلف، ولی این نقش‌های اصلی که ریشه در آموزه‌های اسلامی دارد، همچنان پا بر جاست. امام خمینی در این منشور تحجرگرایان و مقدس‌نمایان را به عنوان یک جریان فکری خاص در حوزه‌های علمیه با ویژگی‌هایی این چنین یاد کرده است: مار خوش و خط و خال، مروج اسلام امریکایی، دشمنی با رسول الله، حرام شمردن همه چیز، خون دل دادن به انقلابیون، حماقت در معاشرت با مردم، کفر شمردن فراگیری زبان خارجی و فلسفه و عرفان، ضربه زدن به اسلام و مانند آن. این گفت‌وگو با بحث در باره پایان‌یافته نبودن جریان تحجرگرای مقدس‌مآب و دوباره جان گرفتن آن‌ها حتی در نقاب انقلابی‌گری، معطوف به این جمله امام ادامه یافت: "طلاب جوان بدانند که پرونده تفکر این گروه همچنان باز است و شیوه مقدس‌مآبی و دین‌فروشی عوض شده است". سپس یکی از چالش‌های کنونی حوزه‌ها یعنی به انزوا کشیده شدن تعداد زیادی از صاحبان اندیشه به دلیل فشار عده‌ای تریبون‌دار که هیچ کس جز خود را برنمی‌تابند، تحت عنوان سکولاریسم تحمیلی تبیین شد و نیز به نمونه‌های کلی و بدون ذکر نام از خروج نهادهای حوزه‌ای از رسالت‌ها و نقش‌های اصلی خود اشاره و به این بهانه، این سخن از امام خمینی نیز در نقد جریان‌هایی که کار اصلی خود را انگ زدن به این و آن قرار داده‌اند، خوانده شد: "خلاصه، اختلاف به هر شکلى کوبنده است. وقتى نیروهاى مؤمن به انقلاب حتى به اسم فقه سنتى و فقه پویا به مرز جبهه‏‌بندى برسند، آغاز باز شدن راه استفاده‌ی دشمنان خواهد بود. جبهه‌بندى نهایتاً معارضه پیش می‌آورد. هر جناح براى حذف و طرد طرف مقابل خود واژه و شعارى انتخاب مى‏کند، یکى متهم به طرفدارى از سرمایه‏‌دارى و دیگرى متهم به التقاطى می‌شود که من براى حفظ اعتدال جناح‌ها همیشه تذکرات تلخ و شیرینى داده‏‌ام، چرا که همه را فرزندان و عزیزان خود می‌دانم البته هیچ‏گاه نگران مباحثات تند طلبگى در فروع و اصول فقه نبوده‏‌ام ولى نگران تقابل و تعارض جناح‌هاى مؤمن به انقلابم که مبادا منتهى به تقویت جناح رفاه طلب بی‌درد و نق‏‌بزن گردد." این برنامه به صورت کامل در آرشیوهای شبکه چهار سیما در دسترس است: https://tv4.ir/episodeinfo/381197   و   https://telewebion.com/episode/0x6e0a5ad یادآور می‌شود نقدگونه‌ای بدون ذکر نام نویسنده، در باره سکولاریسم تحمیلی حوزه‌ها که در این برنامه به آن اشاره شده است، در کانال ایتایی روزنه منتشر شده که دوستان می‌توانند به آن مراجعه و در باره آن داوری کنند و اگر در پرتو مطالعه آن نقدگونه، با پرسش‌هایی واقعی در باره مباحث مطرح شده در این مصاحبه روبرو شدند می‌توانند آن را با صاحب این قلم مطرح سازند.  ۳ تیر ۱۴۰۲       @MohsenAlviri 

🔸 مقدمه بر کتاب "نقش اجتماعی فقیهان شیعی در ایران و عراق سده‌های هفتم و هشتم هجری" ماه گذشته کتاب "نقش اجتماعی فقیهان شیعی در ایران و عراق سده‌های هفتم و هشتم هجری" به قلم سرکار خانم دکتر مهدیه مهدوی کنی از سوی دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی منتشر شد (سال نشر کتاب در فهرست فیپا ۱۴۰۱ است.). این اثر، رساله دکتری خانم دکتر مهدوی کنی در همان دانشگاه مذاهب اسلامی است که اینک در جامه کتاب به جامعه علمی کشور پیشکش شده است. پیش از این در یادداشت دو قسمتی مورخ ۱۵ مهر ۱۳۹۸ در باره رساله و جلسه دفاعیه آن نکاتی قلمی شده بود و اینک در مقدمه‌ای بر این کتاب هم از صفحه ۱۳ تا صفحه ۱۷ که ناشر به سلیقه خود نام آن را پیشگفتار گذشته است، به اهمیت و افق‌گشایی آن اشارتی رفته است. نیازی به تکرار مفاد مقدمه در این جا نیست و ضمن آرزوی توفیق هر چه بیشتر برای مؤلف محترم، توجه دوستان را به متن کامل مقدمه که به پیوست در دسترس است، جلب می‌کنم. ۴ تیر ۱۴۰۲       @MohsenAlviri 

مربوط به یادداشت بالا تصویر روی جلد کتاب  @MohsenAlviri 

مربوط به یادداشت بالا متن کامل مقدمه بر کتاب در قالب وُرد @MohsenAlviri 

مربوط به یادداشت بالا متن کامل مقدمه بر کتاب در قالب پی‌دی‌اف @MohsenAlviri 

🔹 دبیری نشست علمی "رهیافت‌های روش‌شناختی بر پایه کتاب خانه‌های تاریخ" یکی از ابتکارات خوب دانشگاه باقر العلوم علیه السلام جواز اختصاص دو جلسه از کلاس‌های درس‌های مقطع دکتری و یک جلسه از کلاس‌های درس‌های مقطع کارشناسی ارشد به حضور صاحب‌نظران برای ارائه سمینار در موضوع مرتبط با آن درس است. در همین چارچوب، روز شنبه ۲۷ خرداد ۱۴۰۲ در آخرین هفته درسی نیم‌سال جاری، آقای دکتر بهزاد کریمی دانشیار گروه ایران‌شناسی و تاریخ دانشگاه میبد و مترجم کتاب "خانه‌های تاریخ؛ خوانشی انتقادی از تاریخ و نظریه در سده‌ی بیستم" (نوشته آنا گرین و کاتلین تروپ، تهران: نشر مرکز، ۱۴۰۰) به دعوت گروه تاریخ دانشگاه باقر العلوم علیه السلام به صورت مجازی در کلاس درس "روش‌های تحقیق پیشرفته در تاریخ" حضور یافت.  در ابتدای این نشست، مدیر گروه تاریخ دانشگاه به عنوان دبیر جلسه، ضمن توضیح در باره اهمیت این نشست و پیوند آن با مباحث مطرح شده در کلاس در این نیم‌سال تحصیلی، به معرفی آقای دکتر بهزاد کریمی و آثار ایشان پرداخت. سپس آقای دکتر کریمی در ابتدای سخن خود توضیح داد که کتاب "خانه‌های تاریخ" در حقیقت به معرفی مهمترین مباحث معرفتی و روش‌شناختی در فاصله سیطره تجربه‌گرایی و ظهور پست مدرنیسم پرداخته است. وی با تأکید بر این که ما همچنان میراث‌بر تجربه‌گرایی آن گونه که رانکه پایه‌گذاری کرد هستیم افزود که باید توجه داشته باشیم تجربه‌گرایی همچنان فراگیرترین و نافذترین مکتب تاریخ‌نگاری است و ارزیابی آثار علمی تاریخی همچنان بر پایه معیارها و ضوابط تجربه‌گرایی صورت می‌گیرد. تجربه‌گرایی در عرصه‌های فکری و عقیدتی و فرهنگی به دلیل مادی نبودن موضوع پژوهش، کارایی لازم را ندارد و همین امر زمینه‌ساز پیدایش گرایش‌ها و رویکردهای جدیدی در حوزه تاریخ‌نگاری شده است. آقای دکتر بهزاد کریمی در ادامه به بیان ملاحظات روش‌شناختی فصول دوازده‌گانه کتاب با تأکید بر مسائل و فضای ایران پرداخت و در پایان نیز به پرسشهای شرکت‌کنندگان حضوری و مجازی پاسخ داد. فایل صوتی این نشست علمی از سوی اداره پژوهش دانشگاه باقر العلوم علیه السلام در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد.  ۱۰ تیر ۱۴۰۲       @MohsenAlviri 

مربوط به یادداشت بالا تصویر مربوط به نشست علمی "رهیافت‌های روش‌شناختی بر پایه کتاب خانه‌های تاریخ" @MohsenAlviri 

🔸 انتشار یادداشت به مناسبت دهمین سالگرد آغاز به کار پایگاه دین‌پژوهی دین آنلاین به مناسبت دهمین سالگرد تأسیس پایگاه دین‌پژوهی دین آنلاین، یادداشتی با عنوان "پگاه بر خط؛ به بهانه دهمین سالگرد آغاز به کار پایگاه دین‌پژوهی دین آنلاین" در تاریخ ۱ تیر ۱۴۰۲ در این پایگاه و به نشانی زیر منتشر شد: https://www.dinonline.com/41463/%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D9%86%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D9%87-%D9%BE%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87/ متن این یادداشت چنین است: ... فَبَادِرُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِ تَصْوِيحِ نَبْتِهِ وَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُشْغَلُوا بِأَنْفُسِكُمْ عَنْ مُسْتَثَارِ الْعِلْمِ مِنْ عِنْدِ أَهْلِهِ (خطبه ۱۰۵) ... پس به سوی دانش بشتابید پیش از آن که گیاه آن بخشکد (گیاه آن را بخشکانید) و پیش از آن که به جای پرداختن به سرچشمه‌های فوران دانش نزد اهلش؛ سرگرم خویش شوید. سال‌ها پیش که هنوز گستره و گسترش فضای مجازی نشریات کاغذی را به حاشیه نرانده بود، نشریه‌ای با قطع و طرح و نثر و مضمونی متفاوت از سوی دفتر تبلیغات اسلامی منتشر می‌شد که "پگاه حوزه" بود؛ هم به نام و هم در مرام. این دوهفته نامه که از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۰ (با ۳۱۹ شماره) منتشر ‌شد، بسان دیده‌بانی امین و کاردان دشت اندیشه‌ها و رویدادهای جهان اسلام را می‌پایید و طرفه‌ها و تحفه‌هایی همسو با آرمان‌های بلند حوزه‌های علمیه برای دین‌پژوهان برمی‌چید. با چشم پوشیدن از جامه پاره‌ای سرمقاله‌های ناسازگار با قامت رعنای نشریه، بیشتر نوشته‌ها، یادداشت‌ها و پرونده‌های "پگاه حوزه" به راستی خواندنی و شایسته اندیشیدن بود. این رسالت در سطحی محدودتر از سوی ماهنامه خبری "اخبار شیعیان" با انتشار حدود یک صد شماره از آذر ۱۳۸۴ تا شماره ۹۶ ـ ۹۷ آبان و آذر ۱۳۹۲ با محور قرار دادن جهان شیعی دنبال شد.  اکنون در سال‌روز آغاز فعالیت‌های پایگاه دین‌پژوهی دین آنلاین با نگاهی منصفانه به ده سال فعالیت این پایگاه، یاد و خاطره پگاه در ذهن زنده می‌شود؛ گویی آن پگاه در این پایگاه زنده بودن خود را تداوم بخشیده است. دین آنلاین به گواه کارهای گونه‌گون خود و کوشش برای آگاهی یافتن دین‌پژوهان از آن چه در جهان اندیشه و فرهنگ می‌گذرد، با پاس داشتن آرمان‌های دین‌ورزان و فرو نغلتیدن به حاشیه‌بازی‌ها و حاشیه‌سازی‌های سیاست‌زدگی توانسته است پنجره‌ای نوآورانه به روی صبح بگشاید، برای ذهن‌های بسته افق‌گشایی کند، راهی به سوی شناخت اندیشه‌ها و اندیشوران باز کند، جریان‌های فکری جهان اسلام را به بوته ارزیابی بکشاند، فضایی برای نشر آثار قلم پژوهشگران جوان بگشاید، برای فرهنگ گفت‌وگو فرهنگ‌سازی کند، و این همه که خدای را بر آن سپاس، این پایگاه را به پگاهی بر خط تبدیل کرده که نقش آن را در زدودن تاریکی ناآگاهی از دین‌پژوهان نمی‌توان نادیده گرفت. ای کاش این پایگاه دو بخش دیگر به نقشه خود بیافزاید: نخست بخش ویژه رویدادها برای بازتاب دادن مهمترین رویدادهای فکری و فرهنگی جهان اسلام که می‌تواند یا شایسته است موضوع یک درنگ علمی قرار گیرد؛ و دیگری بخش ویژه شیعه‌پژوهی برای بازتاب دادن یکجا و یک‌پارچه مجموعه مطالبی که به اندیشه تشیع یا زیست شیعیان پیوند دارد.  پایگاه دین آنلاین بدان پایه از ارزش و فربهی و استواری هست که بتوان مجموعه فعالیت‌های آن را پاسخی به فراخوان حضرت امیر علیه السلام در خطبه ۱۰۵ شمرد که آغاز سخن بدان آراسته شد. ابن ابی الحدید (ج ۷، ص ۱۶۹) بر خلاف بسیاری از شارحان و مترجمان نهج‌البلاغه، "نبت علم" و "مستثار علم" را شخص خود امیرالمؤمنین علیه السلام می‌داند، ولی این برداشت منافاتی با آن ندارد که شتافتن به سوی دانش و آگاهی به صورت عمومی را هم از این سخن گهربار برداشت کرد. برای همه دست اندرکاران دین آنلاین بهترین‌ها را آرزو دارم. ___ ۱۱ تیر ۱۴۰۲       @MohsenAlviri