مربوط به یادداشت بالا جمع‌بندی همایش "خوانش تمدنی تاریخ و سیره حضرت زهرا سلام الله علیها" در قالب پی‌دی‌اف @MohsenAlviri

ایام شهادت حضرت صدیقه کبری سلام الله علیها تسلیت باد اللَّهُمَّ ... آتِنَا مِنْ لَدُنْکَ فِی حُبِّهَا فَضْلاً وَ إِحْسَاناً وَ رَحْمَةً وَ غُفْرَاناً (برگرفته از زیارت‌نامه حضرت زهرا سلام الله علیها) بارپرودگارا ... به ما برای محبتی که به او داریم فضل و احسان و رحمت و آمرزش ارزانی کن ! ◼️مصاحبه در باره شخصیت علمی و فرهنگی آقای دکتر محمدعلی آذرشب دانشگاه مذاهب اسلامی در اقدامی ستودنی روز دوشنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۲ اقدام به برگزاری مراسم بزرگداشت یکی از چهره‌های مؤثر تقریبی جناب آقای دکتر محمدعلی آذرشب کرد. روزنامه اطلاعات نیز به همین مناسبت ضمیمه فرهنگی شماره ۲۸۵۵۶ خود را در این روز با عنوان "ادیب تقریبی؛ نکوداشت نیم‌قرن خدمات علمی و فرهنگی استاد دکتر محمدعلی آذرشب" به مجموعه یادداشت‌ها و مصاحبه‌هایی در باره ایشان اختصاص داد. مصاحبه‌ای با عنوان "تکاپوی علمی ـ فرهنگی با نگرش تمدنی" در صفحات پنج و شش این ویژه‌نامه منتشر شده که در آن به پرسش‌هایی در باره ویژگی برجسته اخلاقی و علمی ایشان، جایگاه علمی ایشان در جوامع علمی داخل و خارج از کشور، رویکرد تمدنی ایشان در پژوهش‌های حوزه زبان و ادبیات عربی، تاثیر همکاری و ارتباط ایشان با جهان اسلام در مباحث فرهنگی وتمدنی، و نقش ایشان در همزیستی و همگرایی اسلامی پاسخ داده شده است و در پایان نیز پیشنهاد شده تدوین خاطرات و یا تاریخ شفاهی آقای دکتر آذرشب در دستور کار دانشگاه مذاهب قرار گیرد. پاسخ پرسش مربوط به پیشینه و چگونگی آشنایی با این استاد گرامی ظاهرا به دلیل محدودیت صفحات ویژه‌نامه منتشر نشده است. نسخه پی‌دی‌اف متن منتشر شده مصاحبه پیوست است. ۲۵ آذر ۱۴۰۲ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا متن مصاحبه در باره شخصیت علمی و فرهنگی آقای دکتر محمدعلی آذرشب @MohsenAlviri

📢 همایش جهان پس از طوفان الأقصی قهرمان بدون مرز ۳ : گرامیداشت چهارمین سالگرد شهید حاج قاسم سلیمانی 🔸زمان: چهارشنبه ۱۴۰۲/۱۰/۱۳ ، ساعت ۱۰-۱۴ 🔸مکان: دانشگاه باقرالعلوم، طبقه سوم، سالن شهید بهشتی(ره) اداره امور بین‌الملل @BouNews @MohsenAlviri

🇮🇷 درود و رحمت و رضوان الهی بر روح پاک شهیدان دلداده مکتب شهادت در حادثه تروریستی کرمان در سال‌روز شهادت سردار بزرگ حاج قاسم سلیمانی 🔹 ارائه سخنرانی در همایش "جهان پس از طوفان الأقصی قهرمان بدون مرز ـ ۳" عنوان بحثی که روز چهارشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۲ در همایش "جهان پس از طوفان الأقصی قهرمان بدون مرز ۳ : گرامیداشت چهارمین سالگرد شهید حاج قاسم سلیمانی" در دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام ارائه شد، چنین بود: "بایسته‌های رویدادنگاری طوفان الاقصی" بود. چکیده این بحث چنین است: یکی از بایسته‌های تأمل در حماسه طوفان الاقصی چگونگی انتقال روایت این رویداد به نسل‌های آینده است. شاید بتوان گفت شبیه‌ترین رویداد تاریخی با وضعیت این روزهای غزه، جنگ‌های صلیبی است. سلسله جنگ‌های صلیبیی بین نُه تا یازده جنگ در بازه زمانی اواخر قرن پنجم هجری تا اواخر قرن هفتم هجری است. نخستین این جنگ‌ها با حرکت صلیبیان به سوی قدس از شعبان ۴۹۱ ق. / ژوئیه ۱۰۹۸ آغاز شد و با محاصره بیت المقدس در ۱۴ رجب ۴۹۲ ق./ ۷ ژوئن ۱۰۹۹ ق. و سرانجام سقوط این شهر در ۲۲ شعبان ۴۹۲ ق. / ۵ ژوئیه ۱۰۹۹ م. به انجام رسید. صلاح الدین ایوبی در سال ۵۸۲ ق. حرکت سازمان‌یافته‌ای را علیه صلیبیان آغاز کرد و توانست در اواسط رجب ۵۸۳ ق. / سپتامبر ۱۱۸۷ ق. بیت المقدس را از چنگ صلیبیان بیرون آورد. رویدادهای کنونی غزه از نظر منطقه نزاع، طرفین نزاع، وحشی‌گری حیرت‌آور طرف غربی غیرمسلمان، پاس نداشتن حرمت اماکن مقدس از سوی طرف غربی، تأثیرپذیری طرفداران طرف غربی از اخلاق و فرهیختگی طرف شرقی مسلمان، نقطه عطف بودن در روابط شرق مسلمان و دنیای غرب و سرانجام اهمیت جنگ روایت‌ها مشابهت‌هایی فراوان با جنگ‌های صلیبی دارد. محور بحث حقیر موضوع اخیر یعنی اهمیت جنگ روایت‌هاست. بر پایه گزارش جامع مندرج در بخش اول از جلد اول مجموعه ارزشمند ۱۲ جلدی (در ۱۴ مجلد) تاریخ جامع جنگ‌های صلیبی که به کوشش آقای دکتر عبدالله ناصری طاهری منتشر شده است، در حالی که ۷۶ مورخ و جغرافی‌دان مسلمان جنگ‌های صلیبی را روایت کرده‌اند، ۱۵۴ مورخ و سفرنامه‌نویس و نویسنده غیرمسلمان به ثبت و روایت جنگ‌های صلیبی پرداخته‌اند. غلبه روایت‌گری دیگران غیر مسلمان از این جنگ‌ها، پیامدهایی داشته است که یک نمونه آن رنگ دینی دادن به همه این جنگ‌ها و رواج اصطلاح جنگ‌های صلیبی است در حالی که اغلب مورخان مسلمان از این جنگ‌ها با عنوان جنگ فرنگیان (الافرنج، الافرنجه) یاد کرده‌اند و در حقیقت اصطلاح "جنگ صلیبی" یک برساخته غربی است. با الهام از این رخداد تاریخی، ما امروزه وظیفه داریم برای رویدادنگاری غزه به منظور جلوگیری از چیرگی روایت غربی در گذر تاریخ بکوشیم. یکی از اقدامات مناسب در این زمینه، تأسیس یک دفتر رسمی در سازمان کنفرانس اسلامی و گردآوری و ثبت دقیق همه اطلاعات (تا حد میسور) مربوط به حوادث میدانی، مکاتبات، اظهار نظرها، یادداشت‌ها، حمایت‌های مردمی در سراسر جهان، تصاویر و فیلم‌ها و هر سند احتمالی دیگر است. مسؤولان کشور می‌توانند این پیشنهاد را رسما به سازمان کنفرانس اسلامی منتقل کنند و در صورت کوتاهی سازمان، خود پیش‌قدم شوند و در حد توان خود دست کم برای ثبت دقیق واکنش ایرانیان به این رویداد دفتری را در ایران راه‎‌اندازی کنند. اقدام دیگر کوشش گسترده برای ثبت تاریخ شفاهی غزه کنونی است. هر چند به دلیل وسائل ارتباطی جدید امکان ثبت و ماندگاری اطلاعات بسیار بیش از گذشته است، ولی احساسات و باورها را با روش‌های متعارف نمی‌توان ثبت کرد. تاریخ شفاهی غزه کنونی از طریق مصاحبه با بازماندگان و شاهدان و کنش‌گران حماسه‌آفرین جبهه مقاومت و فرماندهان اسیر اسرائیلی ـ ان شاء الله در آینده نزدیک ـ راهی است برای ثبت رویدادها و احساساتی که معمولا از چشم رسانه‌ها و ابزارهای ارتباطی دور می‌ماند. ۱۵ دی ۱۴۰۲ @MohsenAlviri

سال‌روز شهادت امام هادی علیه السلام تسلیت باد. السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ الصَّالِحِينَ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَلَمَ الْهُدَى السَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَلِيفَ التُّقَى السَّلامُ عَلَيْكَ يَا عَمُودَ الدِّينِ السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ (گزیده‌ای از زیارت‌نامه امام هادی علیه السلام) ◾️ انتشار کتابی در باره بازتاب تاریخ اهل بیت علیهم در وصیتنامه شهدا کتاب "جلوه‌های تاریخ اهل بیت علیهم السلام در اندیشه شهدا؛ مطالعه موردی وصیت‌نامه‌های شهیدان دفاع مقدس استان قم" به قلم سرکار خانم خدیجه قاضی‌خانی و آقای دکتر حسین قاضی‌خانی اخیرا (هر چند در شناسنامه کتاب سال ۱۴۰۰ درج شده است) از سوی انتشارات وثوق و به سفارش بنیاد حفظ و آثار و ارزش‌های دفاع مقدس استان قم منتشر شده است. این کتاب نسخه کامل شده پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد خانم خدیجه قاضی‌خانی با عنوان "بازنمایی تاریخ صدر اسلام در وصیتنامه‌های شهدای دفاع مقدس استان قم" است که ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۶ در دانشگاه باقر العلوم علیه السلام دفاع و گزارشی از آن هم در همین کانال منتشر شد. کتاب بر پایه تحلیل محتوای ۱۶۵۸ وصیت‌نامه شهیدان استان قم در پیوند با مطالب مرتبط با چهارده معصوم علیهم السلام در شش فصل سامان یافته است. فصل اول کتاب با عنوان "ادبیات تحقیق" در کمتر از هشت صفحه در بردارنده ملاحظات مهمی است که برای الگو گرفتن پژوهشگران برای پژوهش‌های مشابه بسیار سودمند است. فصل‌های دوم تا ششم کتاب به ترتیب به جلوه‌هایی از تاریخ رسول خدا صلی الله علیه و آله، تاریخ امیرالمؤمنین علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها و امام حسن علیه السلام، تاریخ امام حسین علیه السلام، تاریخ امام سجاد علیه السلام تا امام عسکری علیه السلام و سرانجام تاریخ امام مهدی عجل الله تعالی فرجه اختصاص یافته است. نمودارهای مربوط به فراوانی مضامین شناسایی‌شده که در پایان هر فصل آمده، بر ارزش کتاب افزوده است. سرکار خانم خدیجه قاضی‌خانی که دانشجویی سخت‌کوش و سخت دل‌بسته فرهنگ ایثار و شهادت بودند به همراه برادر پژوهشگر و پرکار و اخلاق‌مدار خود که اینک در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مشغول خدمت هستند، نمونه‌ای ارزشمند از فعالیت‌هایی را عرضه کرده‌اند که تاریخ‌پژوهان کشورمان می‌توانند برای پاس‌داشت روحیه شهادت و زنده نگاه داشتن یاد شهیدان ایام دفاع مقدس انجام دهند. خداوند توفیقاتشان را افزون کناد. امید می‌رود پژوهش‌هایی همانند این اثر، برای شهدای دیگر استان‌های کشور هم چهره بندد. ۲۴ دی ۱۴۰۲ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر روی جلد کتاب "جلوه‌های تاریخ اهل بیت علیهم السلام در اندیشه شهدا " @MohsenAlviri

🔸 بازدید از بنیاد دائره المعارف اسلامی (دانشنامه جهان اسلام) روز چهارشبنه ۲۷ دی ۱۴۰۲ همراه با اعضای محترم گروه تاریخ و نیز رئیس محترم پژوهشکده تاریخ و سیره و به دعوت دانشنامه جهان اسلام بازدیدی سودمند و به یادماندنی از ساختمان جدید رو به اتمام بنیاد دائره المعارف اسلامی مقابل در شرقی مرکز اسناد و کتابخانه ملی داشتیم. در این برنامه که با استقبال گرم و صمیمیت و محبت میزبانان محترم در فضایی علمی و معنوی همراه بود، پس از بازید از سه تالار کتابخانه ابن‌سینا (ویژه کتاب‌های ردیف BP)، شیخ طوسی (ویژه کتاب‌های دیگر ردیف‌ها) و شیخ آقابزرگ تهرانی (ویژه مجموعه‌های اهدایی و آرشیو مجلات و روزنامه‌ها) و جلسه‌ای کوتاه با مدیران "گروه تاریخ اسلام و ایران" (سرکار خانم دکتر سیده رقیه میرابوالقاسمی) و "گروه مطالعات غرب جهان اسلام" (سرکار خانم دکتر لیلا خان‌احمدی) و اقامه نماز و پذیرایی ناهار، جلسه‌ای تقریبا طولانی با حضور مدیران و اعضای محترم دو گروه مذکور و نیز حضرت حجت الاسلام و المسلمین آقای حسن طارمی معاون علمی بنیاد، آقای دکتر محمدرضا ناجی از پژوهشگران نام‌آشنا و نویسندگان پرکار مقالات بخش تاریخ و آقای پرویز سلمانی مدیر ارتباطات علمی این مؤسسه پژوهشی تشکیل شد. در این جلسه پس از ارائه گزارشی از روند فعالیت‌های دانشنامه، هر یک از مدعوان (سرکار خانم دکتر زهرا روح‌الهی امیری، آقای دکتر حسین ایزدی، آقای دکتر حامد قرائتی، آقای دکتر حمیدرضا مطهری، آقای دکتر سیدحسین فلاح‌زاده و بنده) نیز دیدگاه‌ها و پیشنهادهایی برای ارتقای هر چه بیشتر سطح فعالیت‌های دانشنامه بیان داشتند. سه نکته‌ای که حقیر به آن اشاره کردم عبارت بود از: ایجاد بخش مقالات آماده چاپ در مجلدات آینده که به هر دلیل زودتر از موعد نگاشته می‌شود و اختصاص کد DOI به آن‌ها، برگزاری سلسله نشست‌ها و گفت‌وگوها و نقد و بررسی‌ها برای هر یک از مجلدات دانشنامه بلافاصله پس از انتشار آن، و ارائه گزارشی از روند فعالیت‌های دانشنامه و زمینه‌های همکاری با آن برای مدیران انجمن‌های علمی حوزه علمیه قم. دیدار با استاد پیشکسوت آقای دکتر رضا رضازاده لنگرودی، یکی دیگر از برکات این سفر بود. خداوند توفیقات یکایک همکاران دانشمند و فروتن بنیاد دائره المعارف اسلامی که آرام و بی‌ادعا چراغ یک فعالیت علمی شایسته و ماندگار را روشن نگاه داشته‌اند افزون کناد. ۲۸ دی ۱۴۰۲ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره یک ـ عکس یادگاری ـ از چپ: خانم دکتر روح‌الهی امیری، حجت الاسلام و المسلمین آقای طارمی، آقای دکتر ناجی، بنده، آقای دکتر مطهری، آقای دکتر قرائتی، آقای دکتر سلمانی، آقای دکتر ایزدی. @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره دو ـ عکس یادگاری با مسؤولان و کارکنان کتابخانه دانشنامه جهان اسلام. @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره سه ـ عکس یادگاری دیگری با مسؤولان و کارکنان کتابخانه دانشنامه جهان اسلام. @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره چهار ـ جلسه بررسی دانشنامه و ارائه دیدگاه و پیشنهاد برای ارتقای سطح فعالیت‌ها. @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر شماره پنج ـ در کنار دوست گرامی و هم‌کلاسی کلیه مقاطع تحصیلی دانشگاهی، تاریخ‌پژوه گران‌مایه آقای دکتر ناجی (سمت راست تصویر) و دوست عزیز ورودی سال ۱۳۶۳ دانشگاه امام صادق علیه السلام آقای پرویز سلمانی (سمت چپ تصویر) @MohsenAlviri

مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام برگزار می‌کند: «سلسله نشست‌های علمی تاریخ و روایت» نشست اول: ظرفیت‌های احادیث شیعی برای پژوهش‌های تاریخی 🎙ارائه‌دهنده: آیت الله محمدهادی یوسفی غروی 🔹 دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین دکتر محسن الویری برخی محورهای مهم نشست: 🔹 آیا دسته بندی روایات (صحیح، حسن، ضعیف و ...) در پژوهش‌های تاریخی کاربرد دارد؟ 🔸 روایات در کدام عرصه‌های تاریخ‌پژوهی و چگونه قابل استفاده است؟ تاریخ سیاسی، تاریخ اجتماعی ...؛ 🔹 آیا روایات فقط برای زیست اهل بیت علیهم السلام قابل استناد است یا برای پژوهش‌های تاریخی درباره شیعیان نیز می‌توان از آن‌ها استفاده کرد؟ 🔸 آیا شیوه استفاده از متون روایی تک‌نگاشت و جوامع روایی یکسان است؟ 🔹 آیا محدث سیره نگار داشته ایم؟ در صورت وجود اهمیت کار این محدثان چیست؟ 🔸 نسبت روایات صرف تاریخی در متون روایی مانند آنچه به میلاد معصومان پرداخته، با متون روایی غیر تاریخی مانند کتاب التوحید چگونه است؟ 🏢خیابان شهید فاطمی (دورشهر)، کوچه ۱۵, پلاک۴ ⏰ دوشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۲ ساعت ۱۸:۳۰ _ ۲۰ 🌐 لینک شرکت مجازی: https://www.aparat.com/CHSIQS/live @MohsenAlviri

🔹 انتشار مقاله «خط زمان در قرآن؛ بررسی موردی "إذ" و "و إذ"» در شماره ۵۵ دوفصلنامه تاریخ در آینه پژوهش (سال بیستم، شماره دوم، پاییز و زمستان ۱۴۰۲) مقاله «خط زمان در قرآن؛ بررسی موردی "إذ" و "و إذ"» به چاپ رسیده است. چکیده این مقاله که صفحات ۴۷ تا ۶۶ این شماره از دو فصلنامه را به خود اختصاص داده، چنین است: مقوله "زمان" یکی از اصلی‌ترین مقومات تاریخ ـ با هر تعریفی از آن ـ است. مفهوم زمان در دانش تاریخ و به عبارتی دقیق‌تر زمان تاریخی تفاوتی جوهری با مفهوم رایج از زمان در فلسفه و فیزیک دارد. یکی از ویژگی‌های زمان تاریخی پیوند آن با مقوله‌ای به نام خط زمان است و این مفهوم هم به نوبه خود در پیوند با مفهومی دیگر به نام "رویدادهای مهم" قرار دارد. "خط زمان" Timeline که اکنون جایگاهی مهم در اطلاع‌رسانی یافته است حکایت‌گر یک بازه زمانی برای بازنمایی و یا ارائه منظم گرافیکی یا غیرگرافیکی مهمترین رویدادهای آن بازه است. قرآن به دلیل پیوند تاریخ با هدایت انسان، اهتمامی در خور توجه و البته با شیوه بیانی ویژه خود به تاریخ دارد و به نظر میرسد برجسته ساختن توالی زمانی رویدادها و ارائه الگوهای مختلفی برای خط زمان یکی از مصداق‌های این اهتمام باشد. نوشتار پیش رو، پس از مروری بر تعابیر مختلف قرآنی در این زمینه، با بررسی موارد کاربرد "اذ" و "و إذ" در قرآن، کوشیده است یکی از خط زمان‌های مورد نظر قرآن را باز بنمایاند. این بررسی نشان می‌دهد که "اذ" و "و إذ" به معنای ظرف زمان و متعلق به فعل محذوف "اذکر" یا "اذکروا" یک خط زمان با تکیه بر پاره‌ای رویدادهای مهم زندگی نُه تن از پیامبران (ابراهیم، لوط، موسی، سلیمان، الیاس، یونس، یوسف، عیسی، محمد علیهم السلام)، دو تن از شخصیت‌های الهی (لقمان و مریم) و یک گروه (اصحاب کهف) تشکیل‌ می‌دهند. متن کامل مقاله در نسخه پی‌دی‌اف به پیوست در دسترس است. ۷ بهمن ۱۴۰۲ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا متن کامل مقاله «خط زمان در قرآن؛ بررسی موردی "إذ" و "و إذ"» @MohsenAlviri

هم اندیشی "مردم علیه پوپولیسم" به همت پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی و پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی و با همکاری مرکز همکاری های علمی و بین الملل به صورت مجازی برگزار می‌شود. ⏳زمان: سه شنبه ۱۰ بهمن ۱۴۰۲ 🕣ساعت۸:۳۰ تا ۱۲:۳۰ 🌐لینک حضور در جلسه: dte.bz/scscenter @MohsenAlviri

🔸 انتشار مقاله "تاریخ‌نگاری و آخرت‌گرایی؛ درنگی در سودمندی تاریخ بر اساس متون تاریخی مسلمانان" فصل‌نامه حیات معنوی وابسته به مؤسسه فرهنگی دین‌پژوهی بُشری که خود را "نشریه‌ای نو برای ترویج زیست اخلاقی، عقلانیِ بهتر و حیات معنوی برتر" تعریف کرده است، هفدهمین شماره (پاییز ۱۴۰۲) خود را به مناسبات اخلاق و تاریخ ویژه ساخته است. این شماره که سرکار خانم دکتر زهرا روح‌الهی امیری سردبیری آن را عهده‌دار بوده‌اند، دربردارنده نُه مقاله، سه گفت‌وگو، یک معرفی و نقد کتاب و دو مقاله میهمان است. مقاله "تاریخ‌نگاری و آخرت‌گرایی؛ درنگی در سودمندی تاریخ بر اساس متون تاریخی مسلمانان" در صفحات ۳۱ تا ۳۷ این شماره از فصلنامه به چاپ رسیده است. فصل‌نامه شماره برخط رایگان ندارد و دسترسی به نسخه الکترونیکی آن از طریق وب سایت مؤسسه فرهنگی دین‌پژوهی بشرا www.boshraonline.ir و یا فیدیبو www.fidibo.com و یا طاقچه www.taaghche.com میسور است. چکیده مقاله چنین است: تاریخ‌نگاری مسیر بالنده و امیدوار کننده‌ای را در کشور ما پیش گرفته است. این دانش دست کم برای نگاه داشتن به هم‌پیوستگی با میراث نیاکانمان و ارائه ضوابط و قواعدی در این زمینه، نیازمند واکاوی و بازخوانی نوشته‌های بازمانده از مورخان مسلمان پیشین است. این امر یکی از بایسته‌های بومی شدن پایه‌های معرفتی و رویکردها و سوگیریهای دانش تاریخ هم هست. مورخان مسلمان متأثر از قرآن که روایتِ تاریخ را "ذِکری" (بر وزن پیدا) یعنی به خودآورنده و یادآورنده دلها (به عنوان مثال هود، ۱۲۰ و ق، ۳۷) نامیده است، سودمندی‌های تاریخ و آگاهی‌های تاریخی را فراتر از قلمرو زیست این‌جهانی آدمی می‌انگاشتند و سرای زیست جاودانه انسان را هم بهره‌مند از آن می‌شمردند. این نگاه که از دیدگاه تاریخ‌پژوهانی مانند مرحوم زرین‌کوب تاریخ را تا مرز همسایگی با تجربه‌های اخلاقی و حتی عرفانی می‌کشاند، می‌تواند همه فرایند تاریخ‌پردازی یعنی گردآوری اطلاعات، سنجش و پردازش آنها و سرانجام و به ویژه نگارش متن تاریخی را از خود متأثر کند، و بر همین اساس می‌توان از آن به عنوان یک معیار برای ارزیابی نوشته‌های تاریخی، بهره جست. این نوشتار کوشیده است با مروری بر مقدمه چند متن برگزیده تاریخی تا پیش از قرن دهم هجری، آخرت‌گرایی از مسیر پرداختن به تاریخ را به عنوان یکی از انگیزه‌ها و پیامدهای تاریخ‌نگاری در دوره اسلامی بر رسد. ۱۱ بهمن ۱۴۰۲ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا تصویر روی جلد شماره هفدهم فصلنامه حیات معنوی @MohsenAlviri

🇮🇷 فرا رسیدن دهه فجر و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی مبارک باد. 🔹انتشار مقاله "از خودشناسی تا بالندگی اخلاقی؛ نگاهی به یکی از سودمندی‌های تاریخ در آثار مورخان مسلمان" در هفدهمین شماره فصل‌نامه حیات معنوی که در فرسته قبلی بدان اشارت رفت، مقاله "از خودشناسی تا بالندگی اخلاقی؛ نگاهی به یکی از سودمندی‌های تاریخ در آثار مورخان مسلمان" به قلم مشترک آقای سلمان فیاض و بنده در صفحات ۳۸ تا ۵۶ به چاپ رسیده است. این مقاله برگرفته از بخشی از پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد آقای فیاض است که با عنوان "گونه‌شناسی دیدگاه مورخان مسلمان در باره سودمندی تاریخ" روز ۹ آبان ۱۴۰۱ در دانشگاه باقر العلوم علیه السلام دفاع و در همان روز در این کانال یادداشتی در باره آن منتشر شده بود. چکیده این مقاله چنین است: سودمندی تاریخ یکی از محورهای مورد اهتمام در فلسفه علم تاریخ و گاه فلسفه انتقادی تاریخ است. یکی از ساحت‌های سودمندی تاریخ، سودمندی آن در عرصه اخلاق و معنویت است که پاره‌ای از مورخان مسلمان در آغاز نوشته‌های تاریخی خود به این موضوع پرداخته‌اند. جستار پیش رو، با بهره بردن از شیوه گونهشناسی و دسته‌بندی کوشیده است دیدگاه مورخان مسلمان را در این باره با تأکید بر نقش و کارکرد خودشناسی برای بالندگی اخلاقی بکاود. یافته‌های این پژوهش نشان‌گر آن است که از نظر مورخان مسلمان مؤلفه‌هایی مانند انتخاب مسیر درست، غفلت‌گریزی، درک ناچیز بودن انسان در عالم هستی، آگاهی یافتن به ارزش شکیبایی‌پیشگی و پی بردن به بایستگی سپاس‌گزاری از خدا و بندگان او تاریخ‌ورزان را به سوی پیراستگی روان، آراسته شدن به اخلاق نیک و فروتنی می‌کشاند. در چنین چشم‌اندازی، دانش تاریخ در فرهنگ اسلامی را می‌توان یک منبع و آموزگار برتر اخلاق‌‌آموزی و پُلی برای رسیدن به اخلاق بالنده و معنویت شمرد، زیرا اخلاق برآمده از تاریخ همواره همراه با بیان نمونه‌های تحقق‌یافته عینی و بیرونی است و مورخان مسلمان هم کوشیده‌اند این جانب تاریخ را واننهند. ۱۲ بهمن ۱۴۰۲ @MohsenAlviri

🔸 انتشار مقاله "نقش سنت‌های عاشورایی مردمی در شکل‌گیری فرهنگ عاشورایی در ایران (۶۵۶ ـ ۷۰۹ ق)" مقاله "نقش سنت‌های عاشورایی مردمی در شکل‌گیری فرهنگ عاشورایی در ایران (۶۵۶ ـ ۷۰۹ ق("در صفحات ۸۷ تا ۱۱۲ شماره پیاپی ۹۵ فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ اسلام (سال بیست و چهارم، شماره سوم) منتشر شده است. این مقاله برگرفته از رساله دکتری آقای دکتر محمدعلی رحیمی ثابت است که با عنوان "سنت‌های عاشورایی شیعیان ایران از سقوط بغداد تا تأسیس دولت صفویه (۶۵۶ - ۹۰۷ ق)" در تاریخ ۱۳۹۷/۱۱/۱۱ در گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد نجف‌آباد با راهنمایی بنده و مشاوره آقای دکتر علیرضا ابطحی دفاع و گزارشی از آن در تاریخ ۱۳۹۷/۱۱/۱۲ در همین کانال منتشر شد. چکیده مقاله منتشر شده چنین است: شناسایی سنت‌های عاشورایی در میان مردم عادی و نقش این سنت‌ها در شکل‌گیری فرهنگ عاشورایی در مقطع مختلف تاریخی دارای اهمیت بسیاری است؛ از همین رو مقاله پیش رو در پی پاسخ به این پرسش تدوین شده است که سنت‌های عاشورایی مردمی در بازه زمانی سقوط خلافت عباسی توسط مغولان (۶۵۶ ﻫ.ق) تا روی کار آمدن صفویان (۹۰۷ ﻫ.ق) در ایران کدام است؟ و چه نقشی در شکلگیری فرهنگ عاشورایی متناسب با تحولات سیاسی و اجتماعی شیعیان در این دوران داشته‌است؟ مقاله با یاری گرفتن از چارچوب مفهومی «آیین» در تحلیل گزاره‌های تاریخی مربوط به این موضوع، چهار سنت زیر را در بین توده‌های مردم شناسائی کرده است: رواج نقل مناقب و فضائل اهل بیت، شباهت‌بخشی و همذات‌پنداری میان اشخاص و رویدادهای روزمره با واقعهی عاشورا، آیینی شدن سبک پوشش گروه‌هایی از مردم تحت تأثیرحماسه‌ی عاشورا، و زیارت مراقد ائمه اطهار علیهم السلام. این چهار سنت در شکل‌گیری فرهنگ عاشورایی در محدودهی جغرافیایی، تمدنی و فرهنگی ایران متناسب با تحولات تشیع در این دوران یعنی: گسترش فعالیت سیاسی اجتماعی شیعیان پس از حمله مغولان، میل و گرایش بعضی از حاکمان به تشیع، و نزدیکی تصوف و تشیع نقش داشت. متن کامل مقاله که با نام نویسنده مسؤول و همراه با نام استادان راهنما و مشاور منتشر شده به پیوست در دسترس است. ۱۴ بهمن ۱۴۰۲ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا متن کامل مقاله "نقش سنت‌های عاشورایی مردمی ..." @MohsenAlviri